Staat z Weschteuropa From Wikipedia, the free encyclopedia
Spanie, wo ofiziel Königriich Spanie heisst, isch e Staat im Südweschte vo Europa, wo de gröschti Deil vo de Iberische Halbinslen iinimmt. D Hauptstadt vo Spanie isch Madrid. Wiiteri wichtigi Stedt sin Barcelona un Valencia.
| Reino de España Espainiako Erresuma (Eus.)
| |||||
| |||||
| Wahlspruch: „Plus Ultra“ lat., „Drüber us“ | |||||
| Amtsspraach | Spanisch (Kastilisch) amtlich regional: Aranesisch, Baskisch, Galiizisch, Katalanisch, Okzitanisch | ||||
| Hauptstadt | Madrid | ||||
| Staatsoberhaupt | Felipe VI. | ||||
| Regierigschef | Pedro Sánchez | ||||
| Flächi | 504.646 km² | ||||
| Iiwohnerzahl | 46.661.950 (Stand: 1. Jan. 2009)[1] | ||||
| Bevölkerigsdichti | 92 Iiwohner pro km² | ||||
| Bruttoinlandsprodukt | $1.120 Mrd. (Schätzung 2005) | ||||
| Bruttoinlandsprodukt pro Iiwohner | $27.074 | ||||
| Währig | Euro | ||||
| Nationalhimne | Marcha Real | ||||
| Zitzone | UTC+1 MEZ UTC+2 MESZ (März bis Oktober) UTC (Kanarischi Insle) UTC+1 (Kanarische Inseln) (März bis Oktober) | ||||
| Kfz-Kennzeiche | E | ||||
| Internet-TLD | .es | ||||
| Vorwahl | +34 | ||||
 | |||||
 | |||||
Zu Spanie ghöre d Baleare, d Kanare un zwei Exklave uf nordafrikanischem Gebiet, Ceuta und Melilla. Spanie hät ungefähr 47 Millione Iiwohner. Politisch gseh isch es ä parlamentarischi Monarchii. S Staatsoberhaupt isch de König, hüt de Felipe VI. Regierigsschef isch de Ministerpräsident, das isch sid em 2. Juni 2018 de Pedro Sánchez.
S Wort „Spanie“ un di spanischi Bezeichnig „España“ chömme vum römische Namme Hispania. Wiil sälle kei latiinische Ursprung hät, sin verschideni Theoriie zu siner Härchumft entstande, wo bis hütt umstritte sin.
D'Verwändig vum Namme für bolitischi Zwäck hät mit de westgotische Zit aagfange. Au übber d'Entstehig vum Wort español gitt's verschideni Aasetz. Eine devuu bout uff de Datsach uff, dass d'Ändig -ol für di frankoprovenzalische Dialäkt charakterisdisch, in de Sproche uff de Iberische Halbinsle degege sälte isch, si säi sällewäg friehstens im 9. Johrhundert vu de Pilger iigfiehrt wore, wu uff Santiago de Compostela greist sin.
.png)
Spanie nümmt de Großdeil vu de Iberische Halbinsle ii. Dezüe ghöre no zwei Inselgruppe, nämmli di Kanarische Insle im Atlantik un di Balearische Insle im Middelmeer, di beide nordafrikanische Stedt Ceuta un Melilla, d'Insle Alborán vor de nordafrikanische Chüste un e Reihe vu Insle vor de Chüste vu de Halbinsle sälber. Witeri chleineri Bsitzige sin unter anderem d'Islas Chafarias, de Peñón de Vélez de la Gomera un Peñón de Alhucemas, alli vor de afrikanische Chüste.
Noch de Flächi isch es s viertgröscht Land vu Europa (noch Russland, de Ukraine un Frankriich) un s zweitgröscht Land vu de Europäische Union.
Spanie wird im Weste vu Portugal un em Atlantik begränzt, im Norde vu de Pyrenäe, vu Frankriich, em Golf vu Biskaya un em Atlantik, im Oste un Südoste vum Middelmeer un im Süde vu de Stroß vu Gibraltar un em Atlantik.
