vermoë van die menslike beskawing om in 'n bestendige toestand met die biosfeer saam te bestaan From Wikipedia, the free encyclopedia
In die ekologie is volhoubaarheid (van onderhou en vermoë) die eienskap van biologiese stelsels om onbepaald divers en produktief te bly. Langlewende en gesonde vleilande en woude is voorbeelde van volhoubare biologiese stelsels. In meer algemene terme is volhoubaarheid die uithouvermoë van die stelsels en prosesse. Die basiese beginsel vir volhoubaarheid is volhoubare ontwikkeling, wat die vier onderlinge terreine insluit van die ekologie, ekonomie, politiek en kultuur.[1] Volhoubaarheidswetenskap is die studie van volhoubare ontwikkeling en omgewingswetenskap.[2]
Volhoubaarheid kan ook gedefinieer word as 'n sosio-ekologiese proses wat gekenmerk word deur die nastreef van 'n gemeenskaplike ideaal.[3] 'n Ideaal is per definisie onbereikbaar binne 'n gegewe tyd en ruimte. Deur dit egter aanhoudend en dinamies te benader, is 'n volhoubare stelsel die uiteindelik resultaat.
Gesonde ekosisteme en omgewings is nodig vir die oorlewing van die mens en ander organismes. Maniere om die negatiewe menslike impak te verminder is omgewingsvriendelike chemiese ingenieurswese, die bestuur van omgewingshulpbronne en die beskerming van die omgewing. Inligting word verkry van groen chemie, aardwetenskap, omgewingswetenskap en bewarings-biologie. Ekologiese ekonomie bestudeer akademiese navorsing wat daarop gemik is om menslike ekonomieë en natuurlike ekosisteme te behandel.
Om in die rigting van volhoubaarheid te beweeg is ook 'n sosiale uitdaging wat die internasionale en nasionale reg, stedelike beplanning en vervoer, plaaslike en individuele lewenstyle en etiese verbruikerswese behels. Maniere om meer volhoubaar te lewe kan baie vorme aanneem, soos die herstrukturering van lewensomstandighede (bv., eko-dorpies, eko-munisipaliteite en volhoubare stede), die herwaardering van ekonomiese sektore (permakultuur, groen geboue, volhoubare landbou), of werks- praktyke (volhoubare argitektuur). Daar kan gebruik gemaak word van die wetenskap om nuwe tegnologie te ontwikkel (groen tegnologie, hernubare energie en volhoubare delings- en smeltingskrag), of deur die ontwerp van stelsels op buigsame en omkeerbare wyses,[4][5] en die aanpassing van individuele lewenstyle wat natuurlike hulpbronne bewaar.[6]
"Die term ‘volhoubaarheid’ moet gesien word as die mensdom se teikendoel van menslike ekosisteembalans (homeostase), terwyl ‘volhoubare ontwikkeling’ verwys na die holistiese benadering en temporale prosesse wat ons lei tot die eindpunt van volhoubaarheid."(305)[7] Ten spyte van die toenemende gewildheid van die term "volhoubaarheid", is en bly die moontlikheid dat menslike samelewings volhoubaarheid van die omgewing sal bereik 'n groot vraagstuk – gesien in die lig van die agteruitgang van die omgewing, klimaatsverandering, oorbenutting, bevolkingsgroei en samelewings se najaag van onbeperkte ekonomiese groei in 'n geslote stelsel.[8][9]
Die term “volhoubaarheid” is afgelei van die latynse sustinere (tenere - te hou; sub - op). Onderhou kan beteken "handhaaf", "ondersteuning", of "verduur".[10][11] Sedert die 1980's is volhoubaarheid meer gebruik in die sin van die menslike volhoubaarheid op die planeet Aarde en dit het gelei tot die mees aangehaalde definisie van volhoubaarheid as 'n deel van die konsep van volhoubare ontwikkeling; die van die Brundtland-Kommissie van die Verenigde Nasies op Maart 20, 1987: "volhoubare ontwikkeling is ontwikkeling wat aan die behoeftes van die huidige voldoen sonder om die vermoë van toekomstige geslagte te kompromitteer om in hulle eie behoeftes te voorsien."[12][13]
