Wenkerbogen von Nollingen

Dr Wenkerboge vo Nollige isch es Blatt für di grosse Ufnaam vo dr dütsche Sproch, wo dr Sprochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 für de Dütsch Sprochadlas gmacht hed. D Schuele im domolige dütsche Rych hend e Frogeboge übercho mid Muschdersätz, zum se in lokale Dialäkt z übersetze. Au im alemannische Sprochgebiet hend vili Gmeindschuele mitgmacht.

Hiwiis zuem Boge 41695

• Nollige het domols zuem Kreis Lörrach im Großherzogtum Bade ghärt. Hitt ischs en Oordsdeil vu Badisch Rhyfälde.
• De Oord lit im Sproochruum vum Hoch- oder Südalemannische / Säckinger-Laufeburger Ruum.^[1]
• Die vierzig Sätz sin domols durch de Lährer durch Zueziäge vu Schiäler uffgschiewe worde. D Schueler henn mit Hilf vum Lährer Leopold Künstle vo Friiburg im Briisgi de Wenkerboge usgfüllt.
• Sowit des gange isch, sind d Schriiebwiis un d Sunderzeiche üwernomme worde.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Nollige“ angeh.
• In Südditschland sinn d' Bege anne 1887 uffgnumme worde, der vo Nollige het d Nummere 41695 griägt.
• D geografisch Lag vu Nollige isch in dere Karde iitrage.

Wenkersätz

1. Im Winter fliage dia trochne Blätter in dr Luft ume.
2. 's hört glii uf z'schneie, drno wird 's Watter wieder besser.
3. Thua Khole in Ofe, daß d'Milch bald z'chochen afangt.
4. Der guat alt Ma isch mit dem Pfard dur's Ihs broche un ins chalt Wasser keit.
5. Är isch vor viar oder säks Wuche gstorbe.
6. 's Füer isch z'starch gsi, d'Chueche sin jo unte ganz schwahrz verbrännt.
7. Är ißt d'Eier allewyl ohni Salz un Pfaffer.
8. D' Füeß thuen mr grüßli weh, i glaub i haig si durgloffe.
9. I bin bi dr Frau gsi und han eres gsait, un sie hätt gseit, sie wells ihrer Tochter sage.
10. I wills au nimme thue!
11. I schlag di gli mit dem Chochlöffel um Ohre, du Aff!
12. Wo goosch hi, sölln mr mit dr goh?
13. 's schlachti Zitte!
14. Mi liabs Chind, blib do unte stoh, d' Gans' bisse di ztot.
15. Du hätsch hüt am mährschte glährt und bisch artig gsi, du derfsch ähnder heim goh aß die Andere.
16. Du bisch no i groß gnue, um n Fläsche Wi usztrinke, du muesch zerscht no wäng wakse und größer wärde.
17. Gang, bisch so guet und sag's dünnr Schwäschter, si söll d' Chlaider für euer Mueter ferig naie und mit dr Bürschte suuber mache.
18. Hattsch du ihn kannt, so wärs anderscht cho und s däht besser um e stoh.
19. Wer hätt mr mi Chratte mit Fleisch gschtohle?
20. Er hätt so tho, aß wia wenn sie ihn zum dresche beschtellt hätte; sie hainds aber salbr tho.
21. 's Füer isch z'starch gsi, d'Chueche sin jo unte ganz schwahrz verbrännt.
22. Wam her er dia neu Gschicht verzellt?
23. Mr mueß lut briala, suhscht verstoht er aim it.
24. Mr sin müad un hain Durscht.
25. 's Füer isch z'starch gsi, d'Chueche sin jo unte ganz schwahrz verbrännt.
26. Wo mr geschter Obed heim gcho sin, so sin die Andere scho im Bett gläge und hain fescht geschlofe.
27. Chönnt ihr nit no en Augeblickli uf uns warte, drno göhn mir mit euch.
28. Ihr dörfe nit so Chindereie trübe.
29. Euseri Berg sin nit grüßli hoch, eueri sin viel höcher.
30. Wiaviel Pfund Wurscht und wiaviel Brod wait ihr ha?
31. Ich verschtand euch it, ihr müent e chlü lutter spreche.
32. Hait ihr kei Sttückli Saipfe für mi uf mim Tisch g'funde?
33. Si Brueder will sich zweü schöni neui Hüüser in eurem Garte baue.
34. Des Wort isch em vo Herze gcho!
35. Des isch rächt gsi vu ihm!
36. Was sitze do für Vögeli obe uf dem Müerli?
37. Dia Buure hai fünf Ockse un nün Chüe und zwölf Schöfli vor's Dorf brocht, die hai sie verchaufe wèlle.
38. D' Lüt si hüt alli ufm Fald dusse un maie.
39. Gang nur, der bruun Hund thuet dr nüt.
40. Ich mit mit dene Lüt do hinde über d'Matte ins Kchorn gfahre.

Wörder im Wenkerboge

• heiß, nein, blau, grau, hauen, Hand, Hanf, Helm, Flachs, erwächst, Basen, Pflaumen, Briäf, Hof, jung, krumm
• Sonntag, Montag, Dienschtag, Mittwoch, Donnerschtag, Freitag, Samschtag
• elf, fümpfzehn, sächzehn, fümpfzig

Luäg aü do

• Lischde vu alemannische Wenkerboge
• d Wenkersätz uf Hochdütsch

Quälle

• Digitalisat vum Original Nolliger Wenkerboge

Wo s her isch

1. Sproochruumagabe bezieht sich uff „Raumgliederung der Mundarten 1950“ (Memento vom 22. Juni 2019 im Internet Archive), Historischer Atlas von Baden-Württemberg: Raumgliederung der Mundarten um 1950; herausgegeben von der Kommission für geschichtliche Landeskunde in Baden-Württemberg in Verbindung mit dem Landesvermessungsamt Baden-Württemberg. Stuttgart 1972-1988 ISBN 3-921201-10-1