S Chliima isch z Spanie je noch Region ganz underschidlech. De Grossdeil hät e mediterrani Brägig, säll bedrifft ganz bsunders d'Chüstezone un s Dal vum Guadalquivir z Andaluusie, wu mildi Temperature un riichi Niderschleg im ganze Johr ußer em Winter vorherrsche.
Je witer mer ins Inner vum Land goht, desto meh isch s mediterran-kontinental Chliima usbrägt. Es zeichnet sich durch chalti Temperature im Winter un heißi im Summer us. Niderschleg ghäie je noch Region verschide viil, im Allgemeine isch de Weste niderschlagsriicher wie de Oste. Galiizie un de Golf vu Biskaya hänn e ozeanischs Chliima, es ghäie viil Niderschleg übber s ganz Johr verdeilt un bsunders im Winter, d'Temperature sin vergliichswis chiehl.
In höchere Lage wie em Kantabrische Gebirg odder de Pyrenäe sin d'Temperature nidriger un d'Winter chalt. Sonigi Bärgregione sin meistens niderschlagsriich.
Ariidi odder semiariidi Chliimata finde sich im Oste vu Spanie, z. B. z Almería, am Cabo de Gata (200 mm pro Johr), Granada, Murcia, Alicante odder im Valle del Ebro, wu vor allem de Föhnwind d'Ursach vu de gringe Mängi an Niderschleg isch.
S Chliima vu de Kanarische Insle hät e subtropische Charakter. Do sin d'Temperature s ganz Johr duure hoch un Niderschleg ghäie numme wenig (uff de westlige Insle meh). Säll Chliima macht sich au an de südlige Chüste vum Land bemerchbar, wu d'Temperature s ganz Johr übber mild sin; Niderschleg ghäie do allerdings meh wie uff de Kanarische Insle.
Spanie isch mit ere durchschnittlige Höchi vu 660 Meter zimmlig hoch gläge, übberdroffe wird's in derre Hiisicht z Europa numme vu de Schwiz, vu Östriich, Andorra un Liechtestei.
Im Innere isch s Relief vu de Meseta Central markant, wu de Großdeil vum mittlere Landesdeil iinümmt un im Durchschnitt 660 Meter übber Meer litt. Im Südweste isch d'Sänki vum Guadalquivir un im Nordoste die vum vum Río Ebro.
Di wichtigste Gebirgszüg sin d'Pyrenäe, s Iberisch Gebirg, s Kantabrisch Gebirg, s Iberisch Scheidegebirg un di Betische Kordillere. De höchst Punkt isch de Teide mit 3718 Meter ü. M.
Spanie isch vo villne Völker bsuecht worde. Grieche, Phönizier, Römer, Westgote, Kelte, Suebe, Wandale und Araber sind es gsi. Spanie hät so vili Völker azoge, will es viel Metall und no witeri Bodeschätz geh hät.
D Maure sind im Johr 711 is damalige westgotische Riich iedronge und händ agfange, Land z'erobere. D'Westgote send bes i Norde ue zrogdrängt worde und vo det här hend sie die Reconquista (Zruggeroberig) gstartet. Die Reconquista het bes 1492 duuret, wo die letscht maurischi Stadt Granada gfalle esch. D Könige vo Altkastilie und Aragon händ sich zämä ta und all Araber vertribe. Vo de verblibne Araber esch e Teil zwunge worde, dä katholische Glaube azne, und e Teil esch versklavt worde. Zur gliche Zyt sind Jude vertribe worde. Au ä grosse Deil vo de bekehrte Jude, de Marranos, hai müesse uswandere. Zur glichigi Zyt hät de Kolumbus dr Kontinänt Amerika entdeckt.
