GK Persei

GK Persei (ook Nova Persei 1901) was 'n helder nova wat in 1901 die eerste keer van die Aarde af gesien is. Dit is op 22 Februarie 1901 deur Thomas David Anderson, 'n geestelike van Edinburg, ontdek toe dit 'n skynbare magnitude van 2,7 gehad het.^[6][7] Toe dit sy maksimum magnitude van 0,2 bereik, was dit die helderste nova van moderne tye tot met die ontdekking van Nova Aquilae 1918.

GK Persei
GK Persei en die omringende Vuurwerk-newel.
Sterrebeeld	Perseus
Spektraaltipe	K1IV[1]
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming	03h 31m 11.82s[2]
Deklinasie	+43° 54′ 16.8″[2]
Skynmagnitude (m)	0,02[3] - 14[4]
Absolute magnitude (M)	-9,1 - +3,7[3]
Besonderhede
Massa (M☉)	1,03 + 0,39
Afstand (ligjaar)	1 440
Eienskappe
Veranderlikheid	Dwergnova-tipe, kataklismies
Veelvoudigheid	Dubbelster ('n witdwerg en subreus)
Ander name
GK Per, Nova Per 1901, HD 21629, HR 1057, BD+43 740a, 2MASS J03311201+4354154, 1RXS J033111.9+435427[5]
Portaal    Sterrekunde

Nadat dit in die vroeë 20ste eeu tot 'n magnitude van sowat 12 of 13 verdof het, het GK Persei ongereelde uitbarstings begin vertoon van 2 tot 3 magnitudes (sowat 7 tot 15 keer sy rustende helderheid). Sedert omstreeks 1980 het dié uitbarstings redelik gereeld geword; dit duur sowat twee maande en kom omtrent elke drie jaar voor. Dit lyk dus of GK Persei van 'n klassieke nova soos Nova Aquilae 1918 in 'n tipiese dwergnova-tipe kataklismiese veranderlike ster verander het.

Om GK Persei kom die Vuurwerk-newel voor, 'n novaoorblyfsel wat in 1902 die eerste keer gesien is. Dit bestaan uit 'n verspreiende wolk gas en stofborrels wat teen tot 1 200 km/s beweeg.^[8]

Eienskappe

Novas bestaan uit hoofreeks- tot reusesterre wat materiaal aan 'n witdwerg afgee. Die twee sterre van GK Persei wentel elke sowat twee dae om mekaar. Die witdwerg, met 'n massa van 1,03 M_☉, het een van die grootste massas van 'n kataklismiese veranderlike ster. Die skenkerster, wat 'n groot deel van sy massa verloor het, het 'n massa van net 0,39 M_☉, al is dit 'n subreusester.^[9]

Verwysings

1. Morales-Rueda, L.; Still, M.D.; Roche, P.; Wood, J.H.; Lockley, J.J. (Januarie 2002). "The stellar mass ratio of GK Persei". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 329 (3): 597–604. arXiv:astro-ph/0110332. Bibcode:2002MNRAS.329..597M. doi:10.1046/j.1365-8711.2002.05013.x.
2. Downes, Ronald; Webbink, Ronald F.; Shara, Michael M. (April 1997), "A Catalog and Atlas of Cataclysmic Variables-Second Edition", Publications of the Astronomical Society of the Pacific 109: 345–440, doi:10.1086/133900, Bibcode: 1997PASP..109..345D
3. Schaefer, Bradley E. (Desember 2018). "The distances to Novae as seen by Gaia". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 481 (3): 3033–3051. arXiv:1809.00180. Bibcode:2018MNRAS.481.3033S. doi:10.1093/mnras/sty2388. S2CID 118925493.
4. van Altena, William F.; Lee, J.T.; et al. (1995). The general catalogue of trigonometric [stellar] parallaxes. Bibcode:1995gcts.book.....V.
5. "HD+21629", SIMBAD (Centre de Données astronomiques de Strasbourg), http://http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-basic?Ident=Alpha+Lyncis, besoek op 2024-04-30
6. Shears, Jeremy (2012). "The astronomizings of Dr. Anderson and the curious case of his disappearing nova". The Journal of the British Astronomical Association. 123 (5): 270–279. arXiv:1209.4057. Bibcode:2013JBAA..123..270S.
7. Warner, B. (Februarie 2006). "Where have all the novae gone?". Astronomy & Geophysics. 47 (1): 29–32. Bibcode:2006A&G....47a..29W. doi:10.1111/j.1468-4004.2006.47129.x.
8. "NOAO". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Mei 2010. Besoek op 22 Junie 2008.
9. Álvarez-Hernández, A.; Torres, M A P.; Rodríguez-Gil, P.; Shahbaz, T.; Anupama, G. C.; Gazeas, K. D.; Pavana, M.; Raj, A.; Hakala, P.; Stone, G.; Gomez, S.; Jonker, P. G.; Ren, J-J; Cannizzaro, G.; Pastor-Marazuela, I.; Goff, W.; Corral-Santana, J. M.; Sabo, R. (2021). "The intermediate polar cataclysmic variable GK Persei 120 years after the nova explosion: A first dynamical mass study". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 507 (4): 5805–5819. arXiv:2107.06932. doi:10.1093/mnras/stab2547.