Stimmlose velare Affrikate

Di stimmlosi velari Affrikchate isch e Kchonsonant, wo in de Sprooche vo dr Wält sehr sälte vorchùnt. Im grööschte Deil vùm Hochalemannische git es de Luut. Es Byspil isch s Wort „hocke“.

Stimmlosi velari Affrikchate
IPA-Nummere	109+140
IPA-Zeiche	kx
IPA-Bildli	[[Image:|20x20px]]
Teuthonista	?
X-SAMPA	?
Kirshenbaum	?
Hörbiispiilⓘ/?

Usser im Hochalemannische isch de Kchonsonant vorallem uss e paar Sprooche z Afrikcha bekannt.

S Zeiche im internationale phonetische Alphabet für de Luut isch [kx] oder [k͡x].

Artikchulation

• Es isch e Affrikchate; d Artikchulation fängt wie bimene Verschlùssluut demit aa, dass d Lùft im Muul ùffgstaut wird, ùn s Lööse vùm Lùftstrom duuret lang gnue, dass en Frikchativ entstoot.
• De Artikulationsort isch velar; de hinteri Zùngerùgge bildet mitem Gaumesegel zerscht en Verschlùss ùn deno e Engi.
• D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
• Es isch en orale Kchonsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA-Transkchription	Bedütig	Bemerkig
Hochalemannisch	Dinkelbergisch	Anke	[ˈɑŋkxə]	‚Anke‘
	Solothurnisch	Späck	[ʃpækx͡]	‚Späck‘
	Züritütsch	Dräck	[drækx]	‚Dräck‘	Im Alemannische in freier Variation mit dr uvulare Affrikchat [kχ].
Bairisch	Tirolerisch	Kchind	[ˈk͡xind̥]	‚Chind‘
Sesotho		kgale	[kxʰɑle]	‚vor langer Zyt‘	behuucht; befindet sich im Wandel zu [x].
Lakota		lakhóta	[laˈk͡xota]	‚Lakota‘	Allophon vo /kʰ/ vor /a/, /ã/, /o/, /ĩ/ ùn /ũ/.
Navajo		ashkii	[aʃk͡xiː]	‚Bueb‘

Literatur/Quelle

Konsonante	Lueg au: IPA, Vokale
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞ Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ dð ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʂʼ q͡χʼ    Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’ Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.