Stikstofmonoksied

Stikstofmonoksied is 'n chemiese verbinding van stikstof en suurstof met formule NO.

Eienskappe

Algemeen
Naam	Stikstofmonoksied
Struktuurformule van
Chemiese formule	NO
Molêre massa	30,01 g/ml
CAS-nommer	10102-43-9
Voorkoms	kleurlose gas
Fasegedrag
Smeltpunt	-163,6 °C
Kookpunt	-151,8 °C
Digtheid	1,04 rel lug=1; 1,3402 g/L
Oplosbaarheid	7,3% in water @ 0 °C; opl. in swaelsuur, alkohol, CS2
Kritieke temperatuur	-93,15 °C
Henry se konstante	1,9 x 10-3 [mol/L.atm] 1500 [K]
Suur-basis eienskappe
pKa
Veiligheid
Flitspunt
LC50	115 dpm (rot; 1 uur)[1]
Tensy anders vermeld is alle data vir standaardtemperatuur en -druk toestande.
Portaal Chemie

Die rol van NO in die vorming van osoon

Hierdie oksied is 'n kleurlose prikkelende gas wat maklik met suurstof in die atmosfeer reageer om die bruin gas stikstofdioksied (NO₂) te vorm. Die diatomiese NO-molekuul het 'n onewe aantal elektrone en is 'n paramagnetiese radikaal.

Biologiese rol

Die NO-molekuul speel 'n belangrike rol in die menslike liggaam. Daar is 'n ensiem wat hierdie molekuul uit die aminosuur L-arginien vervaardig. Hierdie ensiem word byvoorbeeld in die neurone van die lugweë aangetref. NO dien as 'n boodskapper wat inligting van die een senuweesel na 'n ander oordra.^[2]

Vorming en reaktiwiteit

Stikstofmonoksied word gewoonlik in die nywerheid vervaardig deur ammoniak te verbrand:

${\displaystyle 4NH_{3}+5O_{2}\to 4NO+6H_{2}O}$

Hierdie proses vereis ongeveer 900 °C en 'n katalisator soos platinum. Die gevormde NO moet ook vinnig tot 150 °C afgekoel word om te verhoed dat N₂ gevorm word.^[3]

NO kan uit oksidasiereaksies van salpetersuur gevorm word:

${\displaystyle 2NO_{3}^{-}+3Cu(s)+8H^{+}\to 2NO(g)+3Cu^{2+}(aq)+4H_{2}O}$

NO kan met halogene oksohalogeniede vorm, soos:^[4]

${\displaystyle 2NO(g)+Cl_{2}(g)\to 2NOCl(g)}$

Hierdie verbinding kom ook in koningswater voor.

Besoedeling

NO kan in 'n binnebrandenjin ontstaan en hierdie proses is 'n belangrike bron van lugbesoedeling. Stikstofmonoksied kan in die lae atmosfeer as 'n katalisator optree in 'n fotochemiese proses wat osoon vorm. Motorvoertuie word dikwels met 'n katalisator toegerus om dit te verhoed.

Verwysings

1. AirGas.
2. Nitric Oxide and Free Radicals in Peripheral Neurotransmission Stanley Kalsner Springer Science & Business Media, 2012, ISBN 1-4612-1328-2, ISBN 978-1-4612-1328-4
3. Potential for Industrial Energy-Efficiency Improvement in the Long Term J. de Beer Springer Science & Business Media, 2013, ISBN 9401727287, ISBN 9789401727280, bls. 210
4. Inorganic Chemistry Mark Weller, Tina Overton, Jonathan Rourke, Fraser Armstrong OUP Oxford, 2014,ISBN 0-19-964182-X, ISBN 978-0-19-964182-6