De Christoph Kolumbus isch e Maa us Genua gsi. Damals si vili Seefahrer nach Indie mit em Schiff gfahre und händ Pfäffer und anderi Gwürz transportiert. Meistensch hät dä Wäg lang duret, will dä ganzi afrikanische Kontinent umfahre worde isch. De Kolumbus hät die Idee gha, i d Gegerichtig z fahre, da hegis kä Land, damit mehr schneller nach Indie chumt. Zerscht isch er nach Lissabon id Seefahrerschuel gange. Nach dere Usbildig isch er em damalige portugisische König, dä Vorschlag go unterbreite, doch dä hät in mehrmals ablitze lah. 1492 isch er dä glich Vorschlag a dä spanische Königin go mache. Au nach mehrigimal hät si endlich Ja gseit. So isch er am 3. August mit drei Schiff (La Pinta, La Niña und Santa Maria) vo Palos de la Frontera (Andaluusie) us gstartet. Nach 12 Wuche hät er am 12. Oktober 1492 endlich Land entdeckt. Spöter sind vili Konquistadore gfolget, wie de Francisco Pizarro, de Eroberer vom Inkarich, de Francisco Hernández de Córdoba, de Hernán Cortés, wo s Aztekeriich z Mexiko eroberet het, usw.
Im witere Verlauf isch Spanie über 300 Jahr d Wältmacht Nummere eis gsi. Erscht im 19. Jahrhundert sind d Kolonie z Südamerika abgfalle und sind all unabhängig worde.
Wäred dem Bürgerkrieg in Spanie (1936-1939) hät de Franco di Macht ergriffe. Dä drüjährige Bürgerkrieg isch für villi Familie ä riesigi Katastrophe gsi. Müettere händ sich müesse träne vo irne Chind. Vili sind nach Russland gschickt worde, damit si überlebet. Jugendlichi händ müesse is Militär und wänn eine hät nid welle is Militär, hät er is Gfängnis oder isch vo sinene Eltere erschosse worde. Die, wo hend is Gfängnis müesse, sind wiit wäg gsi. D Eltere hent sie nid chöne bsueche. Dä Franco isch e guete Fründ vom Salazar, em Diktator vo Portugal gsii und au vom Benito Mussolini, de Hitler hingäge hät er nit mööge. «Guernica», es Bild vom Pablo Ruiz Picasso, thematisiert de Bürgerchrieg uf e iidrücklichi Art.
De Franco hät au wie dä Hitler ä spezielli Begrüessig gha. In Spanie hät mehr ihn mit El Caudillo agsproche. 1972 hät di baskischi Untergrundorganisaton ETA imene Attentat sin bescht Fründ Blanco tötet. Drü Jahr spöter isch dä Franco gstorbe.
Erscht 1978 isch Spanie zu nere Demokratii worde. S Staatsoberhaupt isch de König Felipe VI., Sohn und Nochfolger vom Juan Carlos I.
Spanie isch s zweit meischtbsuechte Land in Europa, nach Frankrich. Dorum sind au d Iinahme vom Turismus für die einzelne Regione sehr wichtig.
Aber au dr Export vo Landwirtschaftsprodukt macht en grosse Teil vo dr Wirtschaft uss. Spanie bout bsunders Chorn, Gmües, Olive, Trüübel, Zuckerrüebe, Orange und Zitrone a. Es wärde Fisch us em Meer gholt, und d Veezucht het e grossi Tradizioon.
Die grosse Zwiig vo dr spanische Wirtschaft sind d Banke, s Bougwärb, s Transportgwärb, d Undernääme vo dr Telekommunikazioon und Versicherige.
D'Bevölcherig isch am 1. Jänner 2009 bi 46.745.807 Iiwohner gläge, d'Bevölcherigsdichti isch mit 91,13 Iiwohner pro Quadratkilometer nidriger wie in de meiste andere westeuropäische Länder. Dodebii isch d'Bevölcherig zimmlig uuregelmäßig übber s Land verdeilt, e große Deil läbbt in de Chüstegebiete, im Dal vum Guadalquivir un in de Metropolregion vu Madrid, während s Inner vu Spanie dünn bsidelt isch.
