John Pears

Ds. John Pears (1790 - Somerset-Oos, 18 Junie 1866) was een van die eerste Skotse predikante wat goewerneur lord Charles Somerset na Suid-Afrika laat kom het om enersyds die tekort aan predikante te help verlig maar andersyds veral lidmate van die Nederduitse Gereformeerde Kerk te help verengels.

Ds. John Pears.

Onderwyser in Skotland

Pears het sy teologiese opleiding aan die Universiteit van Aberdeen in Skotland ontvang. Voor hy predikant geword het, was hy onderwyser van 'n kerkskool in Kirkcaldy, waar hy omstreeks 1815 in noue aanraking gekom het met Edward Irving, 'n later berugte Skotse predikant na wie sy aanhangers, die Irvingiane, genoem is. Dit was 'n soort Apostoliese sekte wat daarop uit was om die verskillende kerkgenootskappe in een kerk saam te smelt en in dié sekte was 'n eienaardige mengsel van Roomse en Protestantse beginsels. Al is dit onbekend of Irving se opvattings 'n invloed op Pears gehad het, was hulle nietemin heg bevriend en het nog gereeld gekorrespondeer selfs tot aan Irving se dood in 1834, toe Pears reeds vyf jaar in Suid-Afrika was. In Kirkcaldy kom Pears ook in aanraking met die Skotse skrywer en geskiedkundige Thomas Carlyle, wat in sy Reminiscences oor Irving melding maak van Pears as "a cheerful scatterbrained creature who went ultimately as preacher or professor of something to the Cape of Good Hope".

Predikant in Engeland

In 1817 eksamineer die ring van Kirkcaldy vir Pears en word hy toegelaat tot die evangeliebediening. Hy vertrek na Northumberland in Engeland waar hy as 'n Presbiteriaanse predikant deur die ring van Newcastle georden word en arbei enige jare lank in Alnwick. Later was hy ook werksaam in Shields en Sunderland in Durhamshire. In 1829 het hy na die Kaap gekom en is hy aangestel as leraar van die Skotse setlaars wat in 1820 na Suid-Afrika gekom en hulle in 'n klein gemeenskap aan die Baviaansrivier gaan vestig het. In samewerking met die Boeremense daar is onder die Skotte, waarvan die Pringles 'n vername familie was, die NG gemeente Glen Lynden gestig.

Leraar op Glen Lynden

Pears land op 3 Maart 1829 in Kaapstad en kom op 1 Mei daardie jaar op Glen Lynden aan. Kort daarna is 'n kerkraad bestaande uit ses lede, waarvan twee van Skotse herkoms was, aangestel. Die gemeente was geldelik baie sleg daaraan toe, want die totale kollektes tydens eredienste was vir die eerste halfjaar geëindig 31 Desember 1829 slegs £5 8s. 10¾d. Die dienste is om die beurt in Hollands en Engels gehou, hoewel Pears se kennis en veral sy uitspraak van Hollands baie swak was. In April 1830 is hy erken as lid van die Derde Ring (Graaff-Reinet). Alles was egter nie in die haak met sy toelating tot die Nederduitse Gereformeerde Kerk nie, maar die ongereeldheid is reggestel en op 2 Julie 1830 is hy behoorlik deur die aktuarius van die Sinode gelegitimeer. Die legitimasie het plaasgevind tydens sy besoek aan Kaapstad, waarheen hy gereis het om met sy bruid, ene mej. Aschraft, wat uit Skotland aangekom het, in die huwelik te tree.

Professor in Kaapstad

Pears het nie na Glen Lynden teruggekeer nie aangesien hy hom verkiesbaar gestel het vir 'n hoogleraarskap aan die destydse S.A. Kollege, voorloper van die Universiteit van Kaapstad. Hy word daardie jaar nog aangestel as hoogleraar in klassieke en Engelse letterkunde. Het Z.A. Tijdschrift van 1833 maak melding van 'n Engelse openingsrede deur prof. Pears in verband met die Kollege in die ou Gereformeerde Kerk gehou "over het belangrijkheid en noodzakelijkheid eener beschaafde opvoeding onder alle standen en klassen in de maatschappij". Ongelukkig het die Kollege 'n gebrek aan fondse ervaar en so kom daar 'n einde aan Pears se hoogleraarskap in 1835. Hy het enkele jare lank in Kaapstad gebly waar hy 'n privaat skool bedryf het "op die Buitencingel". Tydens sy verblyf in die Kaap was hy lid en voorsitter van die plaaslik opgerigte "Christian Instruction Society", wie se doel dit was om minderbevoorregtes en veral gekleurdes 'n Christelike opvoeding te bied.

Aanstelling in Albanie

Op 27 Februarie 1836 het die kerkraad van die NG gemeente Albanie besluit "om den behoeftigen toestand van deze gemeente wegens het gebrek aan een vasten leeraar aan het Gouvernement voor te dragen en te verzoeken dat het Zijne Excellentie behagen moge den WelEerw. Heer John Pears tot dat ampt aan te stellen". In antwoord hierop is gesê dat "it was not in His Ex. the Gorvernor's power to appoint Mr. Pears as prayed for. His Excellency was, however, prepared and desirous to make an arrangement under which Mr. Pears would have been enabled to undertake provisionally the charge of the Dutch Reformed Congregation at Albany in conjunction with that of the Government Free School at Grahamstown, but it was declined finally about the close of last month (July, 1836)." Hierop is dieselfde versoek herhaal in Memorie aan "Zijner Majesteits Secretaris voor de Coloniën" en uiteindelik, eers drie jaar later, toegestaan.

