From Wikipedia, the free encyclopedia
Johan Ferrández d'Heredia (Munebrega, Zaragoza, 1310 - † Avinyón, 1396) estió un relichioso aragonés d'o sieglo XIV, miembro d'a Orden Militar d'o Hespital de Sant Chuan de Cherusalem, y dentro d'ella estió Castellán d'Amposta dende 1346, y Gran Mayestre u Mayestre de Rodas -cargo mas gran- dende 1377. Estió o promotor de numerosas traduccions y complilacions d'obras historicas en aragonés, y consellero d'os reis d'Aragón.
 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Johan Ferrández d'Heredia | |
|---|---|
| Gran Mayestre d'a Orden Militar d'o Hespital de Sant Chuan de Cherusalem | |
 Johan Ferrández d'Heredia, en a Cronica de los Conquiridors | |
| 1377–1396 | |
| Predecesor | Philibert de Naillac |
| Succesor | Robert de Juilly |
| 1346-1376 | |
| Predecesor | Sancho d'Aragón |
| Succesor | Martín de Lihori |
| Naixencia | 1310 Munebrega (Reino d'Aragón) |
| Muerte | 1396 Avinyón (Reino de Sicilia) |
| Enterreco | Ilesia de Santa María de Casp, Casp (Reino d'Aragón) |
| Pai | García Ferrández d'Heredia |
.svg) | |
No se sabe guaire d'a nineza, pero en 1328 ya yera caballero d'a orden d'o Hespital. A escape puyó en a Orden, como comandador de Villel, Aliaga y Alfambra. En 1348 refirmó a politica de Pero o Cerimonioso d'oposición a la Unión Aragonesa, que remató en a batalla d'Epila.
Dimpués colaboró con o rei d'Aragón en afers diplomaticos plegando a mediar entre os reis d'Anglaterra y Francia cuan o prencipio d'a Guerra d'as cient anyadas. Dimpués d'a muerte d'o zaguer capeto, en 1328 puya a la cadiera reyal Felipe VI en aplicación d'a lei salica vichent en o reino de Francia. O rei Eduardo III tamién reclamaba a corona y s'enfrentan tamién por a quistión succesoria d'o ducau de Bretanya. O papa Climent IV ninvió como meyador a man d'a cort anglesa a Johan Ferrández de Heredia, pero fracasó. Johan Ferrández d'Heredia luitaba a favor de Felipe VI en a batalla de Crécy y fue feito presionero. Dimpués fue liberau por Eduardo III. En Avinyón Inocencio VI lo nombró gobernador d'a ciudat, que yera seu papal, y tamién d'o condau d'Avinyón.
En 1377 fue esleito Mayestre Mayor d'a Orden d'o Hespital de Sant Chuan de Cherusalem y se'n fue ta Rodas. Como mayestre mayor d'a orden establida en Rodas prebó d'establir a orden en o prencipau de Morea, que yera amenazada por os turcos y os albaneses. Encara que en Morea lo recibioron como un salvador, cayó presionero d'os albaneses y lo vendioron a os turcos, qui lo liberoron en pagas por un rescate costoso. En 1382 tornó t'Avinyón, a on que residirá dica a suya muerte y se posó de parte de Climent VII. En 1389 organizó atra expedición ta Morea que no se fará por razons desconoixidas. En Avinyón residió tamién o papa aragonés Pedro Martínez de Luna, Benedet XIII.
Allá por 1350 encomenzoron as inquietuz literarias de Johan Ferrández d'Heredia. Estió un intelectual reconoixiu dentro y fuera d'a Corona d'Aragón, y a suya biblioteca yera deseyada por humanistas como Salutati; beluns lo consideran uno d'os primers humanistas, pero a suya mentalidat encara yera de tot medieval, encara que a faina de recuperación d'obras clasicas fuese pionera en toda Europa.
