Μεγάλες Δυνάμεις
From Wikipedia, the free encyclopedia
Μεγάλη δύναμη λέγεται το κυρίαρχο κράτος το οποίο αναγνωρίζεται ότι έχει την ικανότητα και την τεχνογνωσία να ασκήσει επιρροή σε παγκόσμια κλίμακα.[2] Οι μεγάλες δυνάμεις διαθέτουν στρατιωτική και οικονομική δύναμη, διπλωματική και ήπια επιρροή, η οποία μπορεί να κάνει τις μεσαίες ή μικρές δυνάμεις να λάβουν υπόψη τις απόψεις των μεγάλων δυνάμεων πριν προβούν σε δικές τους ενέργειες. Οι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων υποθέτουν ότι το καθεστώς της μεγάλης δύναμης μπορεί να χαρακτηριστεί σε ικανότητες ισχύος, χωρικές πτυχές και διαστάσεις που αφορούν την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα.[3]
Ενώ για ορισμένα έθνη υπάρχει ευρεία αποδοχή ότι αποτελούν μεγάλες δυνάμεις, υπάρχει σημαντική συζήτηση για τα ακριβή κριτήρια με τα οποία πρέπει να γίνεται η απόδοση του καθεστώτος της μεγάλης δύναμης. Ιστορικά, το καθεστώς των μεγάλων δυνάμεων έχει αναγνωριστεί επίσημα από οργανισμούς όπως το Συνέδριο της Βιέννης[1][4] ή το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.[1][5][6] Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, η Πεντάδα του ΝΑΤΟ (Αμερική, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία), η Ομάδα των Επτά, οι ΒΡΙΚ και η Ομάδα Επαφής έχουν χαρακτηριστεί ως πρωτοβουλίες των μεγάλων δυνάμεων.[7][8]
Ο όρος «μεγάλη δύναμη» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ως όρος που περιλάμβανε τις σημαντικότερες χώρες της Ευρώπης στη μεταναπολεόντεια εποχή. Οι «Μεγάλες Δυνάμεις» αποτελούσαν τη «Συμφωνία της Ευρώπης» και διεκδίκησαν το δικαίωμα της κοινής επιβολής της γεωπολιτικής κατάστασης που επικράτησε μεταπολεμικά.[9] Η επισημοποίηση του διαχωρισμού μεταξύ μικρών δυνάμεων [10] και μεγάλων δυνάμεων προέκυψε με την υπογραφή της Συνθήκη του Σωμόν το 1814. Έκτοτε, η διεθνής ισορροπία δυνάμεων έχει αλλάξει πολλές φορές, ιδιαίτερα κατά τον Α' και Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και οι συνθήκες του 21ού αιώνα προκαλούν την ανάδυση νέων δυνάμεων όπως η Ινδία. Συναντώνται, ειδικά στη λογοτεχνία, και οι όροι παγκόσμια δύναμη[11] και μεγάλη δύναμη.[12]
Παρότι όμως το Διεθνές Δίκαιο δεν κάνει επίσημα τέτοια διάκριση μεταξύ των εννοιών «Μεγάλες Δυνάμεις» και «Μικρές Δυνάμεις», γεγονός που αντιβαίνει άλλωστε στην αρχή της κυρίαρχης ισότητας μεταξύ των Χωρών, εντούτοις η συγκεκριμένη διάκριση εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι και σήμερα. Παλαιότερα χρησιμοποείτο η λέξη αυτή σε συνθήκες, όπως για παράδειγμα: συμβαλόμενες «Δυνάμεις» ή «Προέχουσες Δυνάμεις», (Συνθήκη του Νεϊγύ), δίνοντας την έννοια των ισχυροτέρων.
Για την Ελλάδα, σε συνθήκες και διεθνείς συμφωνίες που υπογράφτηκαν μετά την Εθνεγερσία του 1821 ο όρος «Μεγάλες Δυνάμεις» προσδιόριζε τότε τα κράτη Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Αυστρία, Ρωσία και Ιταλία (π.χ. Ελληνοτουρκικός Πόλεμος (1897)).