Die “2005 World Summit on Social Development” het volhoubare ontwikkelingsdoelwitte geïdentifiseer, soos ekonomiese ontwikkeling, sosiale ontwikkeling en omgewingsbewaring.[15] Hierdie siening is uitgedruk as 'n illustrasie deur drie elipse wat oorvleuel te gebruik om aan te dui dat die drie pilare van volhoubaarheid nie gesamentlik uitsluitend is nie en ook gesamentlik ondersteunend kan wees.[16] Hulle is trouens interafhanklik en kan op die lang duur nie sonder mekaar bestaan nie.[17] Hierdie drie pilare het as grondslag gedien vir talle volhoubaarheidsstandaarde en sertifiseringstelsels oor die afgelope aantal jare, veral in die voedselindustrie.[18][19] Standaarde wat vandag spesifiek verwys na die driedubbele onderskrywing van die “Rainforest Alliance”, “Fairtrade” en “UTZ Certified”.[20][21] Sommige volhoubaarheidskenners verwys na vier pilare van volhoubaarheid of 'n viervoudige onderskrywing. Een van die pilare is toekomstige geslagte wat die langtermyngedagte benadruk wat met volhoubaarheid geassosieer word.[22] Daar is ook die menings dat bronbenutting en finansiële volhoubaarheid pilare van volhoubaarheid is.[23]
Volhoubare ontwikkeling bestaan deur die balansering van plaaslike en globale pogings om te voldoen aan basiese menslike behoeftes sonder die vernietiging of afgradering van die natuurlike omgewing. [24][25] Die vraag is dan hoe om die verhouding tussen hierdie behoeftes en die omgewing voor te stel.
'n Studie van 2005 het daarop gewys dat omgewingsgeregtigheid net so belangrik is soos volhoubare ontwikkeling.[26] Herman Daly, 'n ekologiese ekonoom, het gevra "wat is die nut van 'n saagmeule sonder 'n bos?" [27] Vanuit hierdie perspektief is die ekonomie 'n substelsel van die menslike samelewing, wat 'n substelsel is van die biosfeer, en 'n wins in een sektor is 'n verlies in die ander.[28] Hierdie perspektief het gelei tot die figuur van die "ekonomie" binnekant die "samelewing" binne die "omgewing".
Die eenvoudige definisie dat volhoubaarheid iets is wat "die kwaliteit van die menslike lewe verbeter binne die drakrag van ondersteunende eko-stelsels" [29] dra die idee, hoewel vaag, dat volhoubaarheid kwantifiseerbare grense het. Maar volhoubaarheid is ook 'n oproep tot aksie, 'n voortdurende taak of "reis" en dus 'n politieke proses; dus stel ’n paar definisies gemeenskaplike doelwitte en waardes voor.[30] Die Earth Charter[31] praat van "'n volhoubare globale samelewing gegrond op respek vir die natuur, universele menseregte, ekonomiese geregtigheid, en 'n kultuur van vrede." Dit stel 'n meer komplekse prentjie van volhoubaarheid voor, wat die belangrikheid van die "politieke" domein insluit.
Volhoubaarheid impliseer verantwoordelike en pro-aktiewe besluitneming en innovasie wat negatiewe impak verminder en balans hou tussen ekologiese veerkragtigheid, ekonomiese welvaart, politieke geregtigheid en kulturele lewenskragtigheid om 'n gewenste planeet vir alle spesies nou en in die toekoms te verseker.[32] Spesifieke tipes van volhoubaarheid sluit in volhoubare landbou, volhoubare argitektuur of ekologiese ekonomie.[33] Die begrip “volhoubare ontwikkeling” is belangrik, maar sonder duidelike teikens 'n ongefokusde term soos "vryheid" of "geregtigheid".[34] Dit is ook al beskryf as 'n "dialoog van waardes wat die sosiologie van ontwikkeling uitdaag".[35]
Terwyl die United Nations Millennium Declaration beginsels en verdrae oor volhoubare ontwikkeling geïdentifiseer het met inbegrip van ekonomiese ontwikkeling, sosiale ontwikkeling en die beskerming van die omgewing, het dit voortgegaan met drie domeine: ekonomie, die omgewing en sosiale volhoubaarheid. Meer onlangs, met behulp van 'n sistematiese domein model wat reageer op die debatte oor die afgelope dekade, het die “Circles of Sustainability” benadering vier domeine onderskei, naamlik ekonomiese, ekologiese, politieke en kulturele volhoubaarheid. Dit is in ooreenstemming met die “United Nations Agenda 21”, wat kultuur bepaal as die vierde domein van volhoubare ontwikkeling. [37] Die model word nou gebruik deur organisasies soos die United Nations Cities Programme[38] en Metropool.[39]
Nog 'n model dui daarop dat die mens probeer om al sy behoeftes en aspirasies te bereik deur middel van sewe modaliteite, naamlik: ekonomie, gemeenskap, beroepsgroepe, die regering, die omgewing, kultuur, en fisiologie. Van die globale tot die individuele menslike skaal, kan elk van die sewe modaliteite gesien word op sewe hiërargiese vlakke. Menslike volhoubaarheid kan bereik word deur volhoubaarheid op alle vlakke van die sewe modaliteite te bereik.
