Francisco de Goya
hispana pentristo / From Wikipedia, the free encyclopedia
Francisco José DE GOYA Y LUCIENTES (naskiĝis la 30-an de marto 1746 en Fuendetodos, mortis la 16-an de aprilo 1828 en Bordozo) estis hispana pentristo kaj gravuristo.
Francisco de Goya | |||||
---|---|---|---|---|---|
Naskiĝo | 30-an de marto 1746 (1746-03-30) en Fuendetodos | ||||
Morto | 16-an de aprilo 1828 (1828-04-16) (82-jaraĝa) en Bordeaux | ||||
| |||||
| |||||
Francisco de Goya | |||||
Portreto de Francisco Goya farita de Vicente López y Portaña (1826) | |||||
Persona informo | |||||
Francisco José de Goya y Lucientes | |||||
Naskiĝo | 30-an de marto 1746 (1746-03-30) en Fuendetodos | ||||
Morto | 16-an de aprilo 1828 (1828-04-16) (82-jaraĝa) en Bordeaux | ||||
Tombo | Chartreuse Cemetery vd | ||||
Etno | Aragonese people vd | ||||
Lingvoj | hispana vd | ||||
Loĝloko | Quinta del Sordo vd | ||||
Ŝtataneco | Hispanio vd | ||||
Alma mater | School of St. Thomas Aquinas of the Piarist Schools of Zaragoza • Real Academia de Nobles y Bellas Artes de San Luis • Reĝa Akademio de Beletroj de Sankta Fernando vd | ||||
Subskribo | |||||
Familio | |||||
Patro | José Benito de Goya y Franque vd | ||||
Patrino | Gracia de Lucientes y Salvador vd | ||||
Edz(in)o | Josefa Bayeu (en) vd | ||||
Infanoj | Francisco Javier Goya Bayeu vd | ||||
Parencoj | Francisco Bayeu • Manuel Bayeu • Ramón Bayeu vd | ||||
Profesio | |||||
Okupo | pentristo gravuristo per akvaforto desegnisto litografisto gravuristo vidartisto vd | ||||
Laborkampo | pentrado • gravurado vd | ||||
Aktiva en | Madrido • Italio • Hispanio • Madrido • Bordeaux • Romo • Kadizo • Sevilo • Zaragozo vd | ||||
Verkado | |||||
Verkoj | La maja desnuda ❦ San Bernardino of Siena preaching before Alfonso V of Aragon ❦ Duone enterigita hundo ❦ Portrait of Don Ramón Satué ❦ La Tria de Majo de 1808 ĉe Madrido ❦ La maja vestida ❦ Los caprichos ❦ The last communion of St Joseph of Calasanz ❦ La atako de mamelukoj ❦ General José de Palafox on Horseback ❦ Portrait of Mariano Goya, the Artist’s Grandson ❦ Portrait of Mariano Goya, the Artist's Grandson ❦ Portrait of Mariano Goya ❦ Our Lady of the Pillar ❦ Adoration of the Name of God ❦ Regina Martyrum vd | ||||
| |||||
| |||||
vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Goya [GOja] loĝis kiel infano en Zaragozo, kie li lernis la metion. Poste, li translokiĝis al Madrido, kie li fariĝis oficiala pentristo de la kortego, dum la regado de la reĝo Karlo la 4-a. Lia verkaro enhavas pentraĵojn sur stablo kaj sur muro, kaj gravuraĵojn kaj desegnojn. Lia stilo evoluis el la rokoko, tra la novklasikismo, ĝis la antaŭromantismo, ĉiam interpretitaj laŭ tre persona kaj originala maniero,[1] kaj ĉiam per subtrajto de naturalismo, nome de montro de la realo senigita de idealisma rigardo kiu sennaturigu ĝin, en kiu gravas ankaŭ la etika mesaĝo. Por Goya la pentrarto estas vehiklo de morala instruado, ne simple estetika objekto.[2] Liaj plej tiutempaj referencoj estis Giambattista Tiepolo kaj Anton Raphael Mengs, sed li ricevis influojn ankaŭ de Diego Velázquez kaj de Rembrandt.[3] La goja arto estas unu el la mejloŝtonoj kiuj inter la 18a kaj la 19a jarcentoj anoncas la alvenon de la nuntempa pentrarto kaj estas pioniro de kelkaj el la pentravangardoj de la 20a jarcento, speciale de la ekspresionismo;[3][4] pro kio, oni konsideras lin unu el la hispanaj artistoj plej elstaraj kaj unu el la grandaj majstroj de la historio de la tutmonda arto.
