Aken (stad)
stad in Noordrijn-Westfalen, Duitsland Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Aken (Duits: Aachen, Akens dialect: Oche, Frans: Aix-la-Chapelle) is een stad in het Regierungsbezirk Keulen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. De stad telt 248.878 inwoners (31 december 2020)[1] op een oppervlakte van 160,85 km².
| Kreisfreie Stadt in Duitsland | |||
|---|---|---|---|
.jpg) | |||
| Panorama met Stadhuis en Dom | |||
  | |||
 | |||
| Situering | |||
| Deelstaat | Noordrijn-Westfalen | ||
| Kreis | Stedenregio Aken | ||
| Regierungsbezirk | Keulen | ||
| Coördinaten | 50° 46′ NB, 6° 6′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 160,85 km² | ||
| Inwoners (31-12-2020[1]) |
248.878 (1.547 inw./km²) | ||
| Hoogte | 173 m | ||
| Burgemeester | Sibylle Keupen (Partijloos) | ||
| Overig | |||
| Postcodes | 52056–52080 | ||
| Netnummers | 0241 / 02403 / 02405 / 02407 / 02408 | ||
| Kenteken | AC | ||
| Kreisfreie Stadt | 7 Stadtbezirke Aachen-Mitte Brand Eilendorf Haaren Kornelimünster/Walheim Laurensberg Richterich | ||
| Gemeentenr. | 05 3 34 002 | ||
| Website | Officiële website | ||
| Situering | |||
.svg) | |||
| Locatie van Aken binnen de Städteregion Aachen en binnen de deelstaat Noordrijn-Westfalen (inset) | |||
| |||
De stad ligt in de Noord-Eifel, dicht bij de grens met België en Nederland, tegen het Limburgse Vaals en in de buurt van het Luikse Kelmis, ongeveer 55 km ten westen van Keulen.
Bestuurlijk vormt Aken een kreisfreie Stadt binnen de Stadsregio Aken in het Regierungsbezirk Keulen. De agglomeratie van Aken is grensoverschrijdend en omvat plaatsen als het Nederlandse Vaals en Kerkrade en het Belgische Kelmis.
Aken is een stad met een lange geschiedenis, waarvan talrijke monumenten getuigen, waaronder de Dom. Het is tevens een industrieel centrum in een steenkoolgebied en een belangrijk spoorwegknooppunt met aansluiting op de hogesnelheidslijn naar Keulen en Luik en de Montzenroute naar de Antwerpse haven. Het vliegveld van Aken, Maastricht Aachen Airport, ligt op Nederlands grondgebied, zo'n 30 km van de stad, nabij het Limburgse Beek.
De RWTH Aken (Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule) is een van de belangrijkste technische universiteiten, speciaal voor werktuigbouwkunde, auto- en productietechniek. Een onderdeel vormt het Universitair Ziekenhuis Aken op de Campus Melaten, een van de grootste ziekenhuizen van Duitsland.
Naam
Uit een van de handschriften van de Salische wetten is overgeleverd, dat Karel de Grote er van spreekt dat de plaats met door de Romeinen gebouwde baden en vorstelijke gebouwen Aquis werd genoemd.[2] Hij stichtte er zijn palts. De stadsnaam is dus waarschijnlijk afkomstig van het warme water dat daar stroomde, in Latijn "aqua" (water). Aken heet in het Akens Ripuarische dialect Oche, in het Duits Aachen, in het Frans Aix-la-Chapelle, in het Limburgs Aoke en in het Luxemburgs Oochen.
Geschiedenis
Samenvatten
Perspectief
Bronnen en kuuroord
De Romeinen noemden de hete, zwavelhoudende minerale bronnen in deze omgeving Aquis-Granum, naar de Keltische god van de genezing Grannus. Sinds de Romeinse tijd zijn deze hete bronnen gekanaliseerd en veranderd in geneeskrachtige baden, die voor een deel nog steeds in gebruik zijn. A, is een Oudnederlands woord, verwant aan het Latijnse aqua, ook terug te vinden in riviernamen, en betekent 'water'. In Franssprekende delen van het voormalige Romeinse Rijk veranderde dit in Aix. Zo is de Franse naam van Aken Aix-la-Chapelle. Dit vindt men ook terug in de namen van andere Romeinse kuuroorden zoals Aix-en-Provence en Aix-les-Bains.
