Ysebahnsignaal (Signaal kunnt vo latiin.signum ‚Zeichè‘), un bezeichnet optischi, akustischi odder elektronischi Signaal, wo im Betrièb vo dè Ysebahn Informationè in Form vo Signaalbegriff übermittlet. Sie diènet dè Sicherig vo Zug- un Rangyrfaartè un dè Beschleunigung vom bahnbetrièblichè Betrièbsablauf.[1]
Form-Vor- un -Hauptsignaal von èm Baanhof vo dè DB
Im engerè Sinn sin dõmit diè Streggèsignaal gmeint, wo an èrè Ysebaanstreggi stönn. D Signaal übermittlet èm Füürer vo Ysebahnfaarzüüg Informationè un Uffträäg übber dè Faarwäg. Si wörred vom Faardiènschtleiter odder Wärter als Bedièner von èm Stellwärk gää. Wichtigi Informationè, die mit Signaal übertrait wörred, sin unter anderem, ob un mit wellerè Gschwindigkeit gfaarè wörrè darf.
I dè Frühzit vo dè Ysebaangschicht, als oft nu ein odder zwei Züüg uff èrè Streggi vokeert sin, hèt mo eifachi Methodè zu dè Voständigung vowendet. D Kommunikation isch mittels Pfyfè, Winkè, Schwenkè vo Faanè odder Laternè durrègfüürt worrè.
Mit stygender Zugzaal isch sell unpraktikabel worrè un s isch znägscht èn Zitabschtand ygfüürt worrè, nõch demm èn Zuug èm anderè uff èrè Streggi hèt folgè dürfè. Dôby isch au nõch Zugart un Gschwindigkeit unterschiddè worrè, sodass èn Personèzug èm Güèterzug nu mit großem Abschtand hèt folgè dürfè, während er nõch èm Schnellzug nu èn gringè Abschtand hèt yhaltè müèsè. Trotz unterschydlichè Gschwindigkeitè isch somit immer èn uusreichendè Abschtand zwischè zwei uffènanderfolgendè Züüg yghaaltè worrè un im Normalfall isch kein Zug uff èn anderè druffgfaarè. Sell Sicherungssischtem hèt allerdings au Gfaarè mit sich brocht, wenn èn Zug uff èrè Streggi ligèblibbè isch un dè nõchfolgendi sell nit rèchtzitig gmerkt hèt.
Druffhy isch dè Raumabschtand ygfüürt worrè, wo jedem Zug èn Streggèabschnitt freighaaltè wörd un dõmit kein andrè yfaarè darf, bis dè vornèdraa ihn volôô hèt. Selli Abschtänd sin znägscht durch uffwendigi Streggèposchtè realisyrt worrè, welli sich uff Sicht mit Faanè un Laternè voschtändiget hèn. Spõter sin dõzuè Schybè odder Zeinè bruucht worrè, diè a Maschtè befeschtiget un withy sichtbar gsi sin. Somit hèt mo dè Blockabschtand vogrößerè un d Aazaal Streggèposchtè voringerè könnè.
Wesentlich voeifacht isch sell Vofaarè durch dè 1840 ygfüürte Baantelegraph, mit wellem elektrischi Signaal übber witi Entfernigè entlang vo Baanstreggè witergää wörrè hèn könnè.
Bi dè voschidenschtè Baangsellschaftè hèt sich è Villzaal vo Signaaldaflè un Maschtè mit beweglichè Elemänt etablyrt, welli vom Stellwärk übber Drôtzüüg, elèktrisch odder uff anderi Wys bediènt wörrè könnè. Selli mechanischè Formsignaal stellet èn Signalbegriff durch beweglichi Elemänt – meischt Daflè odder Flügel – dar. Diè hütt zuènämend gebrüüchlichi Bauform isch s Lichtsignaal, bi demm d Signaallampè d Signaalbegriff durch iri Farb un Aaordnig darschtellet. Selli sin uss dè Zuèsatzlampè entschtandè, wo au d Formsignaale für d Nacht benötigt hèn.
