halfnomadiese groep wat afstam van nomades in die Woestyn van Arabië en van Sirië From Wikipedia, the free encyclopedia
Die Bedoeïene (van die Arabiese badawī, بدوي) is ’n Arabiese halfnomadiese groep wat afstam van nomades wat histories die Arabiese en die Siriese Woestyn bewoon het. Hul naam beteken "woestynswerwers" in Arabies.[30] Hul woongebied strek van die uitgestrekte woestyne van Noord-Afrika tot die rotsagtige sandstreke van die Midde-Ooste.[30] Hulle word tradisioneel in stamme, of clans, opgedeel en deel ’n kultuur van kameel- en bokboerdery.[30]
| Bedoeïene | |
|---|---|
 ’n Bedoeïense gesin in Oman. | |
| Totale bevolking: | 21 250 700[1] |
| Belangrike bevolkings in: |  Soedan 10 199 000[2]
|
| Taal: | Arabies |
| Geloofsoortuiging: | Islam |
| Verwante etniese groepe: | Arabiere |
Die Bedoeïene is deur die geskiedenis verskillende name genoem, van "Kedar" in die Bybel tot "Araba'a" deur die Assiriërs. Hulle word in die Koran "A'raab" (Arabies: أعراب) genoem.
Hoewel baie Bedoeïene vandag hul nomadiese bestaan vir ’n lewe in die stad verruil het, het hulle hul tradisionele kultuur van musiek, gedigte, danse ensovoorts behou. Verstedelikte Bedoeïene organiseer ook kultuurfeeste waarin hulle deelneem aan Bedoeïense tradisies en daaroor leer.
Lewende hawe, veral kamele en bokke, was die bestaansbronne van die Bedoeïene. Dié diere is gebruik vir vleis, suiwelprodukte en wol.[31] Die meeste stapelvoedsels in hul dieet het bestaan uit suiwelprodukte.[31]
Kamele het veral verskeie kulturele en praktiese gebruike gehad. Hulle was die hoofbron van voedsel en die belangrikste vervoermiddel.[32] Kameelrenne is tydens feeste soos huwelike en godsdiensgeleenthede gehou.[32]
Mondelinge digkuns was die gewildste kunsvorm onder die Bedoeïene. Benewens ’n vorm van vermaak was dit ’n manier van inligtingsoordrag en sosiale beheer.[33]
Van die nomades se tegniese uitrusting (veral wol, leer en hout) het daar min behoue gebly wat vir argeoloë van nut kon wees. Beenreste, inskripsies en tekeninge van diere wat soos kamele lyk, het egter aangetoon dat daar tussen ongeveer 3 000 en 2 000 v.C. kontak tussen kameeleienaars en die hoogs ontwikkelde beskawing in die Tweestroomland (Mesopotamië) moes gewees het.
Dit was in Sentraal-Arabië waar die dromedaris ('n kameelsoort met slegs een rug bult) die eerste keer 'n huisdier gemaak is. Dit, tesame met die ruitertegnieke wat toe ontwikkel het, het gelei tot die ontstaan van die Bedoeïene. Oorspronklik het die ruiter agter die bult op die kameel se rug gesit (3500 v.C.). Die eerste afbeeldings van 'n ruiter wat op die bult sit, dateer uit 900 v.C. Dit was eers nadat die kameelsaal in gebruik gekom het (350 n.C.) en sekere elemente van die Persiese oorlogvoering oorgeneem is, dat die ruitertegniek vervolmaak en die militêre bedrywighede van die Bedoeïene baie uitgebrei het.
Die koms van Mohammed en die uitbreiding van die Moslemstaat daarna (7e eeu) was 'n terugslag vir die nomades. Omdat die stamme ʼn verbond met Mohammed gehad het dat hulle mekaar nie sal aanval nie, het hulle hul nou toegespits op die nie-Islamitiese stamme in Arabië en daarna op kultuurgroepe in sekere gebiede van Sirië en Irak.
Die manskappe in die Arabiese leërs het grotendeels uit nomades bestaan. Hulle het van die staat 'n jaargeld en 'n deel van die roerende buit ontvang. Slegs enkeles het voorkeur gegee aan die vryheid van die woestyn bo die van die nuwe kampstede. Hoewel die meeste Bedoeïenstamme bly voortbestaan het, het die mans in regstreekse stamverband aansienlik minder geword. Daar is baie min bekend oor die Bedoeïene se bewegings tussen die jare 900 en 1700 n.C.