Vrije rijksstad en Rijk van Aken
De Vrije Rijksstad Aken was van 1306 tot 1797 een rijksstad binnen het Heilige Roomse Rijk. Vanaf 1336 vormde het met de omliggende gebieden (de zeven kwartieren) het Rijk van Aken (Aachener Reich).
Moderne tijd
Al in de 17e en 18e eeuw was Aken een centrum van lakennijverheid en messingfabricage. In 1880 had de stad een inwoneraantal van 80.000. Nog voor het einde van de 19e eeuw was dat gestegen tot boven de 100.000. Meerdere spoorwegen kwamen hier bij elkaar. Aken werd hierdoor een industriestad van betekenis, waar onder andere spoorstaven, spelden, naalden, paraplus, knopen, tabak, chocolade, wol- en zijdeproducten geproduceerd werden.
Nadat Aken zwaar beschadigd was geraakt in de Tweede Wereldoorlog, was het de eerste Duitse stad die door de westerse geallieerden bevrijd werd van het nationaalsocialisme. Het was ook de eerste Duitse stad waar na de oorlog weer een dagblad verscheen.
Sinds 1950 reikt de stad de jaarlijkse Karelsprijs uit aan mensen of instituten die uitzonderlijk werk hebben verricht voor het Europese verenigingsproces. In 2003 werd de medaille uitgereikt aan de Franse oud-president Valéry Giscard d'Estaing; verder o.a. in 1996 aan koningin Beatrix, in 1976 aan Leo Tindemans, in 1967 aan Joseph Luns, in 1957 aan Paul-Henri Spaak en in 1951 aan Hendrik Brugmans.
Geografie
Samenvatten
Perspectief
Natuurlijke ligging, verstedelijking
Aken ligt in het stroomgebied van de Maas. Het stadsgebied wordt doorsneden door twee zijrivieren van de Roer: de Worm en de Inde. Daarnaast stromen er tientallen beken en kleinere waterlopen, die voor de afwatering van het Akense bekken (een keteldal) zorgen.
Zie Lijst van Akense beken voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
De stad wordt deels omgeven door heuvels en bossen. Aan de noordzijde van de stad, dicht bij het centrum, liggen de Salvatorberg (229 m boven NN) en de Lousberg (264). Verder naar het westen liggen de Schneeberg (257 m) en de Vaalserberg (322 m) met het Drielandenpunt. Al deze heuvels zijn onderdeel van het Vaalser Hügelland, dat een noordelijke uitloper is van de Noord-Eifel en aansluit bij het Zuid-Limburgse Heuvelland. Het hoogste punt (410 m) ligt in het uiterste zuidoosten van de gemeente, iets ten noorden van Mulartshütte. Het laagste punt (125 m) is te vinden in het noorden van de gemeente. Ten zuiden van de stad liggen het Preusbos en het Aachener Wald. Op ongeveer 30 km ten zuidwesten ligt het Duits-Belgische natuurpark Hoge Venen-Eifel.
Aken is de meest westelijk gelegen Großstadt (> 100.000 inwoners) in Duitsland. Het is een van de vele agglomeraties van Noordrijn-Westfalen. Feitelijk is de Akense agglomeratie veel groter dan de gemeente Aken. Vooral de gebieden ten noorden en ten oosten van de gemeente zijn sterk verstedelijkt. Een deel daarvan behoort tot de Stedenregio Aken, die circa 550.000 inwoners heeft. Tot de Akense agglomeratie behoort ook het Nederlandse Parkstad Limburg met circa 250.000 inwoners. Anderzijds zijn enkele landelijke delen in het zuiden van de gemeente Aken dermate dun bevolkt dat ze eigenlijk geen deel uitmaken van de agglomeratie.
Grenzen, buurgemeenten
De lengte van de stadsgrens bedraagt 87,7 km, daarvan vormt 23,8 km de staatsgrens met België en 21,8 km de staatsgrens met Nederland. De grootste lengte van de stad in noord-zuid richting bedraagt 21,6 km, de grootste oost-west afstand bedraagt 17,2 km.[3]
Aken grenst aan de volgende gemeenten: Herzogenrath, Würselen, Eschweiler, Stolberg en Roetgen (allemaal gelegen in de Stedenregio Aken), Raeren en Kelmis (beide gelegen in de Belgische provincie Luik), Vaals, Gulpen-Wittem, Simpelveld, Heerlen en Kerkrade (alle gelegen in de Nederlandse provincie Limburg).
