Budizm
From Wikipedia, the free encyclopedia
Budizm (Sanskritki de: dharma; Paliki de: dhamma) oyo ke dino ke dınya ser de 500 milyon ra zafêri bawerkerdoğê xo estê. No din raveri Hindıstan de veciyo u be averşiyayışê zemani ra verocê rocvetışê Asya u rocvetışê Asya de cayanê zey Çin, Japonya, Korya, Moğolıstan, Nepal, Sri Lanka, Taylanda u Tibet de vıla biyo.[1]
Xeylê hetê vênayışi ra gore, Budizm dino ya zi felsefeyo u emelê xo dec u çetıniya dınya ra, çımeyê ninan akerdene u vetene u desto bin ra zi decê cıwiyayışi merdum ser ra vetene waştena Budizmio. Doktrin u çiyê ke musnayenê Budizm de, metodê xo zerreyê ra qaytkerdış zey meditasyon, anciya dınya rê ameyış u çarnayışê biyayış-merdışi yani reenkarnasyon u karma yani gıreyê çıra-peyniye (sebeb-netıce) ra Budizm yeno pera.
Budizm, Sanskritki u Paliki de nuşteyê Budistiê verêni de arezeyê xo oyo ke 'kamo ke ferqê xo dero', yanê çekuya Buddha ra aferiyaya. Siddhartha oyo ke merdumo ke Budizm vıraşto, veto qebul beno. Siddharta semedê decanê heyati, decê ke merdum vêneno inan qalkerdene xeylê serran guriyo u kar kerdo. Tewr peyên de zi o diyo ke be ideolociya manewiye ra o şeno menaya decan a kero u vaco. Dıma zi bawer beno ke Siddharta resayo Buda.[2]
Budizm, merdışê Siddhartha Gautami ra panc sey serran ra tepeya, nêmadeyê Hindi de u dıma zi Asya u cayanê dınyaya binan de vıla biyo. Budizm Hindıstan de be zemani ra tesırê xo vıni kerdo, verocê rocvetışê Asya u Rocvetışê Dûri de, kulturê enê şaran de tesırê xo hıma mocneno. Budizm dinan miyan de yew dinê do nonteisto u transteisto[3], yanê no din de çiyê zey Homay ya zi çiyê zey peyğamberi ca nêgênê, hema Buda merdumanê budistan çım de merdumê do firaz u bımbarek vêniyeno.