Integrale elemente van volhoubaarheid is navorsing en innoverende denke. Deur goeie boerderypraktyke te beoefen verseker dit dat boere volle voordeel kry van die omgewing terwyl hulle dit bewaar vir die nageslag. Navorsing en innovasie in Europa word finansieel ondersteun deur die program Horizon 2020, wat oop is vir deelname wêreldwyd.[40]
Veerkragtigheid in die ekologie is die vermoë van 'n ekosisteem om versteuring te absorbeer en nog steeds sy basiese struktuur en lewensvatbaarheid te behou. Veerkragtigheidsdenke ontwikkel uit die behoefte om interaksies tussen mensgemaakte stelsels en natuurlike ekosisteme op 'n volhoubare manier te bestuur, ten spyte van die feit dat 'n definisie ontwykend bly vir die beleidmakers. Dit kyk hoeveel ekologiese stelsels aanvalle van menslike versteurings kan weerstaan en nog steeds die dienste lewer wat huidige én toekomstige geslagte nodig het. Dit is ook gemoeid met die verbintenis van geopolitieke beleidmakers om noodsaaklike ekologiese hulpbronne te bevorder en te bestuur en daardeur veerkragtigheid te bevorder en volhoubaarheid te bereik van hierdie noodsaaklike hulpbronne tot voordeel van toekomstige generasies.[41] Die veerkragtigheid van 'n ekosisteem, en daardeur ook sy volhoubaarheid, kan redelik gemeet word deur gebeure waar die kombinasie van natuurlike, hernubare magte (sonenergie, water, grond, atmosfeer, plantegroei, en biomassa) interaksie het met die energie wat vrygestel word deur versteurings in die ekosisteem.[42]
'n Praktiese siening van volhoubaarheid is geslote stelsels wat prosesse van produktiwiteit onbepaald in stand hou deur die vervanging van die hulpbronne wat gebruik word deur mense met hulpbronne van gelyke of groter waarde deur dieselfde mense sonder om natuurlike biotiese stelsels te bedreig. Op hierdie manier kan volhoubaarheid konkreet gemeet word in menslike projekte as daar deursigtige rekenskap is van die hulpbronne wat teruggeplaas word in die ekosisteem om die wat verplaas is, te vervang. In die natuur kom rekenskap natuurlik deur middel van 'n proses van aanpassing as 'n ekosisteem terugkeer na lewensvatbaarheid na 'n eksterne versteuring. Die aanpassing is 'n veelvoudige proses wat begin met die versteuringsgebeurtenis (aardbewing, vulkaniese uitbarsting, orkaan, tornado, vloed of donderstorm), gevolg deur die opname, benutting of wegkeer van die energie wat die eksterne kragte geskep het.
In die ontleding van stelsels soos stedelike en nasionale parke, damme, plase en tuine, temaparke, oopput myne en water opvanggebiede, is een manier om te kyk na die verhouding tussen volhoubaarheid en veerkragtigheid deur met 'n langtermyn visie te kyk na volhoubaarheid, en veerkragtigheid te sien as die kapasiteit van menslike ingenieurs om op die onmiddellike omgewing en gebeure te reageer.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
