From Wikipedia, the free encyclopedia
Dr Nordpol isch im allgmaine Sprochgebruuch dr nerdligscht Punkt vu dr Ärd, dää wird au geografische Nordpol gnännt. derzue git s no d Definitione vum arktische Magnetpol un arktische geomagnetische Pol un vum Nordpol vu dr Uuzuegängligkait.
Zurzyt lige di verschidene Pol vu dr Nordhalbchugle bi jedere Definition im Arktische Ozean (au Nordpolarmeer gnännt) bzw. uf dr Insle vu däm. Mit dr Verschiebig vum Ärdmagnetfäld änderet sich d Laag vum arktische Magnetpol un vum arktische geomagnetische Pol, was im Lauf vu dr Ärdgschuicht scho ne baar Mol vorchuu isch.
Dr geografisch Nordpol (1) isch dr nerdligscht Punkt vu dr Ärd un no dr Definition vum geografische Pol dr Schnittpunkt vu dr Ärdachs mit dr Ärdoberflechi in Richtig vu dr Drillachs. Dr geografisch Nordpol isch dr Antipod vum geografische Sidpol un het e feschti Position bi dr geografische Braiti vu 90° 0′ N, was generäll fir Himmelskerper giltet. Dodermit richtet sich dr Blick von do uus nume in aire Himmelsrichtig: no Side. Dr Nordpol het kai aidytigi geografischi Lengi. Des giltet aber nume fir dr Punkt, nit fir d Blickrichtig, wu aidytig isch. Dr geografisch Nordpol lyt uf dr Nordamerikanische Platte, uf ere 2 bis 3 m dicke Yysdecki iber em Meer, nit um em Feschtland[1]. Drunter lyt s Nordpolarmeer, wu an däre Stell 4087 m dief isch. Bis zum Meeresgrund di isch s erscht Mol e russischi Forschigsexpedition anne 2007 chuu. fascht iber em em Zenit stoht iber em geografische Nordpol dr Polarstärn in 42' Abstand (2008) un d Sunne goht do vum 21. Merz bis zum 23. Septämber nit unter (Polardag). Derno chunnt e langsame Sunnenuntergang, e mehwichigi Dimmeri, e baar Monet Polarnacht, e mehwichigi Morgedimmeri un e langsame Sunnenufgang.
Dr arktisch Magnetpol (2) isch sälle Punkt vu dr nerdlige Hemisphäre, wu di magnetische Fäldlinie vum Ärdmagnetfäld vertikal zue dr Ärdoberflechi in Richtig Ärdmittelpunkt stehn, im pyhsikalische Sinn handlet s sich also um e magnetische Sidpol. E speziäll fir sonigi Mässige konschtruierte Kompass zaigt an däm Punkt no dr Gsetz vum Magnetismus mit syre „Norde“-Markierig sänkrächt zum Ärdmittelpunkt. E gängige Kompass, wu d Nodle nume um di vertikal Achs rum drillbar isch, chaa sich im e Umchrais vu rund 2000 km um dr Magnetpol nit no Norde uusrichte, wel do di woogrächt Komponänte vum Ärdmagnetfäld fir d Aazaig vun eme Magnetkompass z schwach isch.
Entdeckt wore isch dr arktisch Magnetpol am 1. Juni 1831 vum James Clark Ross in dr Nechi vum Kap Adelaide, Boothia-Halbinsle, Kanada, dertemol sin 70° 5′ N, 96° 28′ W as Koordinate ermittlet wore.
Bi dr bishär letschte Expedition vum Geological Survey of Canada anne 2001 sich d Position ermittlet un di jehrlig Wandrig hochgrächnet wore:[2]
| Jahr | Geografischi Koordinate |
|---|---|
| 2001 | 81,3° N, 110,8° W |
| 2002 | 81,6° N, 111,6° W |
| 2003 | 82° N, 112,4° W |
| 2004 | 82,3° N, 113,4° W |
| 2005 | 82,7° N, 114,4° W |
Dr arktisch Magnetpol isch also nit ortsfescht, är verlageret sich ständig noch eme mehschichtige Muschter. Zurzyt wandret er alljohr um rund 40 Kilometer no Nordweschte un het di kanadische Insle im Nordpolarmeer verloo. Dr Bedrag un d Richtung vu dr jehrlge Verlagerig sin aber nit langfrischtig konschtant. Bin re glychfermige Gschwindigkait deet er in rund 50 Johr u Sibirie chuu, Mässige hän aber ergee, dass d Wandrig zurzyt schnäller wird.
Dr arktisch Magnetpol wandret alldag uf ere elliptische Bahn um syni mittler Position.