Es gitt 15 Metropolregione mit meh wie 500.000 Iiwohner, di gröschte sin de Reihe noch die um Madrid, Barcelona, Valencia un Sevilla mit meh wie-n-ere Million Iiwohner. E gmeinsami Verwaltig hät keini vu denne Regione.
Spanisch isch übberall Amtssproch un wird vu 99 Brozänt vu de Iiwohner beherrscht, dodevuu sin 89 % Müetersprochler. Dezüe chömme Sproche, wu vu de Verfassige odder Gsetz vu de autonome Regione e offiziälle Statùs züegsproche griegt hänn:
Z Aragón sin Katalanisch un Aragonesisch zwar keini Amtssproche, were abber vum Sprochgsetz vu 2009 als lenguas propias originales e históricas (eigeständigi, iiheimischi un hisdorischi Sproche) aaerkännt.
Näbe de gnännte Sproche schwätzt mer z Spanie e Reihe vu romanische Sproche odder Dialäkt ohni Statùs als Amtssproch.
Spanie hät am 9. April 2001 di Europäischi Charta vu de Regional- odder Minderheitesproch unterzeichnet.
| Name vo de autonome Gmeinschaft | Hauptstadt | Amtssproch(e) | Provinze | Charte | Flächi (Aadeil) | Iiwohner 2007 (Aadeil) | Dichti | BIP/Chopf (EU27=100)[2] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Andalusie (spanisch Andalucía) |
Sevilla | Spanisch | Almería, Cádiz, Córdoba, Granada, Huelva, Jaén, Málaga, Sevilla |  |
87.268 km² (17,2 %) |
8.039.399 (17,8 %) |
92 Iiw./km² | 82 |
| Aragonie (spanisch Aragón) |
Saragossa (span. Zaragoza) |
Spanisch | Huesca, Teruel, Saragossa |  |
47.719 km² (9,4 %) |
1.295.215 (2,9 %) |
27 Iiw./km² | 112 |
| Asturie (spanisch Asturias) |
Oviedo | Spanisch, Asturisch | Asturie |  |
10.604 km² (2,1 %) |
1.074.632 (2,4 %) |
101 Iiw./km² | 94 |
| Balearischi Insle (spanisch Islas Baleares, katalanisch Illes Balears) |
Palma de Mallorca | Spanisch, Katalanisch | Balearischi Insle |  |
4.992 km² (1,0 %) |
1.029.139 (2,2 %) |
206 Iiw./km² | 115 |
| Baskeland (spanisch País Vasco, baskisch Euskadi) |
Vitoria-Gasteiz | Spanisch, Baskisch | Araba, Gipuzkoa, Bizkaia |  |
7.234 km² (1,4 %) |
2.141.116 (4,8 %) |
296 Iiw./km² | 136 |
| Extremadura | Mérida | Spanisch | Badajoz, Cáceres |  |
41.634 km² (8,2 %) |
1.088.728 (2,5 %) |
26 Iiw./km² | 71 |
| Galicien (spanisch Galicia, galicisch Galiza) |
Santiago de Compostela | Spanisch, Galicisch | A Coruña, Lugo, Ourense, Pontevedra |  |
29.574 km² (5,8 %) |
2.771.341 (6,3 %) |
94 Iiw./km² | 88 |
| Kanarischi Insle (spanisch Islas Canarias) |
Santa Cruz de Tenerife und Las Palmas de Gran Canaria |
Spanisch | Santa Cruz de Tenerife, Las Palmas |  |
7.447 km² (1,5 %) |
2.020.947 (4,5 %) |
271 Iiw./km² | 95 |
| Kantabrie (spanisch Cantabria) |
Santander | Spanisch | Kantabrie |  |
5.321 km² (1,0 %) |
572.503 (1,3 %) |
108 Iiw./km² | 104 |
| Kastilien-La Mancha (spanisch Castilla-La Mancha) |
Toledo | Spanisch | Albacete, Ciudad Real, Cuenca, Guadalajara, Toledo |  |
79.463 km² (15,7 %) |
1.975.179 (4,3 %) |
