Leif Erikson (Yslands: Leifur Eiríksson; Noorweegs: Leiv Eiriksson; omstreeks 970-1020) was 'n Noorse Wiking en ontdekkingsreisiger van die Gemenebes van Ysland.[1] Sommige kenners glo hy was sover bekend die eerste Europeër wat Noord-Amerika anderkant Groenland bereik het, byna 'n halwe millennium voor Christophorus Columbus.[2][3]
.jpg)
Volgens die sagas van die Yslanders het hy 'n Noorse nedersetting by Vinland gestig, wat gewoonlik vertolk word as die kusgebied van Noord-Amerika. Daar word egter gegis dat die nedersetting wat Leif en sy bemanning gestig het, ooreenkom met die oorblyfsels van 'n Noorse nedersetting wat in Newfoundland, Kanada, ontdek is en bekendstaan as L'Anse aux Meadows. Dit is omstreeks 1000 n.C. bewoon. Latere argeologiese bewyse dui egter daarop dat Winland die streke om die Golf van St. Lawrence kon wees en dat L'Anse aux Meadows 'n plek was waar herstelwerk aan skepe gedoen is.
Leif was die seun van Erik die Rooie, die stigter van die eerste Noorse nedersetting in Groenland, en Thjodhild (Þjóðhildur). Albei sy ouers was van Noorweegse oorsprong. Die ligging van sy rusplek is onbekend,[4] maar daar word aangeneem dat hy gebore is in Ysland, wat destyds gekoloniseer is deur Noormanne wat hoofsaaklik van Noorweë afkomstig was.[1][5][6]
Hy het grootgeword op die familielandgoed Brattahlíð in die oostelike nedersetting in Groenland. Leif het sover bekend twee seuns gehad: Thorgils, gebore as die seun van 'n adellike vrou genaamd Thorgunna in die Hebrides; en Thorkell, wat hom opgevolg het as leier van die Groenlandse nedersetting.
Die ontdekking van Winland
Leif en sy bemanning het in 999 van Groenland na Noorweë gereis. Hulle is deur sterk winde van koers af gewaai na die Hebrides en het vir 'n groot deel van die somer aangebly. Hy het weldra in Noorweë aangekom en 'n trawant van koning Olaf Tryggvason geword. Hy het hom ook tot die Christendom bekeer en het opdrag gekry om die godsdiens aan Groenland bekend te stel.[7] Beide die Sage van Erik die Rooie en die Sage van die Groenlanders is vermoedelik omstreeks 1200 geskryf,[8] en dit bevat verskillende weergawes van die reise na Winland. [9][10] Die enigste twee bekende streng historiese vermeldings van Winland word gevind in die werk van Adam van Bremen (omstreeks 1075) en in die Íslendingabók ("Die Boek van Yslanders") wat omstreeks 1122 saamgestel is deur Ari Þorgilsson ("Ari die Wyse"). [11] Volgens die Sage van Erik die Rooie het Leif blykbaar vir die eerste keer Winland gesien nadat hy van koers af gewaai is op weg na Groenland om die Christendom daar bekend te stel.[7]
Volgens 'n letterlike vertolking van Einar Haugen se vertaling van die twee sagas in die boek Skeepvaart na Winland, was Leif nie die eerste Europeër wat Amerika ontdek het nie: Hy het die verhaal gehoor van die handelaar Bjarni Herjólfsson, wat beweer het dat hy land wes van Groenland gesien het nadat hy van koers af gewaai is. Daar word egter gespekuleer dat Bjarni waarskynlik nooit daar aangeland het nie. Later, toe hy van Noorweë na Groenland reis, is Leif ook van koers af gewaai, na 'n land wat hy nie verwag het om te sien nie en waar hy "gesaaide koringlande en wingerdstokke" gevind het. Daarna het hy twee mans wat in hierdie land skipbreuk gely het, gered en teruggegaan na Groenland om die mense daar te kersten. [12] Gevolglik, indien dié weergawe vertrou kan word, was Bjarni Herjólfsson die eerste Europeër wat Amerika anderkant Groenland gesien het, en was die twee naamlose skipbreukelinge die eerste mense bekend aan Europeërs om daar voet aan wal te sit.
Leif het daarna vir Bjarni genader, sy skip gekoop, 'n bemanning van 35 bymekaargemaak en 'n ekspedisie onderneem na die land wat Bjarni beskryf het.[13] Sy vader, Erik, sou by hom aansluit, maar het onttrek nadat hy op pad na die skip van sy perd afgeval het, 'n voorval wat hy as 'n slegte voorteken vertolk het.[14] Leif het aanvanklik op 'n rotsagtige en verlate plek beland wat hy Helluland genoem het ("Platrotsland"; moontlik die hedendaagse Baffin Island).[15]
Nadat hy verder op die see uitgegaan het, het hy die tweede keer aangeland op 'n beboste plek wat hy Markland genoem het ("Woudland"; moontlik naby Cape Porcupine, Labrador).[15] Ná nog twee dae op see het hy op 'n eiland in die noorde beland (moontlik Belle Isle (Newfoundland en Labrador), waarna hy teruggekeer het na die vasteland.[15] Hulle het wes hiervan gevaar en in 'n groen gebied met 'n sagte klimaat met volop voorrade salm beland. Toe die winter nader kom, het hy besluit om daar te kampeer en geselskappe uitgestuur om die land te verken.[15] Tydens een van hierdie verkenningstogte het Tyrker die ontdekking gemaak dat die land vol wingerde en druiwe is. Leif het die land dus Winland ("Wynland") gedoop.[15][16] Daar het hy en sy bemanning 'n klein nedersetting gebou wat deur latere besoekers uit Groenland Leifsbudir genoem is.