Bestuurlijke indeling
Het stadsgebied is bestuurlijk ingedeeld in zeven stadsdelen (Stadtbezirke) met elk een stadsdeelraad, stadsdeelraadvoorzitter en een steunpunt van de gemeente (Bezirksamt). De stadsdeelraden wordt, gelijktijdig met de gemeenteraadsverkiezingen, door alle stemgerechtigde burgers van het stadsdeel gekozen. De stadsdelen zijn in feite de voormalige gemeenten die op 1 januari 1972 fuseerden. Het stadsdeel Aachen-Mitte omvat het gebied van de gemeente Aken vóór 1972. Het is dus niet – anders dan de naam doet vermoeden – het centrum van Aken; Aachen-Mitte omvat tevens enkele zeer landelijke gebieden.
De stadsdelen kunnen verder worden onderverdeeld in wijken en buurten (Ortsteile), waarvan de omvang zeer uiteenlopend is, van buurtschappen met enkele tientallen inwoners tot wijken met tienduizenden inwoners. De begrenzing van de wijken en buurten is niet officieel vastgesteld; een bepaalde locatie kan om die reden tot meerdere wijken worden gerekend. De volgende lijst is onvolledig:
- Aachen-Mitte
- Altstadt: Annaviertel, Bahnhofsviertel, Hochschulviertel, Hubertusviertel, Lindenplatz, Markt, Peterskirchviertel, Pontviertel, Rossviertel, St. Jakob, Theater
- Burtscheid: Burtscheid Abtei, Burtscheid Steinebrück, Frankenberger Viertel, Kurgarten
- Overige centrale wijken en buurten: Adalbertsteinweg, Forst, Hansemannplatz, Hörn, Jülicher Straße, Kalkofen, Kaiserplatz, Königshügel, Panneschopp, Ponttor, Rothe Erde, Schönforst, Trierer Straße, Beverau, Marschiertor, Hangeweiher, Westpark
- Buitengebieden: Bildchen, Hanbruch, Hitfeld, Lintert, Köpfchen, Preuswald
- Aken-Brand
- Brand, Eich, Freund, Krauthausen, Niederforstbach
- Aken-Eilendorf
- Eilendorf, Nirm
- Aachen-Haaren
- Haaren, Hüls, Verlautenheide
- Kornelimünster/Walheim
- Friesenrath, Hahn, Kornelimünster, Lichtenbusch, Nütheim, Oberforstbach, Schleckheim, Schmithof, Sief, Walheim
- Aken-Laurensberg
- Gut Kullen, Kronenberg, Laurensberg, Lemiers, Orsbach, Seffent, Soers, Steppenberg, Vaalserquartier, Vetschau
- Aken-Richterich
- Horbach, Richterich, Huf
Daarnaast bestaat er een afwijkende indeling in statistische wijken (statistische Bezirke). Van de 34 statistische wijken liggen er 25 in Aachen-Mitte. Vier stadsdelen bestaan slechts uit één statistische wijk: Brand, Eilendorf, Haaren en Richterich.
Gemeentelijke herindelingen
Voorheen zelfstandige gemeenten zijn om diverse redenen heringedeeld bij de gemeente Aken. Voor de eerste herindeling bedroeg de oppervlakte van de stad 3056 ha.
| Datum | Plaats | Uitbreiding oppervlakte (in ha) |
|---|---|---|
| 1 januari 1897 | Burtscheid | 858,6 |
| 1 april 1906 | Forst | 1145,7 |
| 1 november 1922 | Sief, Bildchen en Lichtenbusch | 789,1 |
| 1 januari 1972 | Brand (zonder randgebieden), Eilendorf, Haaren (zonder randgebieden), Kornelimünster, Laurensberg, Richterich (zonder Bank en Wilsberg), Walheim, Oberforstbach en diverse kleine gebieden |
10.595 |
Na alle herindelingen bedraagt het huidige oppervlak van de gemeente 16.082,90 ha.