Die belangrikste Bedoeïenstamme van die moderne tyd is die Anaza, die Sjammar, die al-Moerza, die Oedjimaan en die Chalid. Hulle is die sogenaamde "edel volke", wat nooit andere vir beskerming betaal het nie. Hulle maak 'n bestaan uit die teel van kamele en beheer die groot trekgebiede. Die nomadegroepe wat skape en bokke aanhou, word as minderes beskou.
Hulle trekgebiede is kleiner en le naby die gebiede waar die kultuur reeds wortel geskiet het. Die nomade gemeenskappe het hulle tradisioneel nog altyd onttrek aan enige bestuursgesag van buite. Deesdae moet hulle hul egter onderwerp aan die regerings in wie se lande hulle hul trekgebiede het. Dit het meegebring dat hulle hul rooftogte moes staak en hulle moes aanpas by vreedsame handelsbetrekkinge. Origens bly die sosiale en kulturele karakter van die Bedoeïengemeenskappe soos dit was.
Dit gebeur egter ook dat Bedoeïengroepe hulself as gevolg van olievondste materieel skielik te midde in die Westerse kultuur bevind. Daar was deur die eeue heen nog altyd Bedoeïene wat weens ekonomiese en politieke omstandighede genoodsaak was om 'n vaste woonplek te soek. Veral na die Tweede Wêreldoorlog was daar 'n toename in die vestigingsproses, mede as gevolg van die vestigingsbeleid van die state in die Midde-Ooste en Noord-Afrika. Sommige Bedoeïene het hulle as boere gevestig; andere het hulle by die polisie aangesluit of beroepsoldate geword. Sommige het in nywerhede as arbeiders gaan werk (byvoorbeeld in olie-raffinaderye).
Die Bedoeïene maak veral uit veeteelt 'n bestaan. Daar is kameeltelers en bok- en skaapboere. Eersgenoemde groep, ook die groot nomades genoem, voel hulself meerderwaardig teenoor die klein nomades, die bok- en skaapboere. In 'n halfjaarlikse siklus trek die Bedoeïene tussen die somer wel kampe by die permanente bronne en die winter- en voorjaarsweiding. Die kameel verskaf aan die Bedoeïene nie net melk, wat 'n belangrike deel van hulle daaglikse voedsel is, nie, maar is ook baie waardevol as ry- en pakdier.
Daarbenewens is die kameel van belang as ruilmiddel. Die kameel was die vernaamste rede vir rooftogte. Vir die aanvulling van hulle lewensmiddele is die Bedoeïene afhanklik van die landbouers, wat gewoonlik in die dorpe woon. Hulle dryf met hulle handel en ontvang ook dikwels van die boere "broederskapgeld" in ruil vir beskerming. Deur karavane geleide te doen, handel te dryf en te jag, vul hulle hul inkomste aan.
Vroue vorm meer as 50 % van die arbeidspotensiaal. Daar word streng onderskei tussen werk wat deur mans verrig word en werk wat vroue doen. Hoewel die vroue minder afgeskei leef as wat dit by die Arabiese boere gebruiklik is, word hulle tog teen kontak met vreemdelinge beskerm. Die vroue het ʼn aparte woning - 'n tent wat van swart bokhaar geweef is.
Verwantskap is die spil waarom die sosiale lewe draai. Persone of groepe wat nie verwant is nie, kan aangeneem word in die "egte bloed" (denkbeeldige verwantskap). Die kleinste sosiale eenheid is die uitgebreide familie of hoemoela. Dit is ʼn gesin wat deur poligamie (veelwywery) uitgebrei het, of deurdat getroude seuns met hulle gesinne hul by die familiegroep aangesluit het. Poligamie kom egter nie dikwels voor nie.
Verwantskap word via die vaderlike lyn bepaal. Die Bedoeïene soek hul huweliksmaat binne die hoemoela. In beginsel word 'n huwelik deur die ouers gereël. Die ouers van die bruid ontvang 'n bruidsprys van die ouers van die bruidegom. Omdat mense wat hubaar is, binne die uitgebreide familie in werklikheid niggies en neefs (van vaderskant) van mekaar is, is dit verkieslik dat die dogter of seun met die seun of dogter van die vader se broer trou.
Huwelike met nie-Bedoeïene word as 'n skande beskou. Die vrou gaan na haar huwelik by die familie van haar man woon, maar regtens hoort sy by die familie van haar vader. Die uitgebreide familie, waarvan die lede hulle lewe lank bymekaar bly, woon in die voorjaar in 'n klein kampie of megtir. Namate die seisoen vorder en die water skaarser word, gaan woon die verskillende hoemoelas saam in een groot kamp rondom 'n aantal waterputte.
