Կարոլինգյան կայսրություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Կարոլինգյան կայսրություն (800–888), Ֆրանկների գերակշռություն կազմող կայսրություն Արևմտյան և Կենտրոնական Եվրոպայում վաղ միջնադարյան ժամանակաշրջանում։ Այն ղեկավարվում էր Կարոլինգյան դինաստիայի կողմից, որում 751 թվականից իշխում էին ֆրանկների թագավորները, իսկ 774 թվականից Իտալիայում Լանգոբարդների թագավորները։ 800 թվականին Ֆրանկների թագավոր Կառլոս Մեծը Հռոմում Հռոմի Լևոն III Պապի կողմից կայսր թագադրվելով՝ փորձել է Հռոմեական կայսրությունը Բյուզանդական կայսրությունից տեղափոխել Արևմտյան Եվրոպա։ Կարոլինգյան կայսրությունը համարվում է Սրբազան Հռոմեական կայսրության պատմության առաջին փուլը։
Կարոլինգյան կայսրություն | ||||
Romanum Imperium, Universum Regnum, Romanorum sive, Francorum Imperium, Imperium Christianum | ||||
---|---|---|---|---|
Պետական կարգ | Կայսրություն | |||
Մայրաքաղաք | Մեց, Աախեն | |||
Թագավորանիստ ոստան | ||||
Պետության գլուխ | Կայսր | |||
Արքայատոհմ | ||||
Լեզու | լատիներեն, Ռոմանական լեզուներ, Բասկերեն, Բրետոներեն | |||
Կրոն | ||||
Դեպքեր և իրադարձություններ | ||||
Պատմական շրջան | վաղ միջնադարյան ժամանակաշրջան | |||
Հասարակարգ | ||||
Հիմնադրում | 800 թվական | |||
Հզորության գագաթնակետ | ||||
Անկում | 888 թվական | |||
Ժամանակագրական հաջորդականություն | ||||
- Կառլոս Մեծի թագադրում | 800 | |||
- Բաժանում հիմնված Վերդենի պայմանագրի վրա | 843 | |||
- Կառլոս III-ի մահ | 888 | |||
Ներկայիս տարածքում | ||||
| ||||
Պատմության պորտալ |
Քաղաքացիական պատերազմից հետո (840–843), որին հաջորդել է Կայսր Լուի Բարեպաշտի մահը (840–843), կայսրությունը բաժանվել է ինքնավար թագավորությունների, որոնցից մեկի թագավորը դեռևս ճանաչվում էր որպես կայսր, բայց իր սեփական թագավորությունից դուրս քիչ հեղինակությամբ։ Կայսրության միասնությունը և Կարոլինգների ժառանգական իրավունքը շարունակում էր ճանաչում վայելել։ 884 թվականին Կառլոս III-ը վերջին անգամ վերամիավորել է բոլոր Կարոլինգյան թագավորությունները, բայց 888 թվականին մահացել է, և կայսրությունը անմիջապես մասնատվել է։ Քանի որ դինաստիայի միակ օրինական արու հավակնորդը դեռ երեխա էր, ազնվականությունը տարածաշրջանային թագավորներին ընտրել է դինաստիայից դուրս, իսկ արևելյան թագավորության դեպքում՝ անօրինական Կարոլինգի։ Անօրինական գիծը շարունակել է իշխել արևելքում մինչև 911 թվականը, մինչդեռ արևմտյան թագավորությունում օրինական Կարոլինգյան դինաստիան վերականգնվել է 898 թվականին և կառավարել մինչև 987 թվականը՝ 922-936 թվականներին ընդհատումներով։
Կայսրության բնակչությունը կազմում էր մոտավորապես 10-20 միլիոն մարդ[1]։ Նրա կենտրոնը Լուար և Հռենոս գետերի միջև գտնվող Ֆրանկական թագավորությունն էր, որտեղ գտնվում էր թագավորության հիմնական թագավորական նստավայրը՝ Աախենը։ Հարավում այն հատում էր Պիրենեյները և սահմանակից էր Կորդովայի ամիրայությանը, իսկ 824 թվականից հետո՝ Նավառայի թագավորությանը, հյուսիսից սահմանակից էր Դանիայի թագավորությանը։ Դեպի արևմուտք այն կարճ ցամաքային սահման է ունեցել Բրետանի հետ, որը հետագայում վերածվել է վտակի, իսկ արևելքում այն երկար սահման ուներ սլավոնների և ավարների հետ, որոնք ի վերջո պարտվել են, և նրանց երկիրը միացվել է կայսրությանը։ Հարավային Իտալիայում Կարոլինգյան իշխանության հանդեպ հավակնությունները վիճարկվում էին բյուզանդացիների և Բենևենտոյի իշխանության Լանգոբարդական թագավորության կողմից։ Իր ժամանակներում այն հայտնի էր տարբեր լատիներեն անուններով։ «Կարոլինգյան կայսրություն» եզրույթը առաջացել է ավելի ուշ։