Mary Mallon (23 September 1869 - 11 November 1938), ook bekend as Tifoīde Mary, was 'n Ierse kok wat vermoedelik 51 mense besmet het, waarvan drie aan tifoīde- of ingewandskoors dood is. Sy was die eerste persoon in die Verenigde State wat as 'n asimptomatiese draer van die siekte geïdentifiseer is. Omdat sy aangehou het om as kok te werk, waardeur sy ander aan die siekte blootgestel het, is sy twee keer met mag deur die owerhede geïsoleer, en is sy na ongeveer drie dekades in isolasie oorlede.[1][2]
.jpg)
Vroeë lewe
Mary Mallon is in 1868 in Cookstown, Tyrone-distrik, in die huidige Noord-Ierland gebore. Sy het in 1883 of 1884 na die Verenigde State gemigreer. Sy het 'n tydjie by haar tante en oom gewoon en later werk gekry as 'n kok by welgestelde gesinne.
Beroep
Van 1900 tot 1907 het Mallon as kok by sewe gesinne in die New York-omgewing gewerk. In 1900 werk sy in Mamaroneck, New York, waar die huisinwoners binne twee weke nadat sy daar begin werk het, tifoïde- of ingewandskoors ontwikkel het. In 1901 verhuis sy na Manhattan, waar familielede vir wie sy gewerk het, koors en diarree ontwikkel het, en die wasvrou gesterf het. Mallon het toe vir 'n advokaat gaan werk, en het sy diens verlaat nadat sewe van die agt mense in die huishouding siek geword het.[3]
In 1906 het Mallon 'n pos as kok in Oyster Bay, Long Island aanvaar, en binne twee weke is 10 van die 11 familielede met tifoïdekoors in die hospitaal opgeneem. Sy het weer van werk verander, en soortgelyke voorvalle het in nog drie huishoudings plaasgevind.[3] Sy het as kok vir die gesin van 'n welgestelde New Yorkse bankier, Charles Henry Warren, gewerk. Toe die Warrens tydens die somer van 1906 'n huis in Oyster Bay gehuur het, het Mallon ook saamgegaan. Van 27 Augustus tot 3 September het ses van die 11 mense in die gesin tifoīdekoors opgedoen.
Volgens drie dokters wat in Oyster Bay gepraktiseer het, was die siekte destyds daar "ongewoon". Mallon is daarna deur ander families gehuur, maar die uitbreek van die siekte het haar gevolg.
Ondersoek
Aan die einde van 1906 het een gesin 'n tifoīde-navorser, genaamd George Soper, gehuur om ondersoek in te stel. Op 15 Junie 1907 het Soper die resultate van sy navorsing in die "Journal of the American Medical Association" gepubliseer. Hy het geglo dat Mallon moontlik die oorsaak van die uitbraak was. Hy het geskryf:
Daar is gevind dat die gesin op 4 Augustus van kokke verander het. Dit was ongeveer drie weke voordat die tifoīde-epidemie uitgebreek het. Die nuwe kok, Mallon, het slegs 'n kort tydjie in die gesin se diens gebly en het ongeveer drie weke na die uitbreek van die siekte haar diens beëindig. Mallon is beskryf as 'n Ierse vrou van ongeveer 40 jaar, lank, groot en enkellopend. Dit het gelyk of sy perfekte gesondheid gehad het.[4]
Soper het ontdek dat 'n vroulike Ierse kok, wie se fisiese beskrywing aan hom gegee is, by al die uitbrake betrokke was. Hy kon haar nie opspoor nie, omdat sy gewoonlik vertrek het nadat 'n uitbraak begin het, sonder om 'n adres van haar volgende werkplek te verskaf. Soper het van 'n aktiewe uitbraak in 'n dakwoning in Parklaan verneem, en ontdek dat Mallon die kok is. Twee van die bediendes in die huishouding is gehospitaliseer, en die dogter van die gesin is aan tifoïdekoors dood.[3]
Toe Soper Mallon genader het oor haar moontlike rol in die verspreiding van tifoïde, het sy sy versoek om urien- en ontlastingmonsters te verskaf, summier verwerp.[5] Aangesien Mallon geweier het om monsters te gee, het Soper besluit om 'n geskiedenis van Mallon se diens wat oor 'n tydperk van vyf jaar gestrek het, op te stel. Soper het vasgestel dat sewe van die agt families by wie Mallon as kok gewerk het, beweer het dat van hulle familielede of werkers tifoïdekoors opgedoen het. By sy volgende besoek aan Mallon het hy 'n ander dokter saamgeneem, maar hy is weer weggewys. Tydens 'n latere ontmoeting, toe Mallon self in die hospitaal opgeneem is, het Soper vir haar gesê dat hy 'n boek sal skryf en al die tantieme aan haar sal gee. Sy het sy voorstel woedend verwerp en haarself in die badkamer toegesluit totdat hy weg is.
