Remove ads
'n Drukpers is 'n toestel waarmee ink op 'n eweredige manier op 'n oppervlak, soos papier of lap, aangebring kan word. Die uitvinding van verspreiding van die drukpers was een van die invloedrykste gebeure in die tweede millennium[1] en het die manier waarop mense hulle wêreld verstaan en beskryf gerewolusioneer en die moderne era ingelui.[2]
Die drukpers is rondom 1440 in die Heilige Romeinse Ryk deur die Duitser Johannes Gutenberg uitgevind. Dit was op die reeds bestaande skroefpers gebaseer. Gutenberg, 'n goudsmid, het 'n volledige drukstelsel ontwikkel waardeur hy die drukproses vervolmaak het deur bestaande tegnologieë aan te pas en sy eie uitvindings te gebruik. Die drukpers het binne dekades na meer as tweehonderd stede in twaalf Europese lande versprei.[3] Teen 1500 was drukperse regoor Wes-Europa in gebruik en is daar reeds meer as twintig miljoen boekdele gedruk.[3] In die 16e eeu het hierdie syfer na 'n beraamde 150 tot 200 miljoen gestyg.[3] Die drukpers het so sinoniem met die drukkersbedryf geraak dat dit aan 'n hele nuwe media-afdeling sy naam gegee het, naamlik die pers.[4]
Gedurende die Renaissance het die koms van meganiese beweegbare letterdrukkuns die era van massakommunikasie ingelui wat die struktuur van die samelewing permanent verander het: Die relatief onbeperkte sirkulasie van inligting en (rewolusionêre) idees het grense oorgesteek, die massas by die Hervorming betrek en die mag van politieke en godsdienstige maghebbers bedreig. Die skerp toename in geletterdheid het die geletterde elite se monopolie op onderwys en geleerdheid verbreek en die opkomende middelklas versterk. Toe die handaangedrewe Gutenberg-styl drukpers in die 19e eeu deur die stoomaangedrewe rolperse vervang is, kon daar op industriële skaal gedruk word.[5]
'n Drukpers uit 1811 (in die Duitse Museum, in München)
'n Drukpers in Kabul, Afghanistan (2002)
'n Moderne drukpers wat deur Heidelberger vervaardig is
Remove ads
Die drukkunsrewolusie kan vanuit 'n kwantitatiewe perspektief benader word waarvan die fokus op die druk-uitset en die verspreiding van verwante tegnologie val. Dit kan ook ontleed word in terme van die manier waarop die wye sirkulasie van inligting en idees as 'n "agent van verandering" (Eisenstein) in Europa en die wêreldgemeenskap gedien het.[6]
Massaproduksie en die verspreiding van gedrukte boeke
Die Europese boekuitset het binne die bestek van vier eeue van 'n paar miljoen na ongeveer een miljard kopieë gestyg. Die heruitvinding van meganiese beweegbare letterdrukwerk het binne 'n paar dekades tot 'n groot toename in drukaktiwiteite regoor Europa gelei. Teen die einde van die 15e eeu het die drukpers van 'n drukkery in Mainz, Duitsland, na ongeveer 270 stede in Sentraal-, Wes- en Oos-Europa versprei.[7] Reeds in 1480 was drukperse in 110 verskillende stede in Duitsland, Italië, Frankryk, Spanje, Nederland, België, Switserland, Engeland, Boheme en Pole in gebruik.[3] Sedertdien word daar aanvaar dat "die gedrukte boek in universele gebruik in Europa" was.[3]
In Italië, 'n drukkersentrum, was daar teen 1500 drukkerswinkels in 77 stede en dorpe. Aan die einde van die volgende eeu is daar op 151 plekke in Italië in een of ander stadium drukwerk gedoen, met 'n totaal van ongeveer drieduisend drukperse wat aktief in gebruik was. Ondanks hierdie verspreiding het drukkersentrums vinnig tot stand gekom; een derde van die Italiaanse drukperse was dus in Venesië in gebruik.[8]
Teen 1500 het die drukperse wat in Wes-Europa gebruik is, reeds meer as twintig miljoen kopieë gelewer.[3] Gedurende die volgende eeu het hulle uitset tienvoudig vermeerder na 'n geskatte 150 tot 200 miljoen kopieë.[3]
Europese drukperse kon in 1600 reeds 3 600 bladsye per werksdag lewer. In Oos-Asië, waar daar steeds gedruk is deur die agterkant van 'n papier met die hand op 'n bladsy te vryf,[9] was daar slegs 'n uitset van veertig bladsye per dag.[10]
Die reuse drukkapasiteit het beteken dat individuele outeurs nou topverkopers kon word: Minstens 750 000 eksemplare van Erasmus se werk is gedurende sy leeftyd verkoop (1469–1536).[11] Vroeg in die Hervorming het die rewolusionêre potensiaal van grootmaat drukwerk die adel en kerk onkant betrap. Van 1518 tot 1524 het die publikasie van boeke in Duitsland alleen sewevoudig toegeneem; tussen 1518 en 1520 is 300 000 van Luther se werke in gedrukte vorm versprei.[12]
Die snelheid van tipografiese teksproduksie, sowel as die skerp daling van eenheidskoste, het tot die publikasie van die eerste koerante gelei. Dit het 'n hele nuwe kanaal vir die oordra van eietydse inligting aan die publiek geskep.[13]
'n Blywende nalatenskap is die hoogaangeskrewe drukwerk van vóór die 16de eeu wat deur baie van die vooraanstaande biblioteke in Europa en Noord-Amerika versamel word.[14]
Sirkulasie van inligting en idees
Die drukpers was ook 'n faktor in die totstandkoming van 'n gemeenskap wetenskaplikes wat hulle ontdekkings deur die publikasie van akademiese tydskrifte kon deel. Dit het weer tot die wetenskaplike rewolusie aanleiding gegee. As gevolg van die drukpers het outeurskap meer sinvol en winsgewend geraak. Dit was skielik belangrik om te weet wie wat gesê of geskryf het, en wat die presiese formulering en datum van komposisie was. Dit het die presiese aanhaling van verwysings moontlik gemaak en tot hierdie reël gelei: "Een Outeur, een werk(titel), een stuk inligting" (Giesecke, 1989; 325). Voorheen was die outeur minder belangrik; een kopie van Aristoteles wat in Parys gemaak is, sou nie presies identies aan die een in Bologna wees nie. Voor die koms van die drukpers het die outeur se naam heeltemal verlore gegaan.
