![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Flag_of_Mexico.svg/langan-640px-Flag_of_Mexico.svg.png&w=640&q=50)
Mexico
país d'America d'o Norte / From Wikipedia, the free encyclopedia
Mexico (en idioma castellano: México),[2] oficialment, os Estaus Unius Mexicanos (en castellano: Estados Unidos Mexicanos), ye una republica federal constitucional d'America d'o Norte. Muga a o norte con os Estaus Unius d'America, a o sud y a l'ueste con l'oceano Pacifico, a o sudeste con Guatemala, Belize y a mar Caribe, y a l'este con o Golfo de Mexico. Os Estaus Unius Mexicanos son una federación de trenta y un estaus y Ciudat de Mexico (capital), que ye una d'as arias metropolitanas mas poblatas d'o mundo.
![]() |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Estaus Unius Mexicanos Estados Unidos Mexicanos | |||||
| |||||
Lema nacional: No'n tien | |||||
Himno nacional: Himno Nacional Mexicano | |||||
![]() | |||||
Capital • Población • Coordenatas |
Ciudat de Mexico 9.209.944 (2020) 19°03′ N 99°22′ O | ||||
Mayor ciudat | Ciudat de Mexico | ||||
Idiomas oficials | Castellano 1 | ||||
Forma de gubierno | Rep. federal democratica Andrés Manuel López Obrador | ||||
Independencia • Encetata • Declarata |
d'Espanya 16 de setiembre de 1810 27 de setiembre de 1821 | ||||
Superficie • Total • % augua Mugas |
Posición 13º 1.972.550 km² 2,5% 4253,9 km | ||||
Población • Total • Densidat |
Posición 11º 126.014.024 ( 2020) 63,88 hab/km² | ||||
PIB (PPA) • Total (2004) • PIB per capita |
Posición 13º US$ 1.005.049 millons US$ 9.666 66° | ||||
Moneda | Peso mexicano ($, MXN ) | ||||
Chentilicio | Mexicano/a[1] | ||||
Zona horaria • en Verano |
UTC -6 a UTC-8 Cuantas UTC | ||||
Dominio d'Internet | .mx | ||||
Codigo telefonico | +52 | ||||
Prefixo radiofonico | 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | ||||
Codigo ISO | 484 / MX / MEX | ||||
Miembro de: TLCAN, ONU, OEA, OCDE, APEC, G.3 | |||||
1 o castellano ye l'idioma oficial (veyer ), y 66 luengas indichenas son charratas por mas d'o 8% d'a población. SRE |
Con una superficie d'alto u baixo 2 millons de kilometros cuadratos,[3] Mexico ye o cinqueno país mas gran d'America y o catorceno mas gran d'o mundo. Con una población de 103 millons d'habitants, ye l'onceno país mas poblato d'o mundo, y o país castellanoparlant mas poblato d'o mundo.[4]
Organizato politicament como una Republica federal democratica, o suyo sistema ye presidencialista, estando l'actual President Andrés Manuel López Obrador. A suya capital se troba en Ciudat de Mexico, y o país fa parte d'o Tractau de Libre Comercio d'America d'o Norte, d'a ONU, d'a OEA, d'a OCDE, de l'APEC y d'o G.3.
O territorio mexicano ha estau habitato dende fa mas de 21.000 anyos.[5] As arias fértils d'o centro y sud estioron o puesto d'orichen de grans civilizacions, como a olmeca, a tolteca, a maya y l'azteca. Ista zaguera construyó un gran imperio que remató con a plegata d'os espanyols que lo conquerioron y bi establioron o virreinau d'a Nueva Espanya. En 1821 a Nueva Espanya s'independizó, naixendo asinas Mexico, y en 1824 se constituyó como republica federal. Os primers anyos d'a vida independient de Mexico fuoron marcatos por os conflictos entre os conservadors y liberals, dos intervencions foranas y a perduga de mas d'a metat d'o suyo territorio a mans d'os estausunidenses. A Revolución Mexicana, conflicto belico de 1910 a 1917, produció una nueva constitución social encara vichent. A economia mexicana experimentó una bonanza dica a cayita abrupta d'os pres d'o petrolio mientres a decada de 1980. Mexico acubilló a un numero important de refuchiatos d'a Guerra Civil Espanyola y d'as dictaduras de Latinoamerica. O Partido Revolucionario Institucional dominó a vida politica d'o país dica finals d'o sieglo XX. En 1993 Mexico ratificó o Tractau de Libre Comercio d'America d'o Norte con Canadá y os Estaus Unius.
Encara que bi ha prous contrastes de riqueza y pobreza,[6] Mexico ye una potencia rechional d'America Latina.[7] En 1994 se convertió en o primer miembro latinoamericán d'a Organización ta a Cooperación y o Desembolique Economico (ODCE). Seguntes a clasificación d'o Banco Mundial, Mexico ye un país de renda meyana-alta,[8] con o treceno Producto interior bruto mas gran d'o mundo, dimpués d'Espanya. En 2008 teneba a Renda Nacional Bruta por capita mas alta d'America Latina en termins nominals y en paridat de poder adquisitivo,[9] y un d'os endices de desembolique humán mas altos d'a rechión.[10] A suya economía ye muit ligata con a economía d'os suyos socios de l'Aria de Libre Comercio d'America d'o Norte.