Amfiproties

'n Chemiese molekuul of ioon word amfiproties genoem as dit sowel 'n proton kan afstaan as dit kan opneem.^[1] 'n Amfiprotiese molekuul of ioon word 'n amfoliet genoem.

Die amfiprotiese eienskappe van bikarbonaat; by hoë en by lae pH vorm dit sy gekonjugeerde basis of suur

Die begrip is veral belangrik in die Brønsted-Lowry-teorie van sure en basisse.

'n Goeie voorbeeld van 'n amfiprotiese molekuul is ammoniak. Dit kan as protonakseptor optree en die ammonium-ioon vorm:

${\displaystyle NH_{3}+H^{+}\to NH_{4}^{+}}$

Maar dit kan ook as protonskenker optree, 'n proton verloor en 'n amied-ioon vorm:

${\displaystyle NH_{3}\to NH_{2}^{-}+H^{+}}$

'n Voorbeeld van 'n amfiprotiese ioon is die waterstofkarbonaat-ioon (of bikarbonaat):

${\displaystyle H_{2}CO_{3}\leftrightharpoons H^{+}+HCO_{3}^{-}\leftrightharpoons 2H^{+}+CO_{3}^{2-}}$

Die bikarbonaatioon het dus ${\displaystyle H_{2}CO_{3}}$ as sy gekonjugeerde suur en ${\displaystyle CO_{3}^{2-}}$ as gekonjugeerde basis. Watter reaksie sal plaasvind hang af van die heersende pH. Koolsuur ${\displaystyle H_{2}CO_{3}}$ is nie stabiel nie en ontleed in ${\displaystyle CO_{2}}$ en water.

Amfiproties en amfoteries

Die begrip is verwant aan die (ouer) begrip amfoteries maar nie identies nie. Amfoteries het betrekking op stowwe, nie op mulekule of ione nie, en dit vereis nie die teenwoordigheid van waterstof nie. 'n Voorbeeld is aluminiumoksied ${\displaystyle Al_{2}O_{3}}$. Amfoteries beteken dat 'n stof as suur sowel as basis kan reageer. Die stof kan 'n Lewis-suur of -basis wees.

Verwysings

1. "Amphiprotic Substances". Science Ready. Besoek op 11 Julie 2023.