Aangesien die drukproses het dat dieselfde inligting op dieselfde bladsye verskyn, het bladsynommers, inhoudsopgawes en indekse algemeen geword, al was dit nie voorheen onbekend nie. Die leesproses het ook verander; mondelinge lees het deur die loop van verskeie eeue na privaat stillees oorgeskakel. Die groter beskikbaarheid van gedrukte materiaal het ook tot 'n dramatiese styging in die volwasse geletterdheid regoor Europa gelei.
Die drukpers was 'n belangrike stap in die demokratisering van kennis.[15][16] Binne 50 of 60 jaar sedert die uitvinding van die drukpers is die volledige klassieke kanon herdruk en deur die hele Europa versprei (Eisenstein, 1969;52). Noudat meer mense toegang tot kennis, oud en nuut, gehad het, kon meer mense hierdie werke bespreek. Noudat die produksie van boeke 'n meer kommersiële bedryf was, is die eerste kopieregwette ingestel om dit wat ons nou intellektuele eiendomsregte noem, te beskerm. Aan die ander kant is die drukpers gekritiseer vir die verspreiding van inligting wat moontlik nie korrek was nie.[17][18]
'n Tweede gevolg van hierdie popularisasie van inligting was die afname van Latyns as taal van die meeste gepubliseerde werke. Dit is deur die spreektaal van elke gebied vervang met die gevolg dat die verskeidenheid gepubliseerde werk toegeneem het. Die gedrukte woord het ook daartoe bygedra om die spelling en sinsbou van hierdie spreektale te standaardiseer en hulle veranderlikheid eintlik laat "afneem". Hierdie stygende belangrikheid van nasionale tale teenoor pan-Europese Latyns is as een van die oorsake van die opkoms van nasionalisme in Europa beskou.
Remove ads
Die boekdrukkuns was jare lank as 'n ware kunsvorm beskou. Lettersettery of die plasing van letters op die bladsy, insluitend die gebruik van ligature, is van meester na vakleerling oorgedra. In Duitsland is die kuns van lettersettery "swart kuns" genoem, 'n sinspeling op die inkbedekte drukkers. Dit is grootliks deur gerekenariseerde setwerkprogramme vervang wat dit maklik maak om soortgelyke resultate vinniger en met minder fisieke arbeid te verkry. Sommige praktisyns het voortgegaan om boeke volgens Gutenberg se manier te druk. Daar is byvoorbeeld 'n jaarlikse kongres vir tradisionele boekdrukkers in Mainz, Duitsland.
Sommige teoretici, soos McLuhan, Eisenstein, Kittler en Giesecke, meen dat 'n "alfabetiese monopolie" uit die drukkuns ontstaan het, met die gevolg dat die "visuele" uit die samelewing verdwyn het. Ander outeurs beklemtoon dat gedrukte werke self 'n visuele medium is. Moderne ontwikkelinge in die drukkuns het die rol van illustrasies laat herleef.
Remove ads
Aan die begin van die Industriële Rewolusie was die meganika van die Gutenberg-styl drukpers in wese onveranderd, maar nuwe materiale en innovasies het die effektiwiteit daarvan mettertyd verbeter. Teen 1800 het Lord Stanhope 'n drukpers van gietyster gebou wat die krag wat benodig is, met 90% verminder het en die grootte van die gedrukte oppervlak verdubbel het.[19] Met 'n kapasiteit van 480 bladsye per uur het dit die uitset van die ou drukpers verdubbel.[20] Nietemin het die beperkings van die tradisionele drukmetodes duidelik geword.
Twee idees het die ontwerp van die drukpers dramaties verander: Eerstens die gebruik van stoomkrag vir die aandrywing van masjinerie, en tweedens die vervanging van die plat drukvlak met die rotasiebewegings van silinders. Albei elemente is vir die eerste keer deur die Duitse drukker Friedrich Koenig suksesvol geïmplementeer in 'n reeks drukpersontwerpe wat tussen 1802 en 1818 geskep is.[21]
Toe die stoomaangedrewe rolpers in 1843 in die Verenigde State deur Richard M. Hoe uitgevind is,[22] kon miljoene kopieë van 'n bladsye op 'n dag gedruk word. Ná die oorskakeling na gerolde papier het die massaproduksie van gedrukte werke floreer aangesien die deurlopende voer van papier die drukmasjiene in staat gestel het om baie vinniger te loop.
Teen die laat 1930's of vroeë 1940's het drukperse substansieel toegeneem in doeltreffendheid: 'n Model deur Platen Printing Press kon 2 500 tot 3 000 afdrukke per uur lewer.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads