Sarmatizm
From Wikipedia, the free encyclopedia
Sarmatizm, Polonya-Litvanya Birliğindeki etno-kültürel bir ideolojiydi.[1] Rönesans döneminden 18. yüzyıla kadar var olan soyluların egemen Barok kültürü ve ideolojisi olmuştur.[1] "Altın Özgürlük" kavramıyla birlikte, Devletler Topluluğu'nun kültür ve toplumunun merkezinde yer alıyordu. Özünde, Polonya-Litvanya Birliği halkının antik çağda çağdaş Polonya topraklarının efsanevi fatihleri olan Sarmatların soyundan geldiğine dair birleştirici inanış bulunuyordu.[2][3]
Bu terim ve kültür, Jan Chryzostom Pasek'in anıları ve Wacław Potocki'nin şiirlerinde olduğu şekliyle, öncelikle 17. yüzyıl Polonya edebiyatına yansımıştır.[4] Polonyalı soylular kontusz adı verilen uzun bir palto, diz boyu çizmeler giyer ve karabela adı verilen küçük bir szabla (kılıç) taşırlardı. Erkek başlıklarında dekoratif tüylerin yanı sıra pos bıyıklar da revaçtaydı. Polonya'nın "Sarmatyalıları" at sırtında savaş becerisi edinmeye çalışır, kendi aralarında eşitliğe ve düşman karşısında yenilmezliğe önem verirlerdi.[5] Sarmatizm, Polonya ordusunun geçmişteki zaferlerini göklere çıkarır ve Polonyalı soylulardan bu geleneği sürdürmelerini isterdi.
Sarmatya, Polonya için 18. yüzyılda moda olan ve geniş Polonya-Litvanya Birliği'nin okuryazar vatandaşlarıyla ilişkili nitelikleri belirten yarı efsanevi, şiirsel bir isimdi. Sarmatizm, Polonya soylularının kültürünü, yaşam tarzını ve ideolojisini büyük ölçüde etkilemiştir. Doğu, Batı ve yerel geleneklerin kültürel karışımı açısından benzersizdi. Polonya Aydınlanması sırasında eleştirilen Sarmatizm, Polonya Romantizmini benimseyen nesiller tarafından yeniden canlandırıldı. Polonya'nın " Pozitivist " döneminin edebi gerçekçiliğinden kurtulan Sarmatizm, Polonya'nın edebiyat alanında ilk Nobel ödüllü Henryk Sienkiewicz Üçlemesi(Ateş ve Kılıç, Tufan ve Bozkırda Yangın) ile geri dönüş yaptı.