Vill Signaaluffträäg wörred abber au hütt no vo Hand unter Zuhilfenaam vo Signaalfaanè un mit Lichtzeichè gää, so byschpillswys bim Rangyrè odder bim Erteilè vom Abfaarufftraag für èn Zug.
Signaalbegriff
Ysebaasignaal sin grundsätzlich für s Überträägè vo folgendè Begriff entwicklet worrè: Konkreti Signaalbilder definyrt d Ysebaa-Signaalordnig
Faarerlaubnis
Gschwindigkeit
Richtig (Faarwäg)
betrièblichi Zuèsatzinformation
faarzüügabhängigi Zuèsatzinformation
streggèsitigi Zuèsatzinformation
Schutzzyl vo Ysebaasignaal
Bim Fäälè von èm Schutzzyl befindet sich s Signaal in Grundschtellig, welles je nõch Signaalsischteem uff Faart odder Halt feschtglait sy ka.
In anderè Fäll würket unter anderem folgendi Schutzzyl...
...in Faartschtellig:
Gschwindigkeitsänderig
bsunderi betrièblichi Hywys
...in Haltschtellig:
Endi vo dè Faarerlaubnis
Schutz vo anderè Faarstrõßè
Schutz vor Baanübbergäng un beweglichè Elemänt (z. B. Hubbruggène, Weerkammerdoor)
Nothaalt im Fall von èm Ereignis
bsunderi betrièblichi Hywys
...im Störigsfall:
betrièblichi Hywys zum witerè Vofaarè (z. B. permissives Faarè)
bsunderi betrièblichi Hywys
Signalisyrigsbrinzyp
D Faarerlaubnis ka enèrè Zugeinheit allei (i dè Bedütig mit Streggèhögschtgschwindigkeit) odder mit Zuèsatzinformation übber dè Faarwäg (mit Kennbuèchschtabbè zu dè Uuswaal unter alternativè Faarmöglichkeitè) odder mit dè zuèlässigè Gschwindigkeit signalisyrt wörrè:
Fahrerlaubnissignalisyrig (Signalisyrig vo „Halt“ un „Faart“; Signal stôôt am Aafang vo dè Zugfaartè)
Fahrerlaubnissignalisyrig mit kombinyrter Wäg- un Gschwindigkeitssignalisyrig (nordamerikanischi, osteuropäischi un moderni Philosophy vo Signaalsischteem)
Für è Signalisyrig vom Faarwäg odder vom Gschwindigkeitwächsel könnet Aazeiger (zum Byschpill Richtigsaazeiger, Aafang von èrè Gschwindigkeitsreduzyrig) au ohni Hauptsignaal allei stôô.
Signalisyrig vo zuèlässigè Högschtgschwindigkeitè in Abhängigkeit vo dè Trassyrig uff freiè Streggè
Signalisyrig vo zuèlässigè Högschtgschwindigkeitè in Abhängigkeit vo dè Faarstrõß bi meererè Faarmöglichkeitè, zum Byschpill im Baanhof
Signalisyrig vo zuèlässiger Högschtgschwindigkeitè für Züüg mit bschtimmtè Brèmssischteem
Signalisyrig vo zuèlässiger Högschtgschwindigkeitè für Neigezüüg
Signalisyrig vo zuèlässiger Högschtgschwindigkeitè in Abhängigkeit vo anderè Kriteriè (zum Byschpill nõchgschobenè Züüg)
Signalisyrig vom Baanbetrièb
Signalisyrig für d Beschlüünigung odder Volangsamig vo Zuugfaartè
Signalisyrig für Faartrichtigswèchsel
Signalisyrig vom Faarè uff Befeel, vo Faarè uff Sicht, vo Faarè im Seilzuugbetrièb, vo Faarè mit Zuugschtääb, vo Faarè im Zitabschtand un vo witerè Vofaarè zu dè Sicherig vo Zuugfaartè
Signalisyrig vom Rangyrbetrièb
Signalisyrig vo Bereich für besunderi baanbetrièblichi Aaforderigè (zum Byschpill nõchgschobenè Züüg)
Signalisyrig vo dè Kontaktuffnaam vom Tryfaarzüügfüürer mit èm Faardiènschtleiter
Signalisyrig im Fall von èrè Gfôôr
Signalisyrig vo dè Warnig im Gfôôr
