Ponziu Pilatu
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ponziu Pilatu fù u quintu guvarnadori di a pruvincia rumana di Ghjudea, sottu à l'imperatori Tiberiu da u 26 27 à u 36 37 di a noscia ebbica.[1] Hè masimu cunnisciutu oghji par essa u funziunariu chì hà prisidutu u prucessu di Ghjesù è urdinatu a so crucifissioni. L'impurtanza di Pilatu in u cristianesimu mudernu hè sottuliniata da a so piazza pripunderanti in l'Apostuli è in u Credu di Nicea. Datu l'imaghjina ch'è i vanghjelii dani di Pilatu com'è essendu riticenti à tumbà à Ghjesù, i Ghjesgi copti è etiopichi credini ch'è Pilatu hè divintatu cristianu è u vinireghjani com'è un martiru è un santu.
Bench'è Pilatu fussì u guvarnadori di Ghjudea u più spirimintatu, pochi fonti annantu à u so regnu ani sopravvivutu. Pari avè appartinutu à a famiglia Pontii, ma nienti ùn hè cunnisciutu incù cirtezza annantu à a so vita nanzi ch'eddu ùn diventessi guvarnadori di a Ghjudea, nè annantu à i circustanzi chì l'ani cunduttu à essa numinatu guvarnadori. Una sola scrizzioni di u guvernuratu di Pilatu hà sopravvivutu, a petra ditta Pilatu, è ancu i pezzi di muneta ch'è eddu minava. U storicu ghjudeiu Ghjaseppu è u filosofu Filonu d'Alissandria minziuneghjani tremindui l'incidenti di tinsioni è di viulenza trà a pupulazioni ghjudeia è l'amministrazioni di Pilatu. Mori trà eddi implicheghjani ch'è Pilatu hà agitu di una manera chì hà affesu i sinsibulità riligiosi di i Ghjudei. I vanghjelii cristiani raportani ch'è Pilatu hà urdinatu a crucifissioni di Ghjesù à un mumentu datu mentri u so mandatu ; Ghjaseppu è u storicu rumanu Tacitu parini dinò avè cunsignatu 'ssa infurmazioni. Siont'è Ghjaseppu, a rivucazioni di Pilatu hà avutu locu parchì eddu hà ripressu viulintamenti un muvimentu armatu di Samaritani à u Monti Gerizim. Fù rinviatu à Roma da u ligatu di Siria par risponda in davanti Tiberiu, chì, eppuri, era mortu nanzi a so ghjunta. A parsona ùn sà nienti di certu annantu à ciò chì li hè accadutu dopu à quissa. Annantu à u basamentu di una minzioni in u filosofu paganu di u sicondu seculu Celsus è l'apologistu cristianu Origenu, a maiò parti di i storichi muderni credini ch'è Pilatu s'hè simpliciamenti ritiratu dopu à u so rinviu. I storichi muderni ani valutazioni diffarenti di Pilatu in quant'è dirighjenti efficaci. Quandu inveci certi credini ch'è eddu era un guvarnadori particularamenti bruttali è inefficaci, d'altri sustenini ch'è u so longu tempu in funzioni significheghja ch'eddu divia essa abbastanza cumpitenti. Siont'è una tiuria impurtanti di u dopuguerra, Pilatu era mutivatu da l'antisemitisimu in u so trattamentu di i Ghjudei, ma 'ssa tiuria hè stata in grandi parti abbandunata.
In l'Antichità tardiva è u principiu di u Medievu, Pilatu hè divintatu u centru d'intaressu di un grandi gruppu di apocrifi di u Novu Tistamentu, chì ani sviluppatu u so rollu in i Vanghjelii. In mori trà eddi, in particulari in i testi antiriori di l'Imperu rumanu d'Orient, Pilatu era prisintatu com'è un parsunaghju pusitivu. In certi casi, hè divintatu un martiru cristianu. Più tardi, in i testi cristiani uccidentali in particulari, fù piuttostu dipintu com'è un parsunaghju negativu è un gattivu, i tradizioni circundendu a so morti par suicidiu accupendu una piazza impurtanti. Pilatu hè dinò statu à u centru di numarosi lighjendi medievali, chì li ani invintatu una biugrafia cumpletta è l'ani dipintu com'è un gattivu è un vigliaccu. Mori di 'ssi lighjendi cullegani u locu di nascita o di morti di Pilatu à i posti particulari in Auropa uccidentali.
Pilatu hà à spessu fattu l'ughjettu di una ripprisintazioni artistica. L'arti medievali hà à spessu ripprisintatu i sceni di Pilatu è di Ghjesù, à spessu in a scena induva eddu si lava i mani di a culpabilità par a morti di Ghjesù. In l'arti di a fini di u Medievu è di a Rinascita, Pilatu hè à spessu ripprisintatu com'è un Ghjudeiu. U XIXu seculu hà vistu una vultata d'intaressu par a ripprisintazioni di Pilatu, incù numarosi imaghjini rializati. Ghjoca un rollu impurtanti in i ripprisintazioni di a passioni à u Medievu, induva eddu hè à spessu un parsunaghju più impurtanti ch'è Ghjesù. A so ripprisintazioni in 'ssi pezzi varieghja mori, andendu da a dibulezza di vulintà è di a custrinta à a crucifissioni di Ghjesù, sinu à u fattu di essa una parsona malvaghja chì esighji a crucifissioni di Ghjesù. L'autori muderni chì mettini in evidenza Pilatu in i so opari cumprendini Anatole France, Mikhaïl Boulgakov, è Chingiz Aïtmatov, incù una maiuranza di trattamenti muderni di Pilatu datendu di dopu a Siconda Guerra mundiali. Pilatu hè dinò statu à spessu ripprisintatu in i filmi.