E churzzytigi Verlagerig vum Magnetpol chaa s bi Sterige vum Ärdmagnetfäld gee. Dr Magnetpol wycht derno, solang die Stergi goht, um bis zue 50 km vu syre mittlere Position ab.
Im Lauf vum Ärdgschicht het sich s Magnetfäld vu dr Ärd scho ne baar Mol umpolt. Die Umpolige hän chenne noogwiise wäre dur d Uusrichtig vu Yysenablagerige in Sedimänt vu verschidene Diefine. E Dail Wissenschaftler sähn dodrin, dass di jehrlig Verlagerig schnäller wird, e Zaiche derfir, dass es wider e Umpolig vum Ärdmagnetfäld chunnt.
Dr arktisch geomagnetisch Pol (3) uf dr nerdlige Halbchugele isch e theoretische Pol vum uuregelmäßig Ärdmagnetfäld unter Aanahm, s gäbt im Ärdmittelpunkt e Stabmagnet. Är isch anne 2005 bi 79,74° N, 71,78° W im Inglefield-Land eschtli vu Etah un nordeschtli vu Qaanaaq glääge.
Bim Verglych vu dr Koordinate vum arktische Magnetpol (82° 42′ N, 114° 24′ W) un em antarktische Magnetpol (65° S, 135° O) fallt uf, dass sich di beede Magnetpol weniger gnau vis-à-vis liige wie di geomagnetische Pol. Dr aigetlig Unterschid zwische dr Magnetpol un dr geomagnetische Pol bstoht dodrin, dass d Magnetpol dur Mässige bstimmt wäre, derwylscht di geomagnetische Pol uf Berächnige basiere. Di geomagnetische Pol sin nit ortsfescht, si gehn eme ähnlige Bewegigsmuschter no wie d Magnetpol.
Dr Nordpol vu dr Uuzuegängligkait (4) isch e andre Uusdruck fir dää Punkt im Nordpolarmeer, wu am wyteschten ewäg vu dr Kischte lyt. Är lyt bi 84° 3′ N, 174° 51′ W un dodermit rund 660 km vum geografische Nordpol ewäg. Unterem Yys am Nordpol vu dr Uuzuegängligkait isch s Nordpolarmeer rund 3000 m dief.
Offiziäll sin di erschte Mänsche, wu je zum geografische Nordpol chuu sin, di US-amerikanische Forscher Robert Edwin Peary un Matthew Henson un d Inuit Sigloo, Eghingwah, Ooqueah un Uutaaq, un zwor am 6. April 1909. S giltet aber nit as wisseschaftlig gsicheret, ass die Gruppe wirkli zum Pol chuu isch. Em Peary syni Ufzaichnige sin nit gnau gnue un dr Matthew Henson het in syne Memoire brichtet, är sei churz vor em Expeditionslaiter Peary am Nordpol gsii un heeb dää dert derno droffe. Si heebe zämme welle d Frog chlere, wär zerscht am Nordopol gsii sei, aber doderzue sei s nie chuu.
Au dr Frederick Cook het fir sich in Aaschpruch gnuu as Erschte am Nordpol z gsii syy, un zwor scho am 21. April 1908, also ai Johr vo em Peary. Dr Peary het dodruf derno e Kampagne aagfange go d Glaubwirdigkait vum Cook z untergrabe. E wichtige Punkt bi däre Kampagne isch s gsii, dass ussechuu isch, dass dr Cook schyns doch nit dr Erscht gsii isch, wu uf dr Mount McKinley gstiige isch.
Wisseschaftlig aidytig gsicherert isch erscht d Iberfliegig vum Nordpol anne 1926 dur dr Umberto Nobile, dr Roald Amundsen un dr Lincoln Ellsworth an Bord vu dr Norge. Zwyfelsfrei noogwiise isch au, dass im Johr 1937 e Gruppe vu sowjetische Wisseschaftler unter dr Laitig vum Iwan Papanin zum Nordpol gflogen isch un doderby au s Umfäld vum Pol bedrätte het. Dr erscht Mänsch, wu nowyslig z Fueß bis zum Pol chuu isch, isch anne 1969 dr Brite Sir Walter William Herbert gsii.
Di erschte Schiff, wu zum Nordpol chuu sin, sin am 3. Augschte 1958 s nukleardriibe U-Boot USS Nautilus vo de US-Marine gsii, un am 17. Augschte 1977 dr sowjetisch Atomyysbrächer Arktika as erschts Schiff, wu iber Wasser fahrt.
Sit de 1990er Joore sind Expeditione us Dütschland mehrmols am Nordpol gsi.[3]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