Signalisyrig vo Berych für Notbrèmsübberbrüggig
Signalisyrig vo Vofaarè im Fall vo Signaalschtörigè
Signalisyrig vo Sischteem zu dè Sicherig vo Zuugfaartè un anderi Faartè
Signalisyrig vo Eigèschaftè vom Signaalsischteam
Signalisyrig vo Eigèschaftè vom Zuugbeyflussigssischteem
Signalisyrig vom Ènd vo dè Faarleitig odder dè Stromschinnè
Signalisyrig für bschtimmti Eigèschaftè vo dè Zuugeinheit
Signalisyrig vo uusgwäältè Informationè für bschtimmti Schinnèfaarzüüg (zum Byschpill für Schneepflüüg)
Signalisiyig vo uusgwäältè Informationè für bschtimmti Zuugkategoriè (zum Byschpill für Neigezüüg)
Signalisyrig vo dè Brèmsbròb
Signalisyrig am Schinnèfaarzüüg
Signalisyrig vo dè Zuugschpitzè un Zugschluss
Signalisyrig vo Züüg mit bschtimmtè Eigèschaftè
Gruppyrig vo Signaal
Zu dè visuellè Darschtellig vom Signaalbegriff dienet voschideni Gruppyrigè vo Signaal, wo nõch irer betrièblichè Funktion gruppyrt sin:
Hauptsignaal
Vorsignaal
Meeabschnittssignaal
Widderholigssignaal
Rangyrsignaal
Gruppèsignaal für meereri Gleis (zum Byschpill Gruppèuusfaarsignaal)
Spezialsignaal zu dè Aakündigung un Darschtellig vp anderè Informationè
Maschtschilder a Signaal bezüüglich Vofaarenswys im Fall vo Störigè vo sellè Signaal
fahrzüügsitigi Signaal (Zuugsignaal)
witeri Signaal
Signaalschtelligè
Je nõch Aazaal vo dè Informationè, wo mo aazeigè muè, un dè Möglichkeit, Signaalbegriff nit z zeigè, könnet Signaal eini odder meereri Stelligè ynää:
nit schaltbar
schaltbar
belièbig programmyrbar
Überträgigsberych
Signaal könnet nit nu a einzelnè Standört, sondern au abschnittswys odder kontinuyrlich uff d Züüge übbertrait wörrè.
punktförmig
linnièförmig
funkförmig
Dè Berych vo dè Zuugbeyflussig erfüllt i dè Regèl mindeschtens d Möglichkeitè vom Überträgigsberych vo dè entsprechendè Signalisyrig für d Sicherig vo Zuugfaartè.
Übberträgigsart
D Signaal könnet uff voschidni Wys übbertrait wörrè:
mündlich
schriftlich
Flaggè un Objekt (zum Byschpill Ballöön)
Formsignaal (Beschrybig vo dè Formsignaalphilosophy mit Farbschemè)
Lichtsignaal (Beschreibung der Lichtsignalphilosophy mit Farbschemè)
Füürerschtandssignalisyrig mit elektromagnetischer Überträgig (Balisè, Elektromagneet, Duèrmagneet, Schinnèlinnièleiter, Kabellinnièleiter, Funkleiter)
suschtigi Überträgigsartè (zum Byschpill Vosüèch mit Lichtübberträgig)
Bi dè linniè- un funkförmigè Übberträgig nutzt Signalisyrig un Zuugbeyflussig hüüfig è gmeinsames Übberträgigsmedium.
Signaalaaschtüèrig
D Aaschtüèrig vo Signaal ka nõch unterschidlichè Kriterè erfolgè un unterschidlich uusglöst wörrè:
regelbasyrt (zum Byschpill bim Faarè mit Zugschtääb)
prozessbasyrt (zum Byschpill nõch Freifaarè vom voruusligendè Blockabschnitt)
ereignisbasyrt (zum Byschpill durch Betätigung vom Nothalt bi U-Baanè)
Signaalsischteem
I dè voschidenè Länder hèn sich bi dè Ysebaaunternämmè deilwys zimli unterschydlichi Signaalsischteem usèbildet. S Regelwärk dezuè isch wegè sinerè betrièbssicherheitlichè Bedütig meischt Deil vom nationalè Ysebaarächt.
