Tschuwaschische Sprache

D Tschuwaschische Sproch (Чӑваш чěлхи, au Chuwash, Chovash, Chavash, Çuaş, Tschuwasch) isch e Turksproch im Weschte vum Ural im zentrale Russland. S isch d eigeständigschte vun alle Turksproche. Tschuwaschisch isch d Muettersproch vun de Tschuwasche un e offizielli Sproch z Tschuwaschie. S wird vu ugfähr 2 Millione Lit gsproche.

Tschuwaschisch Чӑвашла, Čăvašla
Ussprooch (IPA):	[tɕəʋaʂˈla]
Verbreitig:	Russland, Kasachstan
Sprecher:	1,8 Millione
Linguistischi Klassifikation:	Turksprôch, genauers lüeg under Iiordnige Tschuwasch
Offizieller Status
Amtssprooch vo:	Russland (Tschwaschie).
Sproochchürzel
ISO 639-1	cv
ISO 639-2	chv
SIL	chv

S Alphabet kummt vum Kyrillische, s brucht alli Buechstabe vum Russische un no vier extra: Ӑӑ, Ӗӗ, Ҫҫ, Ӳӳ.

Verbreitig

Tschuwaschisch wird hǜt voor allem z Tschuwaschie, Tatarstan ùn Baschkortostan gschwätzt, näbe denne Hauptverbreitigsgebiet gìt's no chleini Sproochinsle de Wolga lang bìs Saratow ùn Minderheite z Kasachstan, Usbekistan, ìn de Ukraine ùn ìn de baltische Länder; si hän sich ìn de Sowjetzitt dört aagsììdelt. E rùssischi Volchszällig hät 1999 ergee, dass 1,64 Mìllione (82 Brozänt) vù de Tschuwasche d'Sprooch als Müetersprooch glèhrt hän, insgsamt belauft sich d'Sprächerzahl ùf 1,8 Mìllione.

Iiordnige

Es gìt verschììdeni Klassifikatione fǜr s Tschuwaschisch. S Fischer-Lexikon Sprachen vù 1987 ordnet's ìn di bulgarischi Grùppe vùm westlige Zwiig vù de Turksprooche ii, s Metzler-Lexikon Sprache degege ìn di bolgartürkischi Underfamììlie vù de Turksprooche.

Dialäkt

D'Hauptgrùppe vùm Tschuwaschische sìn s Anatri (Nììdertschuwaschisch) ùn s Viryal (Obertschuwaschisch).

Tschuwaschisch isch vù de Wolgabulgare ìn sii jetzigs Sproochgebiet chùù, sälli sìn am Änd vùm 10. Johrhundert ins Wolga-Kama-Gebiet chùù ùn hän e Herrschaftsgebiet gründet, wùù no ùs vile andere, spöter zùm Deil ìn ene ùfgangene Ethniie bstande hät. E Iiflùss hän voor allem di finno-ugrische Sprooche ussgiebt.

Ìm 13. Johrhundert hän d'Tschuwasche ìn de Goldene Horde, genauer gsait ìm mongolisch beiiflùsste Khanat gläbt ùn sìn 1502, wùù säll undergange isch, zùm tatarische Kahanat Kasan chùù. 1551 hän si sich em rùssische Zar underworfe.

Alphabet

Zùr Zitt vù ihrer Iiwanderig ins Wolgagebiet ùm s Johr 1000 ùme hän d'Tschuwasche e Variante vùm Orchon-Alphabet vùm Türkische bruucht, wùù si abber de Islam ǜbernùù hän, hän si aagfange mìt em arabische Alphabet z schribe, bìs si nooch em christlig-orthodoxe Glaube ìm 18. Johrhundert am Änd vùm 19. Johrhundert au s kyrillisch Alphabet aagnùù hän. Fǜr d'Schriftsprooch, wùù rùssischi Missinar 1878 gschaffe hän, sìn au kyrillischi ùn e baar Züesatzzeiche verwändet worre.

Obwohl si am Turkologe-Kongräss vùm Johr 1926 deilgnùù hän, wùù e eiheitligs Schribbsystem fǜr alli Türke ùn Turkotatare hät wölle schaffe, hän si ihri Sprooch – als einzigi Turksprooch – witterhìì mìt em kyrillische Alphabet gschrììbe. Au s latinisch Alphabet nooch de Sowjetzitt wird chuum aagwändet.

• kyrillisch:
  А Ă Б В Г Д Е Ё Ě Ж З И Й К Л М Н О П Р С Ç Т У Ӳ Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я
  а ă б в г д е ё ě ж з и й к л м н о п р с ç т у ӳ ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я
• latinisch:
  A Ă B C D E Ĕ F G H I J K L M N O P R S Ş/Ç T U Ü/Ÿ V Y Z ja ju sh/š zh/ž
  a ă b c d e ĕ f g h i j k l m n o p r s ş/ç t u ü/ÿ v y z ja ju sh/š zh/ž

Externi Sitte

D Wikipedia uff Tschuwaschisch

• Tschuwaschisch ìn de 15. Ùflaag vùm Ethnologue
• Tschuwaschisch-Russischs Wörterbüech ìm Internet
• Ekrem Čaušević: Tschuwaschisch. ìn: M. Okuka (Hg.): Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens. Klagenfurt (= Wieser Enzyklopädie des europäischen Ostens 10) 2002. S. 811. (PDF-Datäi; 204 kB)

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Tschuwaschische_Sprache“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.