Die vee wei dan gesamentlik. So 'n groep, waarvan die gesinshoofde almal van mekaar familie is (by die Bedoeïene van vaderskant), word 'n sibbe genoem. Sosiaal gesproke, is 'n sibbe heeltemal selfstandig, maar polities maak hulle saam met ander sibbes deel uit van 'n fratrie, wat as 'n eenheid na buite optree. In teenstelling met 'n sibbe, is die lede van 'n fratrie nie bloedverwante nie, maar net simbolies verwant aan mekaar. Die eenheid van die fratrie kom ook in die ekonomiese organisasie en integrasie tot uiting.
Die lede het almal dieselfde brandmerk vir hulle vee. 'n Fratrie vorm ook 'n militêre eenheid. Verskillende fratries wat dieselfde politieke sienswyse het en wat gesamentlik 'n lid van 'n familie wat aansien geniet, as stamhoof erken, vorm 'n stam. Verskillende stamme word weer op grond van gemeenskaplike vyande saam gegroepeer in 'n konfederasie. Die organisasie van 'n Bedoeïenstam is baie soepel. Fratries stig dikwels al en hergroepeer.
Die beginsel van die verwantskap bly egter altyd bewaar. Stambome word soms verander om denkbeeldige families tot stand te bring. Die stam, en elke fratrie, staan onder leiding van ʼn sjeik, wat as die oudste lid beskou word - indien nie in jare nie, dan in wysheid. By groter eenhede is die funksie van 'n sjeik meestal erflik binne bepaalde families. Ten opsigte van alle sake regeer die sjeiks saam met 'n raad wat uit volwasse mans saamgestel is.
Die gewoontereg wat binne ʼn stam van toepassing is (die oerf), is tegelyk 'n ongeskrewe handboek vir die "savoir-vivre" (lewenskuns). Dit geld veral vir gasvryheid, wat iedereen, sonder aansien des persoons, vir ten minste drie dae mag geniet. Om gasvry te wees, is vir die Bedoeïene 'n heilige plig.
In naam is die Bedoeïene Moslems, maar in werklikheid bely hulle 'n godsdiens wat nog baie elemente bevat wat dateer uit die tyd van voor die Islam. Allah, as die hoogste en reëngod, en die stamvaderkultus staan sentraal. Priesters bestaan nie; enige manlike Bedoeïen kan offers bring. Gespesialiseerde medisynemanne (fakir) ontvang hulle geneeskrag van Allah. Roemryke afgestorwenes (mans sowel as vroue) ontvang besondere verering.
’n Algemene Bedoeïense spreukwoord lui: "Ek teen my broers; ek en my broers teen my neefs; dan ek en my neefs teen vreemdelinge." Dit dui op die hiërargie van lojaliteit wat op verwantskap gegrond is. Binne dié raamwerk word dispute opgelos, belange nagejaag, en wet en orde gehandhaaf.
Die gesinseenheid (bekend as ’n tent of gio) het tradisioneel bestaan uit drie of vier volwassenes (’n getroude paar plus sibbes of ouers) en ’n aantal kinders. As hulpbronne volop was, het ’n paar tente saamgereis as ’n goum.
Die volgende skaal van groepvorming was die ibn ʿamm (afstammelingegroep), wat uit drie tot vyf generasies bestaan het. Die grootste groepvorming was die stam of clan as ’n geheel, wat gelei is deur ’n sjeik. Daar kon langdurige onmin tussen verskillende clans geheers het.
Daar was tradisioneel streng erekodes, en regstelsels was geskoei op dié kodes.
In die 1950's en 1960's het talle Bedoeïene in Midde- en Wes-Asië begin om die tradisionele nomadiese leefstyl te verruil vir die stadslewe, veral namate die bevolking gegroei en hul tradisionele gebiede kleiner geword het.[34][35] Regeringsbeleide in Egipte, Israel, Jordanië, Irak, Tunisië, die Arabiese state en Libië,[36] sowel ’n behoefte aan beter lewenstandaarde, het ook daartoe gelei dat die meeste Bedoeïene burgers van ’n land geword het, eerder as om rond te swerf.
Regerings het druk op die Bedoeïene geplaas om hulle op een plek te vestig deur middel van dienste (skole, gesondheidsorg en wetstoepassing), en in ander gevalle was daar die behoefte om land in te palm waar Bedoeïene rondgeswerf en beheer uitgeoefen het.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