25 Iiw./km² | 83 |
| Kastilien und León (spanisch Castilla y León) |
Valladolid | Spanisch, Leonesisch | Ávila, Burgos, León, Palencia, Salamanca, Segovia, Soria, Valladolid, Zamora |  |
94.223 km² (18,6 %) |
2.525.157 (5,7 %) |
27 Iiw./km² | 100 |
| Katalonie (spanisch Cataluña, katalanisch Catalunya) |
Barcelona | Spanisch, Katalanisch, Aranesisch | Barcelona, Girona, Lleida, Tarragona |  |
32.114 km² (6,3 %) |
7.197.174 (15,9 %) |
224 Iiw./km² | 124 |
| La Rioja | Logroño | Spanisch | La Rioja |  |
5.045 km² (1,0 %) |
308.566 (0,7 %) |
62 Iiw./km² | 111 |
| Madrid (spanisch Comunidad de Madrid) |
Madrid | Spanisch | Madrid |  |
8.028 km² (1,6 %) |
6.061.680 (13,5 %) |
755 Iiw./km² | 136 |
| Murcia (spanisch Región de Murcia) |
Murcia | Spanisch | Murcia |  |
11.313 km² (2,2 %) |
1.391.147 (3,0 %) |
123 Iiw./km² | 89 |
| Navarra (baskisch Nafarroa) |
Pamplona | Spanisch, Baskisch | Navarra |  |
10.391 km² (2,1 %) |
605.022 (1,3 %) |
58 Iiw./km² | 132 |
| Valencia (spanisch Comunidad Valenciana, valencianisch Comunitat Valenciana) |
Valencia | Spanisch, Valencianisch (Katalanisch) | Alicante, Castellón, Valencia |  |
23.255 km² (4,6 %) |
4.874.811 (10,6 %) |
210 Iiw./km² | 96 |
| Ceuta | Spanisch |  |
18,5 km² | 76.343 (0,2 %) |
4.127 Iiw./km² | 97 | ||
| Melilla | Spanisch |  |
20 km² | 68.795 (0,1 %) |
3.440 Iiw./km² | 95 |
Di katholischi Religion hät im Verlauf vu de spanische Gschicht allewiil e wichtigi Rolle gspilt un isch d'Religion mit de witeste Verbreitig. Eso chunnt's, dass in Stedt viilmol wichtigi religiösi Brüüch usgiebt were. Am meiste Uffmerchsamkeit verdiene do sälli Fest, wu an de Jesus erinnere, z. B. d'Semanas Santas z Granada, Málaga, Sevilla odder Valladolid, Ostere, Pfingste un Fronliichnam.
Di verschidene Völcher, wu z Spanie gläbbt hänn, di geografischi Lag zwüsche zwei Kontinänt mit sehr verschidene Draditione un Kultuure wie au d'Eroberig vu Deil vu Südamerika hänn dezüe biidrage, dass di spanischi Kultuur hütt als eini vu de riichtste un viilsitigste vu de westlige Wält bezeichnet wird. Viili verschideni Chünschtler sin z Spanie uff d'Wält chuu, unter'ne Chünschtler wie de Velázquez, de Goya odder de Picasso, abber au Schriftsteller wie de Cervantes, wu als Nationaldichter gältet, de Quevedo, de Galdós odder de Lorca. Au d'Architektuur isch viilfeltig, eso gitt's z Spanie übber 40 Bäu, wu zum UNESCO-Weltkultuurerbe ghöre.
An viile Volchsfest wird de Stierchampf odder de Stierlauf usgiebt. Di beriehmteste Arene sin Las Ventas z Madrid, Monumental z Pamplona, La Maestranza z Sevilla un d’Plaza de toros z Valencia. De Stierchampf isch für sini Aahänger e Chunscht, wu viil mit Eleganz un Ästethik z düe hät, während Kriitiker en als brutal aalüege.
Amtligi Site vu Spanie
Übber Spanie
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