Op Somerset-Oos

Die hoeksteen van die eerste NG kerkie op Somerset-Oos is 25 Desember 1830 gelê. Die toring is eers later aangebou. Die nuwe kerk is vyf jaar ná Pears se dood in 1871 ingewy.

In 1834 besluit die kerkraad om die ou Wesleyaanse kapel op te knap en as pastorie in te rig. Hier het ds. en mev. Pears ook gewoon.

Ds. Pears was nou betrokke by die oprigting van Gill-kollege. Dié skets is gemaak twee jaar voor die skool in gebruik geneem is.

Pears het skaars twee jaar in Albanie gearbei, want toe ds. George Morgan van Somerset-Oos 'n beroep aanneem na die Skotse Kerk in Kaapstad en Pears as opvolger in die Oos-Kaap aangestel word. Ds. Andrew Murray van die NG gemeente Graaff-Reinet het hom op 24 Oktober 1841 bevestig. Hy hou twee intreepreker: 'n Hollandse oor 2 Korintiërs 4:1 en 'n Engelse oor Kaj. 1:21b. Die volgende jaar is Pears saam met ouderling afgevaardig na die Sinode in Kaapstad, maar toe hulle op Port Elizabeth aankom, het die skip reeds vertrek en moes hulle die reis laat vaar. Somerset-Oos het jare lank gebuk gegaan onder sware skuld van Rds. 15 124. Pogings om geld van die regering te kry, was vrugteloos. Die gemeente moes dit self bydra. In 1847 is besluit om 'n orrel vir die kerk aan te koop, maar weens die koste moes die plas prysgegee word. In 1852 op 6 April het die gemeente fees gevier "Ter herinnering aan de invoering van de Christelijke Godsdienst in Zuid Afrika bij de 200ste verjaring van de vestiging der Volksplanting aan de Kaap de Goede Hoop". Gedurende die Agtste Grensoorlog, in 1852, is die kerkgebou gebruik as 'n kruit- en waghuis deur die troepe, waaroor die kerkraad baie ongelukkig was.

Op Somerset-Oos het Pears gearbei tot aan sy dood. Hoewel hy meer vloeiend in sy moedertaal as in Holland was, wat hy toe hy reeds betreklik oud was in Suid-Afrika kom aanleer het, het hy die evangelie steeds ywerig in albei tale verkondig. Hy het ook hartlik deelgeneem aan alles wat die belange van die gemeente en van die Kerk kon bevorder. Die lang afstande in die gemeente het hy te perd afgelê. Deur sy ywerige medewerking het die Gill-kollege op Somerset-Oos tot stand gekom, terwyl sy vrou 'n meisieskool gestig het. Behalwe sy eie gemeente het hy ook op gesette tye die nuutgestigte NG gemeente Queenstown en die NG gemeente Pearston, wat na hom vernoem is, bedien. Sy seereis na Kaapstad om die Sinodesitting van 1862 by te woon, het hom amper sy lewe gekos toe die stoomskip "The Waldensian" op die rotse aan die kus naby Bredasdorp geloop het op 13 Oktober van daardie jaar. Hy en sy vrou en kinders en mede-skipbreukelinge is wonderbaarlik almal gered.

Karakterisering

Pears was nie 'n welsprekende prediker nie, maar hy was 'n goeie en getroue herder. Ds. E.Z.J. de Beer, wat hom goed geken het en deur hom op die eerste admissie-eksamen tot die Kweekskool voorberei is, het in sy "Ambtsbroeders naar den hemel verhuise" van hom geskryf: "Ds. Pears was 'n man van grote geleerdheid. Hij wist veel van allerlei en alleman, feiten, gebeurtenissen, gezegde van sprekers, van schrijvers. Dan had hij zijne eigene opiniën over zaken en personen, meer nog over zaken dan over personen, en die opiniën waren des hoorens en des bedenkens waard. Temeer daar hij ze niet gaf alsof hij wilde zeggen 'daar aan de andere zijde van mijn muur groeit geen gras, is alles buiten de wildernis', maar liever alsof hij uw opinie over het onderhavige wilde uitlokken. Zijn stof raakte nooit op, maar ook zijne gereedschap om van u te ontvangen bleef even groot aldoor."

Afsterwe

Pears was ruim 24 jaar lank op Somerset-Oos werksaam. Hy word beskryf as 'n man met forse liggaamsbou, massief, breedgeskouer en imposant, dog in die loop van jare is sy kragte gesloop deur die gebreke van die ouderdom. Op 'n keer was hy as afgevaardigde van die Graaff-Reinetse Ring na 'n vergadering van die Sinodale Kommissie in Kaapstad op reis toe hy ernstig siek geword het. Selfs na sy terugkeer moes hy die gevolge hiervan lank verduur. Hy herstel maar in 1866 is hy weer deur krankheid oorval, wat hewig maar nie van lange duur was nie, want hy sterf op 18 Junie daardie jaar in sy pastorie. Reeds die volgende dag is hy in die ommuring van die kerkgebou waarin hy so lank die evangelie verkondig het, begrawe. Vier predikante van die NG, Presbiteriaanse en Wesleyaanse Kerke het aan die begrafnisplegtigheid deelgeneem. Sy weduwee het hom nie lank oorleef nie. Sy word beskryf as 'n "welopgevoede vrou met 'n edele karakter". 'n Seun en vier dogters is uit die huwelik gebore. Deur die meisieskool wat sy op die dorp opgerig het, het sy 'n goeie en geseënde invloed uitgeoefen. Sy is agt maande ná haar man in Februarie 1867 by haar dogter in Kaffrarië oorlede.

Bronne

• Dreyer, eerw. A. 1935.Gedenkboek van die Nederduits-Gereformeerde Kerk Somerset Oos. Kaapstad: Cape Times Beperk.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.