Olten

Oute (amtlich Olten) esch e Schtadt ond e politeschi Gmeind im Kanton Soledurn, Schwiiz. Si esch ou dr Houptort vom gliichnamige Bezerk.

Olten
Wappe vo Olten
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Soledurn (SO)
Bezirk:	Outew
BFS-Nr.:	2581i1f3f4
Poschtleitzahl:	4600
UN/LOCODE:	CH OLT
Koordinate:	635447 / 24482647.353337.907785396
Höchi:	396 m ü. M.
Flächi:	11,50 km²
Iiwohner:	i18'339 (31. Dezämber 2022)[1]
Stadtpräsident:	Martin Wey (CVP)
Website:	www.olten.ch
Oute Oute
Charte
Charte vo Olten ww

Geografi

D Schtadt lyt geografisch am Jurasüdfuess, a dr Aare, em Kanton Soledurn. Oute het zwöi Stadtteil wo dor ne auti Houzbrogg verbonde se, die Brogg met der Fassade vom mettelalterleche Zilemp ond em Ildefons-Torm präge s Schtadtböud vo Oute.

Gschicht

S Schtadtgebiet esch scho set Urzyte (5000 v. Chr.) besedlet, wöus e günstigi Lag het. Die erschte Sedler se wahrschinlech wäg de Füürschtei (Silex, Flint) blebe, wo me e de Wälder rond om d Schtadt höt no fendt.

D Pass-Verbendig öbere Houeschtei esch scho vo de Römer pruucht worde ond ou z Oute hei sy darom Spure henderlo («Ollodunum»). Dr Name Oute isch zum erschte Mou gnennt worde im Johr 1201 aus Oltun. Im Mettelalter, wo dr Gotthard-Pass meh pruucht worde esch, het s Schtedtli Oute vom Nord-Süd-Vercher chönne profitiere, wöus a dr Linie zom Houestei-Pass lyt. Zor Zyt vo de erschte Ysebahne esch dr Vercher no wechtiger worde för Oute, ond der Kilometerschtei 0 (Null) vo der damalige Central-Bahn, esch e Oltner Bahnhof ine gleit worde. Set denn esch Oute e Verchers-Chnote-Ponkt vo der Schwiiz, nomeh wäg de Outobahne, wo sech sett de sebzger Johr ganz e der Nöchi be Egerkinge chrüze. Das het set jehär vöu Gwärb ond Induschtrie aazoge. Veli Träffe ond Meetings fende wäg der Vercherslag z Oute schtatt. Vöu Outner pändle innerhalb vo dr Schwiiz ond wäge dämm het Oute es Zytli der Ruef gha, e "Schlofstadt" z sy.

Bevöukerig

Quälle: Bundesamt für Statistik 2005^[2]

Bevöukerigsentwecklig

Johr	1850	1860	1870	1880	1888	1900	1910	1920	1930
Iiwohner	1'634	2'301	2'925	3'926	3'926	6'969	9'337	11'504	13'484
Johr	1941	1950	1960	1970	1980	1990	2000	2010	2015
Iiwohner	15'287	16'485	20'044	21'209	18'991	17'805	16'757	16'982	17'833

De Uusländeraateil isch 2010 bi 27,9 % gläge.^[3]

Religion

27,3 % vo dr Iiwooner si im Johr 2000 evangelisch-reformiert gsii, 40,6 % römisch-katholisch.^[3]

Politik

Bi dr Nationalrootswaale 2011 hät s das Ergebnis gää:^[3] BDP 2,9 %, CVP 12,9 %, EDU 0,4 %, EVP 2,9 %, FDP 15,6 %, GLP 6,5 %, GP 11,5 %, SP 27,8 %, SVP 17,6 %, Suschtigi 2,0 %.

Gmeindspresidänt isch dr Thomas Marbet (Stand 2021).

Wirtschaft

D Arbetslosigkeit esch im Johr 2011 bi 3,0 % gläge.^[3]

Dr Stadtazeiger Oute isch s amtleche Publikationsorgan vo dr Stadt Oute und di uflageschterkschti Zitig vo dr Region.

Sproch und Dialäkt

Bi dr Voukszellig 2000 hei vo dr 16757 Iiwohner 82,7 % Dütsch aus Hauptsproch aagää, 1 % Französisch, 5 % Italienisch und 11,3 % angeri Sproche.^[3]

Dr hochalemannisch Dialäkt vo Oute ghört zue dr Dialäkt vo dr Region Oute, wo ähnlech si zue dr Aargauer Dialäkt.

Kultur

A get au Johr e grossi Fasnacht met vel Guggemusig ond emene Omzog am Fasnachts-Sonntig. Z Oute fende jedes Johr Kabarett- ond Tanz-Täg statt. Ändi Sommerferie esch die grossi Outner-Chilbi ond vor de Herbschtferie esch d MIO (Messe In Olten). Am erschte Mäntig em Monet fendet meischtens e Waremäret e dr Autschtadt statt.

Z Oute het s höt nümm so villi Beize und Spontene, derför git s höt e rychhaltigs Agebot a Reschtorants (Kebab-Hüüser, Pizzerie, ...). Osserdäm het s e grosses Agebott a Chleiderläde.

D Pfarrchile St. Martin isch es Kulturguet vo regionaler Bedütig.

Berüemti Outner

Am Ändi vom 19. Johrhondert hets mehreri berüemti Outner gä: dr Moler Martin Disteli, dr Bondesrot Munzinger, dr Ingenieur Niklaus Riggenbach ond anderi. Schpöter het d Maria Felchlin do gwörkt, se esch e Vorryterin för d Frouebewegig e der Schwyz gsy ond het dr Maria-Felchlin-Platz gstiftet. E dr Schwyzer Literatur het sech mou e Gruppe nach dr Schtadt bnennt. Dr Otto F. Walter († 1994) esch e namhafte Outner Schreftstöuer gsy. Der Kabarettescht Franz Hohler esch e witere berüemte Outner, är esch e Schwiizer Schriftsteller, Kabarettischt und Liedermacher. Dr Mischa Wyss esch e Mondart-Chansonnier ond Kabarettischt, wo z Oute sini Chindheit verbrocht het.

Biuder

• 
  Autstadtparti a de Aare
• 
  Oute vo de Holzbrugg
• 
  Fassademolerei
• 
  Ruggsite vom «Rathskeller»
• 
  Der letzte Frohburger
• 
  Bahnhof

Weblink

 Commons: Olten – Sammlig vo Multimediadateie

• www.olten.ch
• Pierre Harb, Rudolf Fellmann, Martin Eduard Fischer, Peter Heim: Olten (Gemeinde). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.