Demografie
Samenvatten
Perspectief
In 1855 telde Aken meer dan 50.000 inwoners. In 1890 overschreed het inwonertal van de stad de grens van 100.000, waardoor de stad erkend werd als Großstadt.
Het navolgende overzicht geeft de ontwikkeling van het aantal inwoners van Aken weer vanaf 1500 tot en met 2005. Tot 1833 gaat het hoofdzakelijk om schattingen, vanaf die datum kunnen gegevens van de volkstelling worden gebruikt of zijn projecties van gemeentelijke gegevens gebruikt.
|
|
|
¹ gegevens uit de volkstelling
Politiek
Samenvatten
Perspectief
Gemeenteraad en burgemeester
In vroeger tijden stond een koninklijke beambte aan het hoofd van de stad Aken. Vanaf 1250 ging de leiding over de gemeente op de Gemeenteraad over, die door een burgemeester werd voorgezeten. Leden van de gemeenteraad waren in eerste instantie zogenaamde Schöffen (dit zijn lekenrechters). Sinds de 15e eeuw waren ook de gilden vertegenwoordigd. Dit werd in de zogenaamde Gaffelbrief uit 1450 vastgelegd. Deze situatie bleef tot 1794 van kracht. Pas in 1513 hadden de gilden een permanente vertegenwoordiging in de raad. Het ledental van de raad fluctueerde nogal. De raad werd voorgezeten door twee burgemeesters, die elk voor een periode van één jaar werden gekozen. Op 25 mei werden nieuwe burgemeesters gekozen.
.jpg)
In 1794 werd Aken bij het Franse keizerrijk ingelijfd en kreeg Aken een gemeenteraad naar Frans voorbeeld, met aan het hoofd een Maire. Hij werd geholpen door 3 Beigeordnete. De Maire zat een 30-koppige raad voor. In de Pruisische tijd (vanaf 1815) werd de titel Maire vervangen door Oberbürgermeister. In 1856 werd in het Rijnland de reorganisatie van het openbaar bestuur afgerond met de invoering van de gemeentewet.
Tijdens de regeerperiode van de NSDAP kende de gemeente alleen een Oberbürgermeister, die een trouw lid van deze partij was. Na de Tweede Wereldoorlog werd deze door het Militair Gezag in de Britse bezettingszone door een nieuwe Oberbürgermeister vervangen. In 1946 werd een gemeentewet naar Brits voorbeeld ingevoerd, waarna de burgers weer een gemeenteraad konden kiezen. De raad koos uit zijn midden een Oberbürgermeister als voorzitter van de gemeenteraad en deze was ook vertegenwoordiger van de stad naar buiten toe. De baan van Oberbürgermeister was onbezoldigd. Daarnaast koos de raad een Oberstadtdirektor, die enigszins vergelijkbaar is met de Nederlandse of Belgische gemeentesecretaris, als hoogste ambtenaar van de gemeente. Deze functie was een betaalde baan.
In 1995 werd de dubbele top van de gemeente opgeheven; voortaan kent de gemeente alleen nog de betaalde functie van Oberbürgermeister. Deze is voorzitter van de gemeenteraad, hoogste ambtenaar van de gemeente en vertegenwoordiger van de gemeente naar buiten. Sinds 1999 wordt deze rechtstreeks door alle stemgerechtigde inwoners van Aken gekozen.
De gemeenteraad van de stad Aken bestaat uit 58 personen. De direct gekozen burgemeester heeft stemrecht en leidt de zittingen van de gemeenteraad.
Stedenbanden
Arlington (Verenigde Staten), sinds 1993
Halifax (Verenigd Koninkrijk), sinds 1979
Kaapstad (Zuid-Afrika), sinds 1999
Kostroma (Rusland), sinds 2001
Luik (België)
Naumburg (Saale) (Duitsland), sinds 1988
Ningbo (China), sinds 1986
Reims (Frankrijk), sinds 1967
Toledo (Spanje), sinds 1985
.svg){kind=small}
Verder is er ook een stedenband met Montebourg (Frankrijk), die sinds 1960 bestaat. Montebourg heeft een stedenband met de voormalige gemeente Walheim. Deze jumelage is overgenomen door de wijkraad Kornelimünster/Walheim.
Economie
Samenvatten
Perspectief
Van de traditionele takken van industrie die in Aken vertegenwoordigd zijn of waren, kunnen genoemd worden: de zware industrie (industriegebied Rothe Erde), de machinebouw (onder andere Waggonfabrik Talbot, FEV Europe), de farmaceutische industrie (onder andere Grünenthal) en de fabricage van laken, naalden, banden, electronica en zoetwaren (onder andere Lindt chocolade, Aachener Printen).
In de 18e en 19e eeuw was de productie van laken en naalden belangrijk, met enkele honderden, meest kleine fabriekjes en werkplaatsen. Een deel van deze productie vond plaats in de omgeving van Aken, onder andere in Burtscheid en Vaals. Door de naaldenfabricage ontstond een typisch Akense groet: de klenkes. Sinds de jaren 1990 is deze industrietak geleidelijk verplaatst naar lagelonenlanden. De laatste naaldenfabriek van Aken sloot in 2004. Van de eens zo talrijke textielfabrieken resteert er tegenwoordig nog maar een: Becker Fabrics.
Philips had van 1934 tot 2018 belangrijke productiefaciliteiten in Aken, onder andere van gloeilampen, beeldbuizen en transformatoren. Tegenwoordig heeft Philips alleen nog onderzoeksfaciliteiten op de Campus Melaten van de RWTH en in Rothe Erde.
Anno 2021 was de grootste werkgever in Aken de technische universiteit RWTH Aachen met 9.505 werknemers, gevolgd door FEV Europe (6.335 werknemers), de Gemeente Aken (5.300), het academisch ziekenhuis Uniklinik RWTH Aachen (5.020) en Grünenthal GmbH (4.834). Een andere grote werkgever met ruim 3.000 werknemers is chocoladefabrikant Lindt & Sprüngli. Op het grensoverschrijdende bedrijvenpark Avantis zijn met name bedrijven gevestigd die actief zijn op het gebied van logistiek (onder andere DocMorris, Deutsche Post DHL, Honold Logistik Gruppe). Van belang zijn ook de commerciële dienstverlening, waaronder het verzekeringswezen (de AachenMünchener Versicherung AG, in 1825 in Aken opgericht, tegenwoordig onderdeel van Generali Deutschland), de consultingsector (onder andere Umlaut) en de mediasector (onder andere Medienhaus Aachen). Daarnaast bestaan er vele kleinere onderzoeksbedrijven en hightech ondernemingen, vaak spin-offs van de RWTH.
Het toerisme, met name het badtoerisme, in het verleden van groot belang voor de Akense economie, is na de sluiting van de laatste thermaalbaden in 1996 en 2000 van ondergeschikt belang geworden, ondanks de opening in 2001 van de Carolusthermen. Wel toegenomen is het congrestoerisme, dat voornamelijk gecentreerd is in Eurogress Aachen en Parkhotel Quellenhof. Het geheel gerenoveerde Neues Kurhaus zal naar verwachting in 2025 zijn deuren openen als nevenlocatie van Eurogress Aachen.
Cultuur
Samenvatten
Perspectief
Bezienswaardigheden
,_Dom_--_2021_--_4849_(cropped).jpg)
Kerken
De Dom van Aken is het belangrijkste monument van de stad en behoort tot het UNESCO werelderfgoed. Het oudste deel van de dom was de paleiskapel van de Akense koningspalts van Karel de Grote. De Aula Regia in de palts werd vele malen verbouwd en vormt nu het stadhuis van Aken met de Granusturm. Het plein de Katschhof tussen beide gebouwen was ooit de binnenplaats van de palts. De dom was gedurende 400 jaar de grootste kerk ten noorden van de Alpen.[bron?] De tombes van Karel de Grote en Otto III zouden zich in deze kerk bevinden, hoewel ze bij recent archeologisch onderzoek niet werden gevonden. Ook worden hier de relieken bewaard die Karel de Grote in 799 ter inwijding van zijn koninklijke kapel (paltskapel) vanuit Jeruzalem zou hebben laten overbrengen: de windselen van het Kind Jezus, de lendendoek van Jezus Christus, het kleed van de Maagd Maria en de doek waarin het hoofd van Johannes de Doper gewikkeld zou zijn geweest. Dit werd echter pas in 1239 openbaar bekend.[bron?] Hierdoor kreeg de Dom van Aken een religieuze betekenis als bedevaartsoord en ontwikkelde zich als pelgrimsoord. De zevenjaarlijkse Heiligdomsvaart (Heiltumsweisung) ontstond waarschijnlijk in de eerste helft van de 14e eeuw. Nog steeds komen bij die gelegenheid vele duizenden gelovigen naar Aken voor de toning van de relieken. De dom was in 1978 het eerste Duitse monument op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.
Andere bezienswaardige kerken in het stadscentrum zijn: de Sint-Adalbertkerk (romaanse kapittel- en parochiekerk; deels herbouwd na oorlogsschade), Sint-Foillankerk (gotische parochiekerk; deels herbouwd na oorlogsschade), de Sint-Nicolaaskerk (voormalige gotische minderbroederskerk; deels herbouwd na oorlogsschade), de Sint-Michaëlkerk (voormalige maniëristische jezuïetenkerk), de Theresiakerk (voormalige barokke karmelietessenkerk; deels herbouwd na oorlogsschade), de Sint-Jacobskerk (neoromaanse bedevaarts- en parochiekerk; deels herbouwd na oorlogsschade), de Heilig-Hartkerk (neoromaanse parochiekerk; deels herbouwd na oorlogsschade), de Heilig Kruiskerk (neogotische parochiekerk; deels herbouwd na oorlogsschade) en de Drievuldigheidskerk (neogotische parochiekerk; deels herbouwd na oorlogsschade).
Stadsmuren
Zie stadsmuren van Aken en lijst van poorten en torens van de Akense stadsmuren voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.Rondom het historische centrum van Aken (de Altstadt) hebben twee stadsomwallingen gelegen, die de stad moesten beschermen tegen aanvallers. Van deze stadsmuren van Aken is slechts een klein gedeelte overgebleven. Van de binnenste stadsmuur uit de 12e eeuw, die bestond uit tien stadspoorten en tien waltorens met tussenliggende muurgedeeltes, resteren alleen van de tussenliggende muren nog enkele fragmenten. Van de buitenste stadsmuur uit de 13e en 14e eeuw, die elf stadspoorten en drieëntwintig weertorens telde, alsmede weererkers en wachthuizen, zijn twee stadspoorten en vijf waltorens bewaard gebleven, waaronder de Ponttor, de Marschiertor en de Langer Turm.
Musea
.jpg)
Van de Akense musea kunnen genoemd worden: de schatkamer van de Dom van Aken (een van de belangrijkste kerkschatten van Europa; o.a. middeleeuwse religieuze kunst), het Centre Charlemagne (archeologie, stadsgeschiedenis), het Suermondt-Ludwig-Museum (voornamelijk oude kunst), het Couvenmuseum (18e-eeuwse stijlkamers in Luiks-Akense meubelstijl) en het Ludwig Forum für Internationale Kunst (hedendaagse kunst).
Overige bezienswaardigheden
Aken bezit twee karakteristieke neoclassicistische bouwwerken van de beroemde Pruisische architect Karl Friedrich Schinkel, in samenwerking met de lokale bouwmeester Johann Peter Cremer. Beide gebouwen werden in de Tweede Wereldoorlog deels verwoest, maar zijn daarna weer opgebouwd. Het Theater Aachen uit 1825 is het belangrijkste theater van de stad voor opera, dans, toneel en kamermuziek. De vlakbij gelegen Elisenbrunnen uit 1827 is een paviljoenachtige kuurzaal met drinkwaterfonteinen die in verbinding staan met de Kaiserquelle, een warmwaterbron. Een kleiner werk van Schinkel is het Kongressdenkmal in de Stadtgarten, een monument ter herinnering aan het Congres van Aken van 1818.
Andere relicten uit het kuuroordverleden zijn het Altes en Neues Kurhaus en het kuurhotel Quellenhof, dat nog steeds als het meest luxueuze hotel van de domstad geldt. In het noordwestelijk deel van de binnenstad is vanaf 1865 de universiteitswijk van de RWTH Aken ontstaan, tegenwoordig aangeduid als Campus Mitte. De wijk toont een palet aan bouwstijlen uit de 19e, 20e en 21e eeuw.
Aan de rand van de binnenstad liggen de Stadtgarten Aachen en de Laurensberg. Iets verder weg, in het Frankenberger Viertel, ligt de dierentuin Aachener Tierpark. Op het landgoed Melaten in het stadsdeel Laurensberg bevindt zich een botanische tuin met daarin onder andere de Karlsgarten, een vroegmiddeleeuwse tuin gebaseerd op de Capitulare de villis vel curtis imperii van Karel de Grote. In het zuiden van de gemeente liggen enkele grote bosgebieden, het Preuswald en het Aachener Wald.
Sport
- De jaarlijkse CHIO (afkorting voor het Franse: Concours Hippique International Officiel) is het grootste ruitersportevenement van Duitsland. Aken organiseerde ook de Wereldruiterspelen in 2006.
- Het lokale voetbalelftal, Alemannia Aachen, speelt in de 3. Liga, het derde niveau van Duitsland.
Infrastructuur
Samenvatten
Perspectief
Verkeerswegen
Op het knooppunt Aken komen de snelwegen A4, A44 en A544 bij elkaar. De A4 verbindt Aken met Keulen en gaat bij de grensovergang Vetschau over in de A76 in Nederland, de A44 geeft Aken een verbinding met Düsseldorf en sluit aan op het snelwegennet van België. De A544 verbindt het Knooppunt Aken met de Europaplatz in het oosten van Aken. De E40 voert vanuit het oosten over de A4 van Keulen tot het knooppunt Aken en slaat daar af over de A44 richting België.
Andere verkeerswegen in het stadsgebied van Aken zijn de Bundesstraßen B1, B57, B258 en B264.
Spoorwegen
Naast het centraal station (Aachen Hauptbahnhof) bestaan er in Aken de stations Aken-West en Aken-Rothe Erde en de halteplaatsen Aken-Schanz en Eilendorf. De hogesnelheidstrein Thalys van Keulen naar Parijs stopt ook in Aken. De Duitse hogesnelheidstrein ICE Brussel-Zuid - Frankfurt am Main Hbf heeft eveneens Aken als stopplaats.
Noemenswaardige sneltreinen zijn:
- RegionalExpress RE1: Aken – Düren – Keulen – Düsseldorf – Duisburg – Essen – Bochum - Dortmund – Hamm – Paderborn (bijgenaamd NRW-Express)
- RegionalExpress RE4: Aken – Mönchengladbach – Düsseldorf – Wuppertal – Hagen - Dortmund (bijgenaamd Wupper-Express)
- RegionalExpress RE9: Aken – Düren – Keulen – Siegen (bijgenaamd Rhein-Sieg-Express)
- RegionalExpress RE18 (de Drielandentrein): Aken - Herzogenrath - Heerlen - Valkenburg - Maastricht - Luik
- RegionalExpress RE29: Aken – Welkenraedt - Verviers - Spa (bijgenaamd Euregio AIXpress)
De volgende stoptreinen bedienen Aken:
- RegionalBahn RB33: Aken – Mönchengladbach – Duisburg (bijgenaamd Rhein-Niers-Bahn)
- RegionalBahn RB20: Alsdorf-Postraße – Herzogenrath – Aken – Eschweiler – Weisweiler – Düren/Stolberg (bijgenaamd Euregiobahn)
(Verbindingen in januari 2022)
Openbaar vervoer
Voorheen bestond een uitgebreid streeknet van elektrische tramlijnen die tot over de staatsgrens reikten. Zo was er een grensoverschrijdende lijn naar Vaals, Eupen, Raeren en Kelmis. Na de Eerste Wereldoorlog werden, in het gebied dat door België geannexeerd werd, de Akense tramlijnen overgenomen door de Belgische buurtspoorwegen.
In 1974 werd de laatste tramlijn van Aken stilgelegd. Sindsdien wordt het openbaar vervoer van Aken alleen nog maar uitgevoerd door bussen. De lijnen lopen in het gehele concessiegebied Aken (Aachener Verkehrsverbund) en aangrenzende steden in Nederland en België. Hieronder vallen verbindingen naar Vaals, Kerkrade en Heerlen of Eupen. Er is een aantal snelbuslijnen naar Alsdorf/Aldenhoven, Jülich, Heerlen, Eschweiler, Roetgen/Simmerath en Roetgen/Monschau.
