ارمنیها در امپراتوری عثمانی
From Wikipedia, the free encyclopedia
جمعیت استانبول در اوایل قرن نوزدهم یک میلیون نفر تخمین زده میشود که شامل پانصد هزار مردمان ترک، چهارصد هزار ارمنیان و یونانی و صد هزار اروپایی بودهاست. یونانیها به دلیل عدم آشنایی با زبان ترکی عثمانی و فرهنگ محلی قادر نبودند بر جامعه تأثیر گذارند. در میان این اقوام، تنها ارمنیان بودند که به دلیل آشنایی کامل به زبان و فرهنگ ترکی علاوه بر تأثیرگذاری بر فرهنگ و اقتصاد منطقه توانسته بودند به درجات معتبر حکومتی، در سطوح بالا، دست یابند و نقشی مؤثر در ارکان حکومتی داشته باشند.[1]
حکومت مرکزی، پاشاها (نمایندگان حکومتی) را به منظور ادارهٔ امور به ایالتهای مختلف گسیل میداشت. در کنار هرکدام از این پاشاها یک ارمنی مسلط به امور مالی و اداری جمعآوری مالیات و نگهداری از حسابها را بر عهده داشت. به این فرد امیر میگفتند. امیرها، که از مناطق مختلف و از میان مردم انتخاب میشدند، تسلط و قدرت فراوانی در منطقهٔ خود داشتند. از جملهٔ این امیرها میتوان از «امیر سِغبوس»،[2] بازرگان معروف (۱۷۲۰م) یا «امیر شنورک»،[3] که برای اولین بار در۱۷۹۰م مراکزی آموزشی در مناطق مختلف قسطنطنیه تأسیس کرد و آموزشگاههایی را نیز برای دختران در نظر گرفت، نام برد.
مسؤلیت خزانه اختصاصی دربار در عهد عثمانیان بهطور کامل بر عهده ارمنیان بود. امور مالی حکومتی را نیز «امیر هوانس چلبی»[5] و «امیر مگردیچ جزایریان»[6] اداره میکردند.
امور خزانه نیز بر عهدهٔ «هاروطون پزچیان»[7] بود که نزدیک به ده سال امور مربوط به ضرابخانه و ضرب سکه را با جدیت اداره میکرد. پزچیان در دوران خدمت خود خدماتی شایسته انجام داد که از جملهٔ آنها ساخت مراکز علمی و مذهبی بود.
مدیریت و ادارهٔ دانشکدهٔ پزشکی سلطنتی بهطور کامل در اختیار ارمنیان قرار داشت. از پزشکان معروف و اساتید آن زمان میتوان از «نیکوقوس روسینیان»،[8] «آندرانیک بیک کوچینیان»[9] و «استپان پاشا اصلانیان»[10] نام برد.
از دیگر تخصصهای عمدهٔ ارمنیان در امپراتوری عثمانی کشاورزی، صنایع غذایی و همچنین صنایع دستی از جمله منبت کاری، صنایع نقرهسازی و جواهرسازی بود. اولین دستگاه اطفای حریق در دربار عثمانی به دست نیکوقوس پاشا ساخته و نصب شد و مورد بهرهبرداری قرار گرفت. صنایع پرورش کرم ابریشم و تولید ابریشم طبیعی نیز در انحصار ارمنیان و متعلق به شخصی به نام «تورگومیان»[11] بود.
واگذارکردن کلیهٔ امور مملکتی به ارمنیان چندان هم باب میل حکومت نبود اما چارهای جز این هم نداشتند لذا حکومت به این فکر افتاد که در کنار هر وزیر ترک یک ارمنی را به کارگمارد تا ظاهر موضوع حفظ شود. پس از این تصمیم در کنار هر وزیر ترک امیری ارمنی ادارهٔ امور را در دست داشت. از جمله در کنار «رشاد پاشا»،[12] «امیر کوچیکیان»،[13] در کنار علی پاشا، «امیر هوسپ وارتان» و در کنار محمود پاشا، «آرتین پاشا تاتیان»[14] ادارهٔ امور را برعهده داشتند.