En l'actualidat no se tienen prous datos sobre l'orichen familiar de Ferrández d'Heredia, pero si se sabe que perteneixeba a la chicota nobleza d'una familia con orichen en Albarracín. S'ha dito que estió fillo de Lorient Ferrández d'Heredia, gosando refirmar ista afirmación o propio Cheronimo de Blancas, cronista mayor d'o Reino d'Aragón. Manimenos bi ha documentación de Vives que afirma que García Ferrández d'Heredia ye pai de Gonzalo, qui yera chirmán de Blasco Ferrández d'Heredia, conoixiu por estar chusticia d'Aragón (1360-1362) y qui ye documentau como chirman de Johan. Alavez sería García y no Lorient o nombre d'o pai de Johan Ferrández d'Heredia. Se sabe d'él que Chaime II li encargó en 1301 a custodia d'o Castiello de Rodenas y que en 1316 ye nombrau como lugartenient d'o mayordombre d'a infanta Alionor.
Tampoco no se sabe guaire bien a calendata de naiximiento de Ferrández d'Heredia y s'ha habiu de deducir de datos externos sin poder-se quitar d'ellos una conclusión definitiva. A primera calendata en que se tien documentación sobre él ye o 5 d'octubre de 1328, en que se nombra como freire d'o Hespital, pero no se conoixe cuan dentró en a orden ni que edat teneba por ixas envueltas. Con iste dato s'ha deduciu como posible calendata de neiximiento l'anyo 1310.
Johan Ferrández d'Heredia murió en 1396 a una edat prou enantada, feito que permitiría aproximar a suya calendata de naiximiento, pensando en que no estase un hombre centenario habría habiu de naixer en primerías d'o sieglo XIV. Manimenos una bula papal de Benedet XIII o 7 de chulio de 1395 contradice de raso ista suposicion ya que afirma que tien mas de cient anyos, "Centesimum etatis sue Annun excedens", y que en estar prou feble s'aspera que a suya muerte pueda acayecer en cualsiquier inte. Asinas ye probable que o Gran Mayestre pudiera haber naixiu en zaguerías d'o sieglo XIII en cuentas de en primerías d'o sieglo XIV como se gosa pensar.
L'aragonés d'as suyas obras no ye o mesmo en todas as obras. D'alcuerdo con José Vives bi ha dos tipos d'aragonés en a obra d'Heredia. Por una part l'aragonés en o que s'escribe o "Libro de los Emperadors" y "De secreto secretorum" y por atra l'aragonés d'as atras obras. En o primer grupo seguntes Vives sería "un dialecto oriental cuasi libre d'influencia castellana" y en o segundo bi habría muita influencia castellana. S'ha d'aclarir que o que José Vives entiende por "un dialecto oriental" no se refiere a l'aragonés oriental d'a propuesta de clasificación d'os dialectos de l'aragonés que se fació a zaguers d'o sieglo XX.
As diferiencias principals entre os dos tipos de luengache son:
Bel autor ha feito notar que a luenga escrita d'o segundo grupo d'obras ye mas castellanizada que as modernas parlas aragonesas. Uns cuantos autors defensors de l'aragonés como Francho Nagore han feito notar en o libro El aragonés, identidad y problemática y han senyalau que l'aragonés d'este segundo grupo d'obras ye mas castellanizau que l'aragonés escrito contemporanio d'a Colección Diplomatica de L'Almunia y os "Documentos de l'Alto Aragón". Tamién ye mas castellanizau que os textos notarials escritos en o sieglo XV en Zaragoza y a val de l'Ebro. Ye posible que a base d'o luengache d'iste segundo grupo d'obras d'Heredia sía l'aragonés d'as comunidaz aragonesas, que Heredia debeba charrar por o suyo orichen.
En o luengache d'as obras también una ripa de catalanismos, italianismos, helenismos, etc. Ixa diversidat s'atribuye por un regular ta os copistas no aragoneses que heban de fer as obras en ista lengua, t'a inexistencia d'una luenga capaz enta par d'alavez, y ta os procesos de traducción dende luengas como o castellano, o catalán, o francés, l'italiano y o griego clasico y bizantín. Con tot, os contemporanios y él mismo siempre la identificoron como "lengua aragonesa" u "aragonés".
Se veigan as imáchens de Commons sobre Johan Ferrández d'Heredia.
Datos: Q538040
Multimedia: Johan Ferrández d'Heredia / Q538040Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
