Maltesisch (malt. Malti) isch d Sproch vode Insle Malta und Gozzo. Es isch ursprünglich en arabische Dialekt gsii, gelt hüt aber as en aigni Sprooch. De Wortschatz bestoht us 43% semitische (arabisch), 42% romanische (italienisch, sizilianisch, latinisch) und 6% englische Wörter. Die restliche 9% chömed vo anderne Sproche, oder chönet nöd bestimmt werde. De Grundwortschatz bestoht zum grösste Tail us arabische Wörter. Au ide Grammatik isch s Maltesische e Mischsproch, well gwüssi Adjektiv und Substantiv nochem Sizilianische Muster Pluräl bildet, aber vill Wörter hend sich au apasst und bildet brochni Plural. Italienischi und englischi Verb bildet zwor en aigni Verbgruppe, flektieret aber semitisch.
| Maltesisch Malti | ||
|---|---|---|
| Verbreitig: |  Malta | |
| Sprecher: | 330.000 | |
| Linguistischi Klassifikation: |
| |
| Unterteilige: |
5 Dialäkt | |
| Offizieller Status | ||
| Amtssprooch vo: | Malta,  EU | |
| Sproochchürzel | ||
| ISO 639-1 |
mlt | |
| ISO 639-2 |
mlt | |
| ISO 639-3 |
mlt | |
| Dialäkt: Ùndertòggeborg |
S Maltesische werd inere liecht verändrete latinische Schrift gschribe:
| Malti | A a | B b | Ċ ċ | C c | D d | E e | F f | Ġ ġ | G g | Għ għ | H h | Ħ ħ | I i | IE ie | J j | K k | L l | M m | N n | O o | P p | Q q | R r | S s | T t | U u | V v | W w | X x | Y y | Ż ż | Z z |
| IPA | a a: | b | tʃ | (2) | d | ɛ ɛ: | f | dʒ | g | (1) | h (1) | ħ | ɪ i: | ɪ:ɛ ɪː | j | kh | l | m | n | o ɔ: | ph | ʔ | r | s | th | ʊ u: | v | w | ʃ | (2) | z | t͡s ds |
- (1) : De Buechstabe isch stumm und werd nöd usgsproche, doch tuet għ en Vokal pharyngalisiere.
- (2) : D Buechstabe C und Y chömed nu i Näme vor.
- p, t, k werdet nume i de Hochsprooch dütli behuucht.
Vom Arabische unterschaidet es sich hoptsächlich im Verlust vode Emphase und dodedur, as es mit englische und vor alem italienische Fremdwörter au noiji Phonem agnoo het.
Obwohl nume rund 330 Tuusig Lüt die Sproch redet, chame füf Dialekt unterschaide.
- Ilsien tal-bliet "Stadtsprooch": ide Stadt Valletta (malt. il-Belt) und de Vorort Birgu, Isla, Bormla und Sant Anġlu.
- Ilsien ta' Għawdex "Gozitanisch": uf de Insel Gozzo (malt. Għawdex).
- Ilsien tar-rħajjel t'isfel "Sproch vode Unterdörfer"
- Ilsien tar-rħajjel ta' fuq "Sproch vode Oberdörfer"
- Ilsien tar-rħajjel tan-nofs "Sproch fode Süddörfer"
Die uffälligste Unterschid bistönd ide Usproch vo de Langvokal. So werd /a:/ ufem Land as /o:/ oder /ɔ:/ ide Landesmitti sogär as /ʊ:/ usgsproche und uf de Insle Gozo as /ɔ:/. Und /i:/ und /u:/ werdet ufem Land mee oder weniger starch diphthongiert zu [eɪ] und [əʊ] uf Gozo aber as [ɪi] und [ʊu]. S Schriftphonem /ie/ lutet i de Hochsprooch [ɪ:]. D Städter sägedt i de Regle [ie], z Südmalta [ɪe], z Nordmalta [ɛe] und uf Gozo [ɛ:]. De Lut /q/ werd ide Stadt Bormla vo alte Lüt no wie im klassische Arabisch as [q] usgsproche, ide Mitti vo Gozzo wie [k], sus isches en Knacklut [ʔ].
En Tail vo de Oberschicht tuet /p t k/ bsunders starch behuuche, und /ħ/ werd wie s englische oder s dütsche /h/ usgsproche und d Pharyngalisierig vode Vokal werd vermide. Da werd aber i de Regle as snobistisch belächlet. S söll sogär Familie gee, wo nume Englisch redet, aber uf Maltesisch fluechet.
Alla /alla/ (ar. alla:h) "Gott"
xemx /ʃɛmʃ/ (ar. ʃams) "Sune"
qamar /ʔamar/ (ar. qamar) "Moo"
kewkba : kwiekeb /kɛʊba : kwɪ:ɛkɛp/ (ar. kawkab : kawa:kib) "Stern : Sterne"
raħal : rħajjel /raħal : rħajjɛl/ "Dorf : Dörfer"
belt : bliet /bɛlt : blɪ:ɛt/ (ar. balad : bila:d) "Stadt : Städt"
ilsien : ilsna /ɪlsɪ:ɛn : ɪlsna/ (ar. lisa:n : 'alsina) "Sprooch : Sprooche"
kiteb : jikteb /kɪtɛp: jɪktɛp/ (ar. kataba : jaktubu) "er het gschribe : er schribt"
pjazza : pjazez /pjattsa : pjatsɛts/ (it. piazza : piazze) "Platz : Plätz"
uniku /ʊnɪkʊ/ (it. unico) "ainzig"
ġenenruż /dʒɛnɛrus/ (it. generoso) "grosszügig"
Il-Malti huwa l-uniku lsien ta' oriġini semitika li jinkiteb b'ittri Latini. "s Maltesische isch die ainzig Sproch mit semitischem Ursprung wo mit Latinische Buechstabe gschribe werd."
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
