Johannes Nicolaas de Beer

Johannes Nicolaas de Beer (Graaff-Reinet, 6 Desember 1830 – Smitskraal, Hertzogville (destyds distrik Boshof), 20 Junie 1883) was die eienaar van 'n diamantplaas by Kimberley en die man aan wie die mynmaatskappy De Beers Consolidated Diamond Mines sy naam te danke het.

Johannes Nicolaas de Beer se naam leef voort in die De Beers-diamantmaatskappy.

Herkoms

De Beer was die seun van Johannes Nicolaas de Beer en sy vrou, Engela Catharina Kruger. Kleintyd het hy saam met sy ouers tot noord van die Oranjerivier getrek. Niks is meer bekend oor sy vroeë lewe nie, behalwe dat hy aangeneem is as lid van die Nederduitse Gereformeerde Kerk op Rietrivier (tans die NG gemeente Fauresmith) toe di. Andrew Murray sr. en P.K. Albertyn die distrik besoek het. Drie jaar later is hy getroud met Susanna Anetta Elizabeth Steenkamp (Desember 1831 – 8 Mei 1893), dogter van Gerhardus en Wilhelmina Steenkamp. Na bewering was sy vrou 'n mens met 'n sterk wilskrag wat die sakevernuf in die gesin gehad het en deur wie se toedoen hy hom by die Gereformeerde Kerk aangesluit het. Hulle het vyf seuns en vyf dogters gehad.

Grondeienaar

Die eerste kerkgebou van die Sewendedagadventiste is in Beaconsfield, Kimberley, geleë.

Op 27 Desember 1863 het De Beer en sy oudste broer, Diederik Arnoldus (25 Desember 1825 – 1878), gesamentlik die helfte van die onderverdeelde plaas Bultfontein in die westelike deel van die voormalige Oranjerivier-Soewereiniteit gekoop. Die ander helfte, wat die eiendom van Cornelis du Plooy geword het, het die naam Bultfontein behou. Dit was nadat maj. Henry Warden reeds op 16 Desember 1848 die titelakte van die plaas Bultfontein aan J.F. Otto in die toe onbekende westelike deel van die Oranjerivier-Soewereiniteit uitgereik het. Hoewel die broers, Johannes en Diederik Arnoldus, hul plaas van 17 000 akker, wat hulle Vooruitzigt (of Vooruitzicht) genoem het, tussen hulle verdeel het, was dit 'n informele reëling en Johannes de Beer is as die eienaar van die hele plaas beskou. Hy het 'n klein hartbeeshuisie op die eiendom gebou en was ses jaar later daar woonagtig toe diamante op die aangrensende Bultfontein en Dorstfontein ontdek word. Moontlik is tydens dié tyd ook op Vooruitzigt geprospekteer, maar geen noemenswaardige vondste is gedoen nie.

In April 1871 is gesê dat 'n eensame delwer diamante op Vooruitzigt gevind het en dié berig het die belangstelling van 'n groep prospekteerders van die Vaalrivier gaande gemaak. Dit het gelei tot die eerste stormloop op Vooruitzigt. De Beer het aanvanklik sy bes gedoen om die delwers in bedwang te hou, en sy plaas het berug geraak as 'n moeilike plek om 'n kleim te bekom. Teen die middel van Julie is daar egter nog ryker vondste op Vooruitzigt ontdek op die bekende Colesbergkoppie (Colesberg Kopje), ongeveer 1,5 km reg wes van die oorspronklike delwery. Die stormloop wat gevolg het (bekend as New Rush), was die mees vasbeslote wat ooit op die diamantvelde plaasgevind het; toe kon De Beer dit nie langer beheer nie.

Verkoop van Vooruitzigt

Minder as 'n maand ná die stormloop het hy, ten spyte van sy vrou se besware, Vooruitzigt verkoop aan Alfred Ebden, 'n vennoot in die Port Elizabethse firma Dunell, Ebden and Company. Die transaksie is op 19 Oktober 1871 toe John D.K. Reitz, wat opgetree het namens die sindikaat wat deur Alfred Ebden met ander firmas in Port Elizabeth gestig is, Vooruitzigt formeel van De Beer gekoop het teen 6 000 ghienies (volgens 'n ander bron £6 000). Dié koop het gelei tot die aanleg van die dorp Kimberley en het beteken dat De Beers sy aandeel van ongekende miljoene ponde prysgegee het.

De Beer het eers na Driehoek op die destydse Transvaalse grens getrek en later verskeie plase in die distrik Boshof bekom. Een van die plase, Presentpan, het hy aan sy broer geskenk. Hy was op 'n ander plaas, Smitskraal, woonagtig toe hy op 52-jarige leeftyd oorlede en op Smitskraal begrawe is. Sy boedel is op £9 958.15s gewaardeer. Teen daardie tyd is Vooruitzigt al herverkoop (31 Mei 1875) aan die Kaapse regering vir £100 000. De Beer se naam is verewig deur die stigting van die De Beers Mining Company. Met die amalgamasie van die diamantmyne in 1888 is die maatskappy by die De Beers Consolidated Mines Limited ingelyf.

Persoonlikheid

De Beer was 'n stil, teruggetrokke man, na bewering goedgelowig en diep godsdienstig. Soos alle Doppers destyds in die weste van die Vrystaat en die aangrensende Griekwaland-Wes, het hy tot die Gereformeerde kerk Reddersburg behoort. Sommige van sy 10 kinders was later vooraanstaande lede van die Sewendedagadventistekerk in Kimberley, waar dié kerk se eerste kerkgebou in Afrika vandag nog geleë is. Luidens berigte is sy broer Diederik Arnoldus op die pad tussen Pretoria en Johannesburg vermoor.

De Beer se oudste seun en naamgenoot, Johannes Nicolaas, is op 2 Mei 1852 gebore en oorlede op 9 Oktober 1915 by 20ste Laan 431, Villieria, Pretoria.

Bronne

• (en) Potgieter, D.J. 1971. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Ltd.
• (af) Roberts, B. in Beyers, C.J. 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Durban & Pretoria: Butterworth & Kie (SA) Edms. Bpk.