Adverbios de cantidat en aragonés

From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads
Remove ads

Os adverbios de cantidat en aragonés son d'orichen latín en a suya mes gran part y presentan coincidencias con os adverbios de cantidat y adverbios cuantificadors en as luengas neolatinas pirenencas y galorromanicas (catalán,occitán especialment con o gascón, arpitán y francés).

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Adverbios
en aragonés
Adverbios de manera
Adverbios de cantidat
Adverbios de tiempo
Adverbios exclamativos
Adverbios interrogativos
Adverbios espacials

Adverbios deicticos

Adverbios d'opinión

Adverbios d'afirmación
Adverbios de dubda
Adverbios de negación

Adverbios relativos
Adverbios conchuntivos

Se n'ha de fer distinción entre os que funcionan exclusivament como adverbios cuantificadors, os que en realidat son adchectivos cuantificadors con función adverbial y que se presentan con a forma masculina singular y os sustantivos trasposaus.

Remove ads

Adverbios que son exclusivament adverbios cuantificadors

Son bien, muit, cuasi y tan.

Muit ye a variant apocopada de l'adverbio cuantificador muito que s'emplega debant d'un adchectivo u un adverbio. Por un regular se pronuncia mui.[1][2] En benasqués a variant apocopada ye molt porque a forma plena equivalent a muito ye molto.[3]

Adchectivos cuantificadors fendo d'adverbios cuantificadors

Son muito, guaire, tanto, poco, mas / mes, menos, prou, demasiato/demasiau y a-saber-lo.

L'adverbio muito se presenta fendo d'adverbio cuantificador con adchectivos u con adverbios. En ansotano no s'apocopa en muit, coincidindo con lo castellano comarcal de Xiloca y en part con l'aragonés d'as comunidaz aragonesas.

  • Ye muito fato.[4]
  • Muito rápedo.[5]

L'adverbio pro(u) deriva d'o latín PRODE y presenta a variant occidental pro y a variant oriental prou, que ye a que s'estendilló por a Depresión d'Ebro.

L'adverbio guaire ye un d'os pocos d'orichen chermanico (deriva d'o francico Waigaro) y se fa servir en frases negativas (no en queda guaire, no guaire bien). Presenta equivalents en o catalán y l'occitán gaire, en o francés guère y en o piamontés vàire.

L'adverbio a-saber-lo deriva d'o verbo saber a traviés d'a suya combinación con o pronombre personal lo ("a saber-lo"). Lexicalizau de tot, cuan fa d'adchectivo presenta chenero (a-saber-lo, a-saber-las). Ye present como aragonesismo en o catalán fragatín.

Remove ads

Sustantivos trasposaus fendo d'adverbios cuantificadors

Son brenca, cosa, gota, mica, pon y res. Tamién pueden considerar-se asinas ambute y una estapencia.

L'adverbio res deriva d'o latín RES, REM, REI y ye relacionau con rai (visible en "ixo rai"). En atro tiempo prou cheneral en aragonés, dica en l'aragonés d'as comunidaz aragonesas, huei ha fosilizau en muitos puestos en frases no he visto ni res, no n'ha quedau ni res en l'aragonés d'o semontano occidental y Viello Sobrarbe y dica en o castellano d'o Baixo Aragón (no habis dejau ni res). Presenta equivalents en o francés rien, o gascón arren y o catalán res.

L'adverbio branca/brenca d'orichen prerromano ye un refuerzo d'a negación (pasaba una pedregada y no quedaba brenca).

L'adverbio pon deriva d'o latín Punctum, (como "punto"). Ye present en cheso y se puet trobar en textos medievals como o "Libro de los Emperadors" y como aragonesismo en o castellano d'Aragón y en o catalán de Guadalop-Mezquín.

L'adverbio mica deriva d'o latín MICCA, que pasó d'indicar una minima cantidat a indicar ausencia. Ye cheneral en aragonés encara que lo podamos veyer substituyiu por o castellanismo miaja. Lo veyemos en frases negativas, (no he dormito mica). Se troba tamién en catalán pero con un uso liucherament diferent como de "un poco" (una mica de respecte, una mica de por), estando l'uso aragonés de "mica" representau por gens (no he dormit gens), que se puet combinar con "mica" (gens ni mica).

Artur Quintana afirma que as formas brenca, got/gut/gota, mica, molla y pont gosan substituyir en o catalán parlau en Aragón a la forma chenuína gens.

Referencias

Loading content...

Bibliografía

Loading content...
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads