From Wikipedia, the free encyclopedia
S Omfeld vo de Leit aufm Land war kloi. S hot viele gä, die waret nia meh als a baar Kilometer vo ihrem Geburtsort weg. Ond en dem Omkrois waret d Obrigkeita a wichtigr wenn au teilweis oagnehmr Teil.
Dr Hauptartikl ibr Obrikoita isch Obrigkeit. Do werrat d rechtliche ond gschichtliche Seita ond Veränderonga dargschtellt. En dem Artikl goht s drom wia d Leit des erlebt ond g'lebt hend, en dr guata alta Zeit.
D Obrigkeit[1] hot da Rahma firs Leba geba. D Herrschaft selbr hent d Leit aufm Land selta z' seha kriagt. Au heit no, isch es a bsondrs Eroignis, wenn d Regierong kommt.[2]
Im Zsammaläba en ara örtlicha Gmeinschaft hot se lang d iberliefert Rangfolg aus friehere obrgkeitliche Zeita ghalta. Drbei isch natierle neba de Ämtr au es Sach, des oiner hot wesentlich gwea (ond isch es no heit).
D Säula dr obrigkeitlicha Gsellschaft [3] send moischtens gwesa:
D Pfarrer send oine vo de wenige Gschtudierte em Omfeld. Se hend se als staatstragend verstanda onder Brufung auf d Bibl.[4] Was en de Kircha predigt worra isch, ond wia s predigt worra isch, isch au vorgeba worra. Wirtschaftlich waret se net bsondrs guat gstellt (em Gegasatz zu heut, in Deutschland, wo sich ihr Gehalt an des von da Beamta orientiert. So wead a Pfarrer heit ungefähr so guat zahlt wia a Realschullehrer. In Bayern sind's zum Beischbiel 85 % von A 14. Und komma duad des Geld von der Kirchaschduiar, also it vom Staat) . [5] Manche Pfarrstella send au von der Herrschaft vergeba worra. [6] D Zammaarbet mit de Lehrer war eng. Net blos en dr Schul, sondrn au wegea de Nebaaufgabe vo de Lehrer, die au als Mesner und Loiter vom Kirchachor eigschpannt waret. Orglschpiela (wenn s oina gea hot) war au a Aufgab.[7] [8]
Mances Mol war s au omkehrt, dass nämle dr Mesner dr Lehrer war.
D urschprünglich Aufgab von ama Schultes war es, d Schulda vo de Leit eiz'fordra. Dia Schulda waret d Lehensabgabe, dr Zehnte ond andre Laschta. [9]
D Schultes hend d Niedrig Rechtsprechong[10][11][12] fir d Obrigkeit en Aaspruch gnomma. Se hend ibr so Schtreitfäll wia Grenza, Erbschafta ond persönliche Schtreitikeita gurteilt. a bsondre Ausbildong hent se net ghett.
Dia Zuständ hend se em 19. Jahrhundert g'ändrt. [13] Heut redet ma vom 'Schultes' ond moind d Bürgrmoischtr, blos send dia gwählt ond nemme wia früher eigsetzt - vo dr Obrigkeit.
So alt, wia ma moina sott, send Lehrer fir d oifache Leit net. Dr Lehrer war au net blos a Lehrer. Bis ens 19. Jahrhundert war r au Mesner, Leiter vom Gsangsverei ond fir se selbr Bauer.[14] Ond wenns blos oin Lehrer gäba hot, waret Kender älle zemma en oiner Klass.[15] Au Schulhäuser waret a Sach vo dr Gmoind. Em Oberschwäbischa senn Schula moischtns nach 1800 baut wora. Zvor waret Kender en dr Wohnung vom Lehrer.[16][17] Noch 1972 waren 'Zwergschulen' weit verbreitet.[18] Glernt hend d Kender, was mr firs oifach Leba braucht, Rechna, Schreiba ond Beta. Driber naus z ganga, war net vorgseha. Wann oiner meh hot wella, no hot r uf Lateinschul miassa ond hot s Landexama versucha kenna. [19] S Eikomma war net so grauß. [5]
D Lehrer send au heit no, en de Nachfolgischtituziona guat vrteta. 2013 warat vo 630 Bundestagsabgordnete 36 Lehrer. [20]
Er hot a bsondre Stellung ghet, er war von dr ausserörtlicha Obrigkeit beschtimmt. [21] Sei Aufgab war fir d Ordnong z'sorga, beischpbielsweis geges Wildere [22] ond gega Landstreicher eiz'schreita. Organisiert waret d Schantes militärisch. Auf m Land vertoilt waret se en Hauptstationa ond Stationa. [23]
Der Schantes war bsondrs fr Kender a Reschpektsperso. De andre Leit warat froh, wenn s en net hent säha müassa.
Für d Ordnong em Ort hat dr Schultes d Büttel ghet.
.
Dr Doktor, war moischtens der zwoite Gschtudierte, den gebe hot. Blos, en Doktor gholt hot ma moischtens, wenn s Vieh krank war. Bei de Leit hot sich s so gäba müassa, ond da waret au no d Hoilkundige, Hoiler, [24] Kräuterweibla ond Bader. Hoiler gibts au heut no, moischtens send s Hoilpraktikr, [25] dia au okonventionelle Methoda aawendat. Da Doktr hätt ma au mit Geld zahla müassa ond des isch rar, wemma Bauer isch. Wenn es Vieh krank worra isch, hot ma au scho amol da Stall segna lossa [26] [27] ond vielleicht au beschprecha. [28]
Durch Kriag, Technik (Verkehr, Kommunikation, Information) und Politik send viele vo dene Schtruktura aufglöst worra. En de Köpf send se abr no oft. Weil d Leut se nach Geborgehoit sehnat, ignorieret se viel Neus. Drübernaus werdat alte Bräuch ond Feschtla vrschtärkt pflegt[29] oder neu b'lebt.[30]
En dr Bolidik geit s emmer no a Ibrgwicht vo Leit aus dr Kategorie. Em Bondesdag send (2013) vo 630 Abgornete 149 aus m Öffentlicha Dienscht.[20]
Zom Pfarrer
Zom Lehrer
Zom Schultes
Zom Doktor
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.