Dütschi Ysebaasignaal sin i dè Ysebaa-Signaalordnig (ESO) vorgschribbè. Für iri Aawendig i dè Praxis sin d Ysebaasignaal in so gnanntè Signalbüècher abbildet un bschribbè.
Diè japanischè Ysebaasignaal wörred im japanischè Minischterialerlass zu dè Feschtlegig vo technischè Standards vo dè Ysebaa feschtglait. S Signaalsischteem basyrt znägscht uff dè britischè Wägsignalisyrig, hèt abaer spòter Yflüss vo dè US-amerikanischè Gschwindigkeitssignalisyrig erhaaltè.
D Ysebaasignaal z Finnland bschtönn uss ortsfeschtè Lichtsignaal, wo mit èm ZuugbeyflussigssischteemATC zämmèschaffet.
Ysebaasignaal i dè Schwiz sin uffdeilt in Signaal für d Gschwindigkeit bis 160 km/h un è spezielli Füürerschtandssignalisyrig (CAB-Signalling) bi höcherè Gschwindigkeitè.
Ysebaasignaal z Öschterrych wörred durch d Signaalvorschrift V2 vp dè ÖBB feschtglait. Genemiget wörred si durch s Bundesminischterium für Vokeer.
Füürerschtandsignalisyrig
Uff Schnellfaarstreggè wörd zuèsätzlich è diräkti elektronischi Signaalübberträgig a s Trybfaarzüüg (byschpillswys im ICE odder Shinkansen) ygsetzt, well herkömmlichi optischi Signaalbegriff mit Lampè odder Formzeichè vom Trybfaarzüügfüürer wegè dè hochè Gschwindigkeit nimmi sicher wôôrgnôô wörrè könnet. Ußerdèmm ka so èn Bordcomputer Unterschtützig gää un d Signaaluffträäg gegèbenèfalls ohni Mitwürkig vom Trybfaarzüügfüürer diräkt umsetzè.
Diè für dè Trybfaarzüügfüürer nötigè Informationè wörred dõdeby im Füürerschtand vom Faarzüüg übber voschidni Aazeigeinschtrumänt dargschtellt.
S dütsche Ysebaa-Bundesamt volangt, dass èn Trybfaarzüügfüürer è Signaal, wo vor ym lyt, wènigschtens füüf Sekundè lang sää muè, bevor er devô è Handlig ableitè muè. (Bi 160km/h legt er deby also 225m zrugg). Bi höcherè Gschwindigkeitè wörd deswègè è Zuugsicherigssischteem ygsetzt, wo Signaalinformationè uff s Faarzüüg übbertrait, z Dütschland wörd byschpillswys d Linnièzugbeyflussig (LZB)[2] ygsetzt. Europawitt sin dört mengi unterschidlichi Sischteem im Ysatz, wo künftig in Form vom European Train Control System durch è funkbasyrts elektronischs Sischteem voeinheitlicht wörrè söllet.
Au uff U-Baan- sowiè Schtadtbaan-Streggè wörd è Füürerschtandsignalisyrig ygsetzt, um Züüge z stüèrè. Dezuè sin vowandti Zuugbeyflussigssischteem im Ysatz, wo deilwys au èn faarerlosè Betrièb ermöglichet.
Zugsignaal
Z Dütschland isch für Tryfaarzüüg è Dampfpfiifè odder è voglychbari Yrichtig zu dè Generyrig vo dè akustischè Signaal Pfiff durch d Ysebaa-Bau- un Betrièbsordnig (EBO) vorgschribbè.[3]
Abfaartpfiff: Kurzes Pfiifè/Huupè: "Zug faart ab." Hütt no deilwys üblich
Haltepfiff: Langes Pfiifè/Huupè: "Zug haaltet." isch zum Informyrè vom Brèmser benutzt worrè solang s no keini Druckluftbrèmsè gää hèt sowiè zuè Voschtändigung mit witerè Trybfaarzüüg.
Achtigspfiff: Zweifachs langes Pfiifè/Huupè: "Achtung."
