Napoleon I
From Wikipedia, the free encyclopedia
Si Napoleon I (Lubadlubad 15, 1769 - Himabuyan 5, 1821), (natawo isip Napoleone di Buonaparte apan giilisag Napoleone di Buonaparte)[1], usa ka militar ug lugaynon nga pamuno sa Pransiya. Dako ang iyang nausab sa modernong Kasaysayan sa Uropa, ug sa pamaagi sa pakiggubat. Siya usa ka heneral sa Rebolusyong Pranses, tagdumala sa Pransiya isip Unang Konsul sa republikang Pranses, Emperador sa Pransiya, Hari sa Italya, Tigpatunga sa Kompederasyong Swiso, ug Tigpanalipod sa Kompederasyon sa Rin.
Napoléon I | |
---|---|
Emperador sa Pransiya, Hari sa Italya Tigpatunga sa Kompederasyong Swiso Protektor sa Kompederasyon sa Rin | |
Si Napoleon sa iyang saninang imperyal | |
Paglingkod | Dagangbulan 20 1804 – Kiling 6 1814 Dagangbulan 1 1815 – Himabuyan 22 1815 |
Instalasyon | Panglotdako 21, 1804 |
Kompletong Pangalan | Napoléon Bonaparte |
Natawo | Lubadlubad 15, 1769 |
Ajaccio, Corsica | |
Namatay | Himabuyan 5,1821 (panuigong 51) |
Pulo sa Santa Elena |
Natawo siya sa Corse, ug nagbansay sa Pransiya isip opisyal alang sa artileriya. Siyay unang misikat isip heneral sa Rebolusyong Pranses, diin gidumala niya ang pipila ka malamposong kampanya batok sa Unang Kowalisyon ug Ikaduhang Kowalisyon. Sa ulahing bahin sