sebuah akhbar bertulisan jawi From Wikipedia, the free encyclopedia
Utusan Melayu merupakan sebuah surat khabar mingguan Malaysia. Diterbitkan dalam tulisan Jawi, akhbar ini mula diterbitkan di Singapura pada 29 Mei 1939 oleh Utusan Melayu Press Limited (UMPL).[1][2] Ia merupakan sisipan akhbar nasional bagi Utusan Malaysia yang diedarkan setiap Isnin. Kandungan yang terdapat di dalam akhbar ini bercirikan berita semasa dalam dan luar negeri, pendidikan jawi, cerpen, hiburan, dan sukan. Utusan Melayu merupakan penerbitan penting kerana ia merupakan akhbar Melayu pertama yang dimiliki sepenuhnya, dibiayai, ditulis dan diuruskan oleh orang Melayu.[3]
 | |
| Jenis | Akhbar mingguan Isnin |
|---|---|
| Format | Tabloid |
| Diasaskan | 29 Mei 1939 |
| Pemihakan politik | Pro-kerajaan |
| Bahasa | Jawi |
| Dihentikan penerbitan | 9 Oktober 2019 |
| Ibu pejabat | 46M, Jalan Lima off Jalan Chan Sow Lin, 55200 Kuala Lumpur, Malaysia |
| Edaran | 256,247 *Sumber: Audit Bureau of Circulations, 2004 |
| Pemilik | Kumpulan Utusan |
| Penerbit | Utusan Melayu (M) Berhad |
Kelahiran Utusan Melayu merupakan detik penting bagi pertubuhan politik Kesatuan Melayu Singapura kerana ia menandakan kebangkitan dan kemajuan orang Melayu sebagai sebuah bangsa. Akhbar ini ditubuhkan bukan untuk menyaingi akhbar lain tetapi untuk berkhidmat kepada bangsa, agama dan watan orang Melayu.[4][5][6] Yusof Ishak, yang kemudiannya menjadi Yang di-Pertuan Negara Singapura pertama kelahiran Malaya dan seterusnya presiden pertama, merupakan salah seorang penggerak utama akhbar itu. Cetakan terakhir Utusan Melayu tulisan Jawi ialah pada 31 Disember 2002 dan akhbar ini dihentikan penerbitannya pada 1 Januari 2003. Namun begitu, Lembaga Pengarah Utusan Melayu (Malaysia) Berhad telah membuat keputusan untuk menutup operasi syarikat itu pada 9 Oktober 2019, setelah berpendapat bahawa Utusan tidak lagi solven untuk meneruskan perniagaan.[7][8][9]
Sebelum Utusan Melayu, akhbar Melayu dikawal oleh orang Islam yang berasal dari Arab dan India. Di Singapura, Jawi Peranakan (1876–95) ialah akhbar berbahasa Melayu pertama yang diterima dan dianggap oleh orang Melayu sebagai akhbar mereka. Ini kerana ia memberi khidmat kepada masyarakat Melayu walaupun ia tidak dimiliki oleh orang Melayu tetapi oleh orang Islam yang berasal dari India Selatan.[10][3] Keluarga Alsagoff, sebuah keluarga Arab yang terkenal di Singapura, memiliki Warta Malaya (1930–41), akhbar Melayu terkemuka sebelum kemunculan Utusan Melayu.[11]
Utusan Melayu terbitan Utusan Melayu Press ialah akhbar Melayu kedua yang dinamakan sedemikian. Yang pertama, Utusan Malayu (dengan sedikit variasi dalam ejaan), telah dilancarkan oleh The Singapore Free Press pada 7 November 1907 dan diedarkan tiga kali seminggu. Ia menjadi akhbar harian dari 1915 hingga 1921.[12][13][14] Menggunakan campuran Jawi dan Rumi sebagai bahasa pengantar, akhbar itu memasukkan tulisan rumi untuk memenuhi pembaca Cina Selat.[15][16]
Hubungan antara dua akhbar dengan nama yang sama ini ialah Mohammad Eunos Abdullah, pengarang Utusan Malayu.[14][15][17] Pada tahun 1926, Eunos mengasaskan dan menjadi presiden pertama Kesatuan Melayu Singapura, sebuah pertubuhan politik Melayu yang mempromosikan kemajuan orang Melayu.[18]
Pada tahun 1939, Kesatuan Melayu Singapura telah diterajui oleh pemimpin-pemimpin Melayu yang menggerakkan masyarakat Melayu untuk mengumpulkan modal mereka untuk memulakan sebuah akhbar yang mereka benar-benar boleh menyebutnya milik mereka.[19][20][17] Sekumpulan 20 lelaki Melayu dengan itu memutuskan untuk menghasilkan sebuah akhbar Melayu yang akan dimiliki, dibiayai dan diuruskan oleh orang darah keturunan Melayu. Salah seorang daripada mereka ialah Yusof Ishak, yang menjadi Yang di-Pertuan Negara Singapura pada tahun 1959, dan kemudian presiden pertama Republik Singapura pada tahun 1965.[3]
Pada awal 1939, Utusan Melayu Press Limited telah diperbadankan di Singapura.[21] Selain Yusof, pengasas terkemuka Utusan Melayu yang lain termasuk Yahya Abdul Rahman, Yunos Haji Daim, Osman Hassan, Haji Embuk Suluk, Sudin Abdul Rahman, Abdullah Abdul Ghani dan Daud bin Md Shah. Abdul Rahim Kajai menjadi pengarang pertama akhbar itu.[22] Modal permulaan sebanyak $12,500 diperlukan, yang mana $2,000 mula-mula dikumpulkan dan digunakan untuk mendaftarkan akhbar itu dengan pendaftar Syarikat Saham Bersama.[23][11]
Yusof, yang ketika itu berusia 27 tahun, dilantik untuk menganjurkan penubuhan Utusan Melayu. Ditugaskan untuk mencari kepakaran dan dana dari dalam masyarakat Melayu, Yusof mengelilingi Singapura dan selatan Johor, mendekati petani, pemandu teksi dan orang Melayu biasa lain untuk membeli saham dalam Utusan Melayu. Ia merupakan satu tugas yang sukar, dan beliau berjaya menjual hanya 400 saham berjumlah kira-kira $4,000. Haji Embuk dan Daud menaikkan baki ibu kota. UMPL beroperasi dari pejabatnya di 64 Queen Street di Singapura.[24] Yusof juga menguruskan akaun, mencari wartawan dan pengarang, mendapatkan sumber pengiklan dan membawa masuk peralatan percetakan yang diperlukan.[23][3][11]
Sebelum keluaran pertama Utusan Melayu dicetak, beberapa ahli pengasasnya telah pergi ke Pahang, Kelantan, Terengganu, Johor dan Selangor untuk menghebahkan akhbar itu dan mengumpul reaksi orang Melayu terhadapnya. Penerbitan itu menjana pendapatan besar di kalangan mereka. Pada 29 Mei 1939, Utusan Melayu telah dilancarkan di tengah-tengah kemegahan dan upacara.[25][5] Perjuangannya ialah untuk memartabat dan memperkasakan kedudukan orang Melayu di tanah air mereka yang kian terhimpit. Antara tokoh yang hadir ialah Haji Embok Suluk, Tengku Abdul Kadir, Ishak Haji Muhammad, Haji T.P. Jumaat, Kiai Yunus, Abdul Hamid Haji Isul, Khalil Anuari dan Haji Abbas Taha, Kadi Besar Singapura yang juga seorang wartawan.
Pada 5 November 1939, sebagai sebahagian daripada usaha mengembangkan perniagaannya, UMPL menerbitkan Utusan Zaman, sebuah akhbar mingguan yang mengandungi rencana bermaklumat serta lakaran lucu, kartun dan sindiran.[26]
UMPL pada mulanya mencetak 1,000 naskhah Utusan Melayu, tetapi kemudian mengurangkan jumlah cetakan kepada 700, dan kemudian 600 kerana persaingan sengit daripada Warta Malaya (1930–1941), akhbar lain yang diterbitkan dalam tulisan Jawi. Bagaimanapun menjelang 1941, Utusan Melayu telah mencapai edaran harian sebanyak 1,800 naskhah.[26][27] Ia dijual pada harga 10 sen bagi setiap salinan, manakala langganan tahunan ialah $30.[28]
Akhbar itu kebanyakannya menyiarkan berita tempatan dan prihatin dengan menjaga kepentingan Melayu, terutama dalam bidang pendidikan.[3] Akhbar itu menggesa pembacanya untuk mengambil bahagian secara aktif dalam semua bidang seperti pertanian, perdagangan dan perlombongan bagi meningkatkan taraf sosio-ekonomi mereka.[29]
Semasa Pendudukan Jepun di Singapura (1942–45), Utusan Melayu bergabung dengan Warta Malaya dan dinamakan semula sebagai Berita Malai. Ia menerbitkan terutamanya propaganda Jepun. Selepas pendudukan, pejabat dan mesin cetak akhbar itu tidak lagi tersedia untuk digunakan.[30][31][32] Walau bagaimanapun, Utusan Melayu dihidupkan semula oleh Yusof dan ditubuhkan semula pada 10 September 1945, selepas The Straits Times menawarkan untuk meminjamkan mesin pencetak katil rata dan ruang pejabat kecil. Selepas itu, terdapat peningkatan yang ketara dalam bilangan salinan yang diedarkan disebabkan oleh sentimen nasionalistik selepas pendudukan. Setelah Utusan Melayu ditubuhkan, Yusof Ishak merekrut Abdul Rahim Kajai sebagai pengarangnya yang pertama. Antara wartawan Utusan Melayu pada tahun 1948 ialah Abdul Samad Ismail, Othman Wok, Keris Mas, Melan Abdullah, Hussein Hamid dan Salleh Daud. Menjelang 1958, edarannya ialah sekitar 35,000 naskhah seminggu.[33][34][35]
Gerakan nasionalistik Melayu mencapai kemuncaknya pada tahun 1950-an, dan kebanyakan editorial tidak lama kemudian bertukar menjadi anti-British, termasuk Utusan Melayu. Walau bagaimanapun, pergerakan itu terbahagi antara dua kubu: mereka yang suka menggulingkan sultan dan memulakan republik, dan mereka yang mahukan pembentukan Persekutuan Tanah Melayu dengan sultan sebagai ketua negara (puak ini diketuai oleh parti politik, Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu [UMNO]). Utusan Melayu mengambil alih jawatan itu, tetapi apabila lebih ramai ahli UMNO membeli saham Utusan, akhbar itu akhirnya berada di bawah pengaruh dan kawalan UMNO. Terdapat juga keputusan yang dibuat oleh lembaga pengarah UMPL untuk memindahkan Utusan Melayu dari Singapura ke Kuala Lumpur.[36][37][38][39]
Utusan Melayu mengeluarkan saham untuk membiayai langkah itu, yang memberi peluang kepada lebih ramai ahli UMNO untuk membeli sahamnya.[40][41][39] UMPL memindahkan ibu pejabatnya ke Kuala Lumpur pada tahun 1958.[42][43][44] Pejabat di Singapura kemudiannya menjadi pejabat cawangan.[45][44]
Berikutan pengaruh UMNO sebagai pemegang saham utama akhbar itu, terdapat perubahan dalam dasar editorialnya, daripada kertas bebas kepada penerbitan parti.[46] Ini mengakibatkan mogok pekerja selama tiga bulan, yang tidak bersetuju dengan campur tangan penjajah dan politik dalam akhbar, dan berhujah bahawa ia bertentangan dengan dasar kebebasan.[47][48][49]
Pada 21 Februari 1970, pengurusan Utusan Melayu menutup pejabatnya di Singapura dan menggantung pengedarannya di Singapura. Keputusan itu dibuat selepas kerajaan Singapura menghentikan pemberian permit kepada syarikat itu untuk pengedaran akhbarnya di Singapura. Permit baharu itu diperlukan kerana UMPL telah dibentuk semula sebagai Utusan Melayu (Malaysia) Bhd.[50]
Peranan Utusan Melayu ialah membina dan mencorakkan minda bangsa. Onn Jaafar yang memimpin UMNO (1946-1951) menyifatkan perjuangan UMNO ialah hasil seruan dalam akhbar ini.[51]
Dalam keluaran sulungnya, Utusan Melayu menyeru umat Melayu supaya pertubuhan Melayu ditubuhkan. Utusan menyuarakan kedudukan dan hak orang Melayu. Menurut Prof. William R. Roff, pembaca Utusan yang ingin menolong akhbar itu digalakkan menulis untuk menyemarakkan suara dan perjuangan akhbar yang dikaitkan dengan jatuh bangun orang Melayu. Utusan dianggap mencerminkan hati nurani dan jiwa raga orang Melayu yang sedang menghadapi masa depan yang tidak menentu dan terancam.[51]
Ishak Haji Muhammad (Pak Sako) menulis dengan penuh dengan kiasan dan amaran tentang peminggiran dan kemelaratan orang Melayu di tanah air mereka sendiri. Utusan Melayu dengan beraninya menonjolkan imej politik orang Melayu yang dibelenggu oleh penjajah dan kepongan ekonomi orang Cina.[51]
Utusan membahaskan soal keturunan dan asal usul orang Melayu dalam sindrom masyarakat berbilang kaum yang kritikal dan kepimpinan Melayu yang daif. Pendidikan Melayu hendaklah diutamakan, jika tidak akan dihancurkan oleh kaum-kaum lain. Abdul Samad Ismail amat sinonim dengan Utusan Melayu. Beliau berjuang menentang penjajahan dari sebelum Perang Dunia Kedua hingga menjelang merdeka. Beliau ialah tokoh wartawan yang menghidupkan kewartawanan Melayu. Beliau turut menjadi tumpuan para pemimpin bukan Melayu, khususnya di Singapura.[51]
Penerbitan akhbar Utusan Melayu bertulisan Jawi dihentikan pada 1 Januari 2003 dengan cetakan terakhirnya dikeluarkan pada hari sebelumnya, iaitu pada 31 Disember 2002. Akhbar ini kemudian diterbitkan semula sebagai akhbar Jawi mingguan dengan nama Utusan Melayu Mingguan.[52] Pada 9 Oktober 2019, Kumpulan Utusan menamatkan operasinya berikutan bebanan hutang dan kemerosotan jualan akhbar saban tahun.[7][8][9]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