Krome, lia verkaro montras la tumultan historian periodon en kiu li vivis, partikulare epizodojn de la Milito de Hispana Sendependiĝo, el kiuj la serio de bildoj Los desastres de la guerra estas preskaŭ moderna raportaĵo de la teruraĵoj fifaritaj dume[5] kaj komponas mondokoncepton senigita de heroeco en kiu la viktimoj estas ĉiam individuoj de ajna klaso kaj kondiĉo.
Grandan popularecon atingis lia Maja desnuda, parte favorita per la polemiko generita ĉirkaŭ la identigo de la portretita virino. De komenco de la 19a jarcento estas ankaŭ aliaj portretoj kiuj ekvojas al la nova burĝa arto. Fine de la konflikto hispan-franca li pentris du grandajn pentraĵojn pri la okazaĵoj de la Insurekcio de la 2-a de majo de 1808, kiuj plifirmigis antaŭaĵon kaj estetikan kaj temaran por la historia pentrarto, kiu ne nur komentas okazaĵojn proksimajn al la aktuala realo vivata de la artisto, sed ankaŭ atingas universalan mesaĝon. Inter aliaj liaj verkoj, lia pinta verkaro estas Los disparates,[6] kun la serio de olepentraĵoj sur seka muro, nome Nigraj Pentraĵoj, per kiu li ornamis sian kampardomon, nome la Quinta del Sordo.[6] En ili Goya antaŭis la nuntempan pentrarton kaj la variajn movadojn de avangardo kiu venos en la 20a jarcento, kaj ili estas, laŭ J. M. Matilla, nome ĉefo de Konservado de Desegnoj kaj Bildoj de la Nacia Muzeo Prado, «la unuaj montroj de la karaktero vere moderna de Goya, kiun sendube oni kvalifiku kiel unua moderna artisto».[6]
|
La verkaro de Goya konsistas el ĉirkaŭ kvincent olepentraĵoj kaj murpentraĵoj, krom ĉirkaŭ tricent akvafortoj kaj litografioj kaj centoj da desegnoj.[7] La majoritato estas konservata en la madrida Muzeo Prado, kvankam estas granda nombro de verkoj ankaŭ en Francio,[8] speciale en la Muzeo Luvro, same kiel en tiuj de Agen, Bajono, Besançon, Castres, Lille kaj Strasburgo.[9]
Post lanta metilernado en sia naskolando, en la stila medio de la malfrua Baroko kaj la religiaj bildoj, li veturis al Italio en 1770, kie li kontaktis kun la naskiĝinta novklasikismo, kiun li adoptis kiam li veturis al Madrido meze de tiu jardeko, kun rokoka pitoreskismo ĝenrisma derivita de sia nova metio kiel pentristo de kartonoj por tapetoj de la Real Fábrica de Tapices de Santa Bárbara. La majstreco en tiu agado kaj en aliaj rilataj kun la kortega pentrarto estis hegemoniita tiuepoke de Anton Raphael Mengs, dum la plej fama hispana pentristo estis Francisco Bayeu, kiu poste estos bofrato de Goya.
Grava malsano en 1793 kondukis lin al alproksimiĝo al pentrarto pli kreiva kaj originala, kiu esprimis temarojn malpli afablajn ol la modeloj kiujn li estis pentrinta por la dekoracio de la reĝaj palacoj. Serio de pentraĵetoj sur ladaĵoj farita dum lia sanrekuperado[10] kiujn li mem nomis «kaprico kaj invento»,[11] komencis la maturan fazon de la verkaro de la artisto kaj la transiron al la romantika estetiko.
Liaj pentraĵoj estas tre variaj:
- religiaj freskoj en preĝejoj
- oficialaj portretoj por korteganoj kaj gravuloj
- ĝenro-scenoj por tapetoj
- satiraj gravuraĵoj
- kontraŭ-militaj desegnoj
Oni povas vidi evoluon al pli akraj kaj pesimismaj temoj, laŭlonge de lia vivo, okazigitan pro lia progresiva surdeco kaj pro la hororoj observitaj dum la milito inter la hispanoj kaj la francaj trupoj de Napoleono. Resume en ĉiuj aspektoj de lia arto li disvolvigis stilon kiu inaŭguris la Romantismon. La goja arto markas en Hispanio la ekon de la nuntempa pentrarto, kaj li estas konsiderata ĝenerale pioniro de la pentrartaj avangardoj de la 20a jarcento.