Alum
From Wikipedia, the free encyclopedia
L'alum[1][2][3] ye un sulfato doble d'un catión trivalent con atro de monovalent que puet cristalizar fendo octaedros regulars. L'alum mes común ye sulfato doble d'aluminio y potasio y tien muitas aplicacions.[4]
Lo fan servir como astrinchent y caustico en medicina, lo fan servir los barbers pa favorir la cicatrización d'os tallos. En as tintorerías lo fan servir como mordient, pa que as colors sigan perens en os teixius. Tamién se fa servir pa aclarir as auguas burencas.
En a Edat Meya bi heba muita requesta d'Alum en a industria textil. A primers d'a Edat Meya l'alum proveniba de Focea y Quíos, a zaguers d'a Edat Meya ya s'espleitaba en Tolfa, Bochía y sud-este d'a Peninsula Iberica.[5]
Chacimientos en Aragón
En Aragón os chacimientos d'alum corresponden en a mes gran part d'os casos a kailinita (alum potasico), y en a mes chica part a tschermichita (alum amonico).[6]
En o sieglo XVIII s'espleitaba alum en Alloza, Arinyo, Gargallo y Estercuel como mos indica Asso,[7] en puestos a on pasaban augua a traviés de lignitos y archilas d'a formación arenas d'Utriellas[6] pa disolver-lo y dimpués concentrar-lo. A zaguera explotación duró principios d'o sieglo XX en Arinyo.[8]
Asso describe como lo estrayeban y como lo deixaban cristalizar en lacos.
En este caso lo dexan cristalizar en unos noques revestidos de piedra, que llaman lacos: pero si el caldo se destina para alumbre, lo pasan à otro noque,...
Mencions en fuents aragonesas
En as actas d'o proceso de Corz d'Alcanyiz de 1436 que regulan os peaches se documenta l'uso d'a palabra alum:
Tamién s'escribe "alum de roca" en aragonés medieval en textos comercials de primers d'o sieglo XV en Uesca:
Se nombra l'alum en textos comercials d'o sieglo XV escritos en Zaragoza en un luengache mixto aragonés y catalán seguntes o parrafo u linia on s'indican productos que os comerciants d'a Corona de Castiella compraban en Zaragoza:
Item, de Johan Bitoria VII fustanis lonbarts, IIII fustanis de Pavia, III docenas de lacha, LI libra d'alum,
Manimenos tamién se puet leyer alumbre en atra clase de textos:
Referencias
Bibliografía
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.