امپراتوری مغول
امپراتوری پهناور بنیان گذاری شده توسط چنگیز خان / From Wikipedia, the free encyclopedia
امپراتوری مغول که در ابتدا حکومت بزرگ مغول نامیده میشد، امپراتوری بزرگی بود که طی سدههای ۱۳ و ۱۴ میلادی، به مدت ۱۶۲ سال حکومت کرد. امپراتوری از شرق آسیا آغاز شد و سرانجام، در شمال از اروپای شرقی تا دریای ژاپن کشیده شده و قسمت عظیمی از سیبری را هم تحت تصرف خود گرفت و در جنوب آسیا، جنوب شرق آسیا، غرب آسیا و شبه قاره هند گسترده شد. امپراتوری مغول به عنوان بزرگترین امپراتوری به هم پیوسته تاریخ و دومین امپراتوری وسیع (از نظر مجموع مساحت) شناخته میشود.[5] این امپراتوری در پهناورترین حد خود مساحتی بالغبر ۲۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع یعنی در حدود ۲۵ درصد مساحت کل زمین را تحت پوشش قرار میداد و از اواخر قرن سیزدهم تا اواسط قرن چهاردهم بر جمعیتی بالغ بر ۱۰۰ میلیون نفر (۳۱ درصد جمعیت زمین) حکمرانی میکرد.[6][7][8][9][10] این امپراتوری عظیم بعدها چهارپاره شد و امپراتوریهای خانات جغتای، اردوی زرین، ایلخانان و دودمان یوآن از آن پدید آمد و به تدریج رو به اضمحلال رفت؛ تا اینکه در سال ۱۳۶۸ میلادی به کلی از بین رفت.[11]
امپراتوری مغول ᠶᠡᠬᠡ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ به مغولی میانه: Yeke Mongɣol Ulus | |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۲۰۶–۱۳۶۸ | |||||||||||||||||||||||
گسترش امپراتوری مغول از سال ۱۲۰۶ تا ۱۲۹۴ میلادی، منطبق با نقشهٔ سیاسی مدرن اوراسیا | |||||||||||||||||||||||
وضعیت | امپراتوری عشایری | ||||||||||||||||||||||
پایتخت | آوارگا (۱۲۰۶–۱۲۳۵) قرهقروم (۱۲۳۵–۱۲۶۰) خان بالق (۱۲۷۱–۱۳۶۸) | ||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج | مغولی میانه (زبان مادری) ترکی (زبان رایج)[1][2] چینی فارسی نو (زبان رایج ایرانزمین) و زبانهای دیگر | ||||||||||||||||||||||
نام(های) اهلیت | مغول | ||||||||||||||||||||||
حکومت | در ابتدا پادشاهی انتخابی، بعدها پادشاهی موروثی | ||||||||||||||||||||||
خاقان–امپراتور[3] | |||||||||||||||||||||||
• ۱۲۰۶–۱۲۲۷ | چنگیز خان | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۲۹–۱۲۴۱ | اوگتای خان | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۴۶–۱۲۴۸ | گیوک خان | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۵۱–۱۲۵۹ | منگوقاآن | ||||||||||||||||||||||
• ۱۲۶۰–۱۲۹۴ | قوبلای خان (نامی) | ||||||||||||||||||||||
• ۱۳۳۳–۱۳۶۸ | طغون تیمور (نامی) | ||||||||||||||||||||||
تاریخ | |||||||||||||||||||||||
• چنگیزخان قبایل را متحد کرد و امپراتوری مغول را اعلام کرد. | ۱۲۰۶ | ||||||||||||||||||||||
• مرگ چنگیزخان | ۱۲۲۷ | ||||||||||||||||||||||
• صلح مغول | ۱۲۱۰–۱۳۵۰ | ||||||||||||||||||||||
• چندپاره شدن امپراتوری | ۱۲۶۰–۱۲۶۴ | ||||||||||||||||||||||
• فروپاشی سلسلهٔ یوآن نشانگر واپسین فروپاشی امپراتوری مغول بود. | ۱۳۶۸ | ||||||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||||||
۱۲۰۶[4] | ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۵۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||
۱۲۲۷[4] | ۱۲٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۴٬۶۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||
۱۲۹۴[4] | ۲۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۹٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | مغولستان چین جمهوری آذربایجان ارمنستان بلاروس روسیه گرجستان هند ایران عراق قزاقستان قرقیزستان لائوس مولدووا میانمار کره شمالی پاکستان افغانستان لهستان رومانی روسیه کره جنوبی سوریه تاجیکستان ترکیه ترکمنستان اوکراین ازبکستان ویتنام |
امپراتوری مغول از وحدت قبایل مغول و تحت فرماندهی چنگیز خان به وجود آمد. چنگیز خان در سال ۱۲۰۶ به عنوان فرمانده کل مغولها معرفی شد. امپراتوری، تحت رهبری او و فرزندانش در همه جهات جغرافیایی به سرعت رشد کرد.[12][13][14][15][16][17] امپراتوری پهناوری که جهان شرق را جهان به غرب پیوند میداد و در نهایت به عنوان یک «تسویه حساب» فرهنگی در جهان عمل کرد. تحت فرماندهی مغولان، فناوریهای جدید، کالاها و ایدئولوژیهای مختلف در سراسر اوراسیا منتشر شد. محدوده این مبادلات از نقشهنگاری تا صنعت چاپ و از کشاورزی گرفته تا نجوم گسترش داشت.[18][19] امپراتوری مغول سپس به چند پاره تقسیم شد و آخرین آن سلسلهٔ یوان بود.