Eerste kwarantyn (1907–1910)
Mallon het soveel aandag in die media gekry dat sy in 'n 1908-uitgawe van die Journal of the American Medical Association 'Tyfoiëde Mary' genoem is. Later, is sy weer in 'n handboek wat tifoïdekoors gedefinieer het, 'Tyfoïde Mary' genoem.
In die tronk is sy gedwing om monsters van ontlasting en urine te gee. Die owerhede het voorgestel dat haar galblaas verwyder word omdat hulle geglo het dat die orgaan tifoïde-bakterieë huisves.[6] Sy het egter geweier omdat sy nie geglo het dat sy 'n draer van die siekte is nie. Sy was ook nie bereid om as kok op te hou werk nie.[3]
Die New York City se gesondheidsinspekteur het bepaal dat sy 'n draer is. Kragtens artikels 1169 en 1170 van 'n handves van die Greater New York, is Mallon drie jaar in isolasie in 'n kliniek op North Brother-eiland gehou.[3]
Uiteindelik het Eugene H. Porter, die Staatskommissaris van Gesondheid in New York, besluit dat draers van siektes nie meer in isolasie gehou moet word nie, en dat Mallon bevry kan word mits sy instem om op te hou om as kok te werk, en redelike stappe doen om te verhoed dat tifoïde na ander mense oorgedra word. Mallon het op 19 Februarie 1910 ooreengekom dat sy "bereid was om haar beroep (as kok) te verander, en dat sy met 'n beëdigde verklaring die versekering sal gee dat sy by haar vrylating sodanige higiëniese voorsorgmaatreëls sal tref om diegene met wie sy in aanraking kom teen die infeksie te beskerm." Sy is uit kwarantyn vrygelaat en het na die vasteland teruggekeer.[7]
Vrylating en tweede kwarantyn (1915–1938)
Na haar vrylating het Mallon 'n werk as wasvrou gekry, waarvoor sy minder betaal is as vir kosmaak. Nadat sy vir 'n paar jaar onsuksesvol as wasvrou gewerk het, het sy haar naam na Mary Brown verander, en na haar vorige beroep teruggekeer, ondanks die feit dat sy uitdruklik opdrag gegee is om dit nie te doen nie. Die volgende vyf jaar het sy in 'n aantal kombuise gewerk; oral waar sy gewerk het, was daar uitbrake van tifoïde. Sy het egter gereeld van werk verander, en Soper kon haar nie opspoor nie.[3]
In 1915 was Mallon weer vir 'n groot uitbraak verantwoordelik, hierdie keer in die Sloane-hospitaal vir vroue in New York. Vyf-en-twintig mense is besmet, en twee is dood. Sy het weer weggegaan, maar die polisie kon haar opspoor en in hegtenis neem toe sy kos na 'n vriend op Long Island geneem het.[3][7] Nadat hulle haar in hegtenis geneem het, het die owerhede vir openbare gesondheid haar op 27 Maart 1915 vir kwarantyn na North Brother-eiland teruggeneem. Sy was steeds onwillig om haar galblaas te laat verwyder.
Mallon het vir die res van haar lewe ingeperk gebly. Sy het 'n bekende van mindere belang geword, en is soms deur die media ondervra. Hulle is aangesê om nie eers water van haar te aanvaar nie.[3] Later is sy toegelaat om as tegnikus in die laboratorium op die eiland te werk, en bottels te was.
Dood
Mallon het die res van haar lewe in kwarantyn in die Riverside-hospitaal deurgebring. Ses jaar voor haar dood is sy deur 'n beroerte verlam. Op 11 November 1938 is sy op 69-jarige ouderdom aan longontsteking oorlede. 'n Nadoodse ondersoek het bewyse van lewende tifoïde-bakterieë in haar galblaas gevind.[8] Ander navorsers het George Soper aangehaal wat geskryf het: "Daar was geen lykskouing nie". Dit is beskou as 'n sameswering en poging om die algemene publiek na haar dood te kalmeer.[9] Mallon se lyk is veras, en haar as is in die Sint Raymond-begraafplaas in The Bronx begrawe.
Nalatenskap
Van die infeksies wat Mallon veroorsaak het, is ten minste drie sterftes aan haar toegeskryf. Vanweë haar gebruik van aliasse en weiering om saam te werk, is die presiese getal sterftes egter nie bekend nie. Sommige mense is van mening dat sy moontlik tot soveel as 50 sterftes veroorsaak het.[3]
Ander gesonde draers van tifoïde wat in die eerste gedeelte van die 20ste eeu geïdentifiseer is, is Tony Labella, 'n Italiaanse immigrant, wat vermoedelik meer as 100 gevalle (met vyf sterftes) veroorsaak het; 'n Adirondack-gids wat "Tyfoïde John" genoem is, wat vermoedelik 36 mense besmet het (met twee sterftes); en Alphonse Cotils, 'n restaurateur en bakkery-eienaar.[10]
Vandag is 'Tyfoïde Mary' 'n alledaagse term vir almal wat, wetend of nie, siekte of een of ander ongewenste aspek versprei.[11]
Verwysings
Verdere leeswerk
Eksterne skakels
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
