Hetiete

Die Hetiete (soms ook Hettiete, Hittiete of Chetiete genoem) was 'n volk met 'n Indo-Europese taal wat aan die begin van die 2de millennium v.C. vanuit die ooste na Anatolië gemigreer het en hier tussen die 18de en 16de eeu v.C. 'n magtige ryk met die hoofstad Hattuša (naby die huidige Turkse dorp Boğazköy in die noordelike Sentraal-Anatolië) gevestig het.

Die Hetitiese Ryk. Donkerrooi: uitbreiding omstreeks 1590 v.C., helderrooi: uitbreiding omstreeks 1300 v.C.

Die gerekonstrueerde stadsmuur van Hattuša

Hetitiese Ryk

1600 v.C. – 1178 v.C. →
Ligging of Hetiete Die Hetitiese Ryk omstreeks 1400 v.C. in blou
Hoofstad	Hattuša
Taal/Tale	Hetities, Luwies
Regering	Monargie
Koning	Labarna I (eerste)
	Suppiluliuma I (laaste)
Historiese tydperk	Bronstydperk
- Gevestig	1600 v.C.
- Stigting	1600 v.C.
- Ontbinding
- Ontbind	1178 v.C.

Omstreeks 1600 v.C. het 'n Hetitiese koning met sy strydmag in die Eufraatgebied opgeruk en Babilon geplunder, maar later na sy Anatoliese bergplato teruggetrek. Teen die middel van die 15de eeu v.C. was die Hetitiese Ryk een van die groot moondhede in die Nabye Ooste en het naas Anatolië groot dele van Noordwes-Sirië oorheers. Hul militêre oorwinnings was dikwels aan hul gesofistikeerde strydwaens te danke.

Die mag van die Hetitiese konings het in die 14de eeu v.C. onder die regering van Suppiluliuma I 'n hoogtepunt bereik toe hulle Sirië suidwaarts tot by die monding van die Litani-rivier in die huidige Libanon, die grootste deel van Klein-Asië, dele van die noordelike Levant en Bo-Mesopotamië oorheers het.

Ná 'n groot veldslag tussen Hetitiese en Egiptiese magte naby Kadesj in 1285/1286 v.C. het dié twee moondhede 'n vredesooreenkoms gesluit waarin hulle hul invloedsfere langs 'n grenslyn dwarsdeur Sirië afgebaken het.

Die Hetitiese kultuur weerspieël enkele van hierdie soort kontakte met vreemde volke. Alhoewel die Hetiete oor hul eie Anatoliese hiërogliewe beskik het, het hulle die Mesopotamiese wigskrif oorgeneem en amptelike dokumente in Akkadies geskryf, die destydse verkeerstaal. In die Hetitiese kuns kan invloede uit Egipte aangetoon word, waaronder motiewe soos die sfinks en die gevleuelde sonskyf, maar ook ontlenings uit die Siriese en Babiloniese kuns.^[1]

Die Hetitiese kuns het nogtans sy eie unieke kenmerke ontwikkel. Hul belangrikste bydraes tot die kuns en kultuur van die Nabye Ooste is indrukwekkende reliëfskulpture en massief versterkte nedersettings. Vir hul klein dierskulpture het Hetitiese kunstenaars naas brons ook elektrum gebruik, 'n goud-silwer-legering. Hul grootste prestasie was egter die gebruik van yster wat sedert die 15de eeu v.C. in Anatolië vervaardig is.

Alhoewel die Hetiete algemeen as 'n volk van die bronstydperk gedefinieer kan word, was hulle nogtans voorlopers van die Ystertydperk wat reeds in die 14de eeu v.C. met die vervaardiging van ystervoorwerpe begin het, soos uit briewe blyk waarin vreemde heersers sulke goedere aangevra het.

Ysterertse word dwarsoor die wêreld aangetref, maar min beskawings van die Bronstydperk het oor die benodigde voorrade van koper en tin beskik om bronslegerings te vervaardig. Meestal is minstens een van hierdie twee metale uit ander gebiede ingevoer. Die buitelandse handel was 'n koninklike voorreg, terwyl die heersers ook oor 'n monopolie op die mynbou beskik het sodat hulle die vervaardiging van bronswapens en ander goedere volledig kon kontrolleer.

Om yster te vervaardig, was naas die maklik toeganklike ystererts net eenvoudige steenkooloonde en tegniese kennis nodig. Die Hetiete het ontdek dat ystererts onder invloed van hitte tot 'n poreuse massa verander wat deur hamerslae tot stawe gevorm en daarna tot sekels, ploegskare, lanse en swaarde gesmee kon word.^[2]

Vanaf omstreeks 1180 v.C. het die Hetitiese Ryk in 'n aantal kleiner onafhanklike stadstate verbrokkel waarvan sommige tot in die 8ste eeu v.C. bestaan het.

Verwysings

1. Hugh Honour en John Flemming: Geschichte der Kunst. München • Berlyn • Londen • New York: Prestel 2007, bl. 84
2. Honour/Flemming (2007), bl. 84