Khitans

Os khitans estioron un pueblo seminomada orichinario d'o sud d'a redolata d'o Gran Khingan (estepas euroasiaticas orientals), y d'orichen mongol u afín a los mongols que prenioron o control d'o norte de China en o sieglo X fundando a Dinastía Liao, que fue derrocata en o sieglo XII por os churchez, emigrando muitos khitans t'Asia Central on formoron o Khanato Kara Khitai, que duraría dica a conquiesta mongola d'o sieglo XIII. Os khitans son relacionatos con l'orichen de l'actual pueblo dagur.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Khitan practicando a falconería en una pintura chinesa d'o periodo Song.

Os chineses ya teneban contacto con os khitans en o sieglo V, que no representaban una amenaza ni pa éls ni pa os pueblos d'a estepa que formoron grans imperios como os gökturks u os uigurs.

A caita d'a dinastía Tang y a decadencia d'os kirguizes d'o Yenisei permitió a los khitans convertir-se en un pueblo poderoso en o caotico "periodo d'as cinco dinastías y d'os diez reinos". O khitan Abaoji se proclama emperador en l'anyo 907 y en l'anyo 924 os kirguizes d'o Yenisei son forachitatos de l'actual Mongolia. Dimpués encomenzó una expansión por o norte de China.

Dinastía Liao

Ta más detalles, veyer l'articlo Dinastía Liaoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Aria dominata por a dinastía Liao enta l'anyo 1000.

En l'anyo os khitans 936 prenen as ciudaz de Datong y l'actual Pekín ya a lo sud d'a Gran Muralla. En l'anyo 946 os dirichents d'os khitans prenen o nombre de Liao.

En o estato Liao conviven os modos de vida d'os nomadas d'a estepa y d'os sedentarios hans d'o sud. En as estepas d'o norte o poder descansa en una fuerza armata de chinetz y en o sud bi ha una burocracia hederata de tiempos d'os Tang. Os khitans se converten a lo budismo.

Dende l'anyo 1004 os liao ya no atacan a los song y se limitan a cobrar un impuesto anyal en diners y seda. En l'anyo 1125 son substituyius por os suyos vasallos churchez, antipasaus d'os manchús y fundadors d'a dinastía Jin. Part d'os khitans emigroron t'Asia Central y fundoron o Khanato Kara Khitai; os khitans que quedoron en o norte de China en o periodo d'a dinastía Jin se convertirían en part d'a categoría Hanren en o periodo Yuan chunto con os churchez y os chineses d'o norte. O nombre Kathai con o que Marco Polo nombró a lo norte de China y que se cheneralizó en Europa provién d'o etnonimo d'os Khitans que gobiernoron en o periodo d'a dinastía Liao.

Khanato Kara Khitai

Ta más detalles, veyer l'articlo Khanato Kara Khitaiveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Extensión d'o Khanato Kara Khitai.

Os Khanato Kara Khitai u Khanato Kara Khitan ye un estato fundato en a decada de 1130 por os khitan que emigroron a Asia Central dende o norte de China y Manchuria y que duró dica os tiempos d'a conquiesta mongol d'Asia Central. O territorio d'os Karak Khitai consistiba en as estepas a lo norte de Tien Xan y a Cuenca de Tarim. Os kara khitai mantenioron as estructuras locals de poder, limitando-se a cobrar impuestos a los principes autoctonos. Os Kara Khitai yeran budistas pero teneban subchectos musulmans y bi heba tolerancia relichiosa con atras relichions como o islam y o cristianismo nestorín. A luenga oficial d'o khanato yera o chinés.

Muitos khitans emigroron a Asia Central dimpués que en l'anyo 1125 os churchez los hesen vencito, substituyindo-los en o poder, deposando a la dinastía Liao y establindo-se como dinastía Jin. Os musulmans karakhanís facioron venir a los khitans en a decada de 1130 pa que los aduyasen en a luita contra os carlucos, pero tamién deposoron a los karakhanís. Prenioron Kaixgar y Khotán y sozmetioron Transoxiana a lo suyo vasallache.

Encara que os Kara Khitai creyoron o suyo estato centroasiatico en a decada de 1130 se considera que o estato encomenzó a existir en l'anyo 1124, cuan Yelü Dashi se proclamó rei, cuan encara yera en Mongolia.

En l'anyo 1211 a cadiera reyal fue usurpata por Kuchlug, un refuchiato Naimán. Muitos liders locals se posoron baixo a protección de Chinguis Khan. D'esta traza a invasión mongola de l'anyo 1218 fue bien recibita.

Bibliografía

• Jean Sellier. Atlas de los pueblos del Asia Meridional y Oriental. Acento Editorial.

• Datos: Q218332
• Multimedia: Khitan people / Q218332