Nadat hy in Winland oorwinter het, het Leif in die lente teruggekeer na Groenland met 'n vrag druiwe en hout.[13][17] Op die terugvaart het hy 'n Yslandse drenkeling en sy bemanning gered, wat aan hom die bynaam "Leif die Gelukkige" besorg het.[18]
Navorsing in die vroeë 1960's deur die Noorse ontdekkingsreisiger Helge Ingstad en sy vrou, die argeoloog Anne Stine Ingstad, het 'n Noorse nedersetting geïdentifiseer[19] wat geleë is aan die noordpunt van Newfoundland. Daar is voorgestel dat dié nedersetting, bekend as L'Anse aux Meadows, Leifsbúðir is. Die Ingstads het getoon dat Noormanne Amerika ongeveer 500 jaar voor Christophorus Columbus bereik het.[20][21] Latere argeologiese bewyse dui daarop dat Winland moontlik die gebiede rondom die Golf van St. Lawrence was en dat die L'Anse aux Meadows-terrein 'n skeepsherstelstasie en 'n halte vir reise daarheen was. Dit weerspreek nie noodwendig die identifisering van L'Anse aux Meadows met Leifsbúðir nie,[21][22] aangesien dit wil voorkom asof die twee sages Winland beskryf as 'n groter streek wat verskeie nedersettings insluit. In die Sage van Erik die Rooie word twee ander nedersettings in Winland genoem: 'n nedersetting genaamd Straumfjǫrðr, wat buite Kjalarnes en die Wonderstrands gelê het, en een genaamd Hóp, wat selfs verder suid geleë was. [23]
Erfenis
Noorse en Middeleeuse Europa
Leif se suksesvolle ekspedisie in Winland het ander Noormanne aangemoedig om ook die reis te onderneem. Die eerste oënskynlike kontak tussen die Noormanne en die inheemse bevolking, wat die Noormanne later skrælingjar genoem het, is deur sy broer Thorvald gemaak en het tot vyandelikhede gelei. Tog was daar uiteindelik geen permanente Noorse nedersettings in Winland nie, hoewel sporadiese reise na Markland vir voedsel, hout en handel moontlik baie lank geduur het.[24][25] Die toevallige verwysings na dié gebiede kan daarop dui dat die ontdekking daarvan nie deur tydgenote as besonder betekenisvol beskou is nie, of dat dit aanvaar is dat dit openbare kennis was, of albei.[11] Kennis van die Winland-reise het oor die Middeleeuse Europa versprei; skrywers het melding gemaak van afgeleë lande in die weste, en veral die Middeleeuse kroniekskrywer Adam van Bremen het direk melding van Winland gemaak (omstreeks 1075), op grond van verslae van die Dene. Adam het melding gemaak van Winland in hoofstuk 39 van Boek IV van sy Gesta: Daarbenewens het Sven II van Denemarke (Sweyn Estridsson), die koning van Denemarke, nog 'n eiland in hierdie oseaan benoem as "Winland" omdat wingerdstokke wild daar gegroei en die beste wyn voortgebring het.
Daar is al voorgestel dat kennis en verhale oor Winland in die 15de eeu in Europese hawens wyd bekend was, en dat Christophorus Columbus, wat in 'n brief beweer het dat hy Ysland in 1477 besoek het, op die verhale afgekom het.
Galery van kuns en beeldhouwerk
Leif Eriksson Ontdek Amerika, deur Christian Krohg (1893)
Leif Erikson se standbeeld by Shilshole Bay Marina, Hawe van Seattle
Leif Eriksson-gedenkteken (1929-1932), Reykjavík, Ysland. Hierdie standbeeld staan aan die voorkant van die Hallgrímskirkja.
'n Leif Ericson-dollar van die Verenigde State wat in 2000 gemunt is. Dit lui: "Stigter van die Nuwe Wêreld"
.jpg)
In fiksie
- Erikson is die hoofkarakter in die 1928-rolprent The Viking.[26]
- Leif is een van die hoofkarakters in Makoto Yukimura se manga Vinland Saga.[27]
- Leif Ericson is die hoofkarakter in die geskiedkundige roman vir jong mense getiteld Vinland the Good. Die skrywer is Henry Treece, en dit is geïllustreer deur William Stobbs. Dit is 'n relaas van die ontdekkingsreise uit die Wikingtydperk wat merendeels gebaseer is op die Groenlandse Saga.[28]
- An Old Captivity is 'n roman wat 'n droom bevat waarin 'n karakter genaamd Leif Ericson verskyn. Dit is geskryf deur Nevil Shute en in 1940 gepubliseer.[29]
Verwysings
Bronne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