De stadsbussen worden geëxploiteerd door ASEAG (Aachener Straßenbahn en Energieversorgungs AG) met circa 60 lijnen. Het belangrijkste punt voor het busvervoer is het busstation, waar bijna alle lijnen stoppen. Slechts vier lijnen doen het busstation niet aan.
In Aken is er daarnaast een nachtbusnet. Deze bestaat uit zeven lijnen (N1 t/m N6 en N13), die elke zaterdagnacht, zondagnacht en op feestdagen om 01:45 en 02:45 rijden. De lijnen rijden stervormig de stad uit. Sinds eind 2006 is een achtste nachtlijn toegevoegd (de N7), die vanuit Aken naar Kelmis rijdt. De succesvolle lijn N1 werd uitgebreid met één rit om 03:45 uur.
De busmaatschappij ASEAG kreeg door toedoen van de stad een bezuinigingsdoelstelling opgelegd, waarbij men bekijkt hoe rendabel de lijnen zijn. Het is de bedoeling het lijnenaanbod hierop af te stemmen. Er werd gekeken of het mogelijk was de tram weer in te voeren in Aken. Het project faalde door de hoge kosten hiervan. Als vervanging van dit project rijden sinds 19 september 2005 op twee lijnen twee dubbel geledebussen van de firma Van Hool (type AGG 300) op de lijnen 5 en 45 als een test. Vanaf 2007 zouden bij een succesvolle test in totaal 16 bussen van dit type besteld worden.
Luchtverbindingen
Ongeveer 30 km buiten de stad ligt in Nederland het internationale vliegveld Maastricht Aachen Airport. Het centrum wordt met de luchthaven verbonden door een pendelbus. Voor kleinere vliegtuigen (zweef- en sportvliegtuigjes) kan gebruik worden gemaakt van het vliegveld Merzbrück, waar ook de reddingshelikopter Christoph Europa 1 gestationeerd is. Merzbrück is een voormalige militaire basis van de Belgische strijdkrachten (licht vliegwezen van de Landmacht). De luchthavens Keulen-Bonn en Düsseldorf kunnen ook gebruikt worden om naar Aken te reizen. Door een goede spoorverbinding met Aken zijn de pendelbussen die tussen deze luchthavens en Aken reden (de zogenaamde "Airport-Aixpress"), vanaf 31 oktober 2004 opgeheven.
Bekende Akenaren
Geboren
- Gerhard Chorus (1285-1367), burgemeester
- Laurenz Mefferdatis (1677-1748), bouwmeester
- Johann Joseph Couven (1701-1763), bouwmeester
- Jakob Couven (1735-1812), bouwmeester
- Arthur Eichengrün (1867-1949), scheikundige
- Else Kalshoven-Biermans (1878-1927), kunstschilder
- Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969), Duits-Amerikaans architect
- Ewald Mataré (1887-1965), beeldhouwer
- Edith Frank-Holländer (1900-1945), moeder van Anne Frank
- Franz Oppenhoff (1902-1945), politicus
- Karl Otto Götz (1914-2017), kunstschilder
- Otto Lambsdorff (1926-2009), politicus
- Bob Jongen (1927-2023), voetballer
- Otto Eschweiler (1931-2022), econoom, diplomaat en politicus
- Sabine Wils (1959-2023), politica
- Armin Laschet (1961), CDU-politicus
- Sabine Verheyen (1964), politica
- Christine van Basten-Boddin (1971), politica
- Marc Eberle (1980), voetballer
- Sebastian Bayer (1986), atleet
- Kai Havertz (1999), voetballer
Overleden
- Karel de Grote (747/48-814), eerste keizer van het Heilige Roomse Rijk
- Benedictus van Aniane (voor 750-821), kloosterhervormer
- George Augustus Eliott (1717-1790), Brits generaal en 1e baron Heathfield van Gibraltar
- Joseph Moretti (?-1793), Zwitsers-Italiaans sierstucwerker en bouwmeester
- Jean-Baptiste Bastiné (1783-1844), Belgisch schilder en tekenaar
- Johann Peter Cremer (1785-1863), architect
- Max Eckert-Greifendorff (1868-1938), geograaf en cartograaf
- August von Brandis (1859-1947), schilder en graficus
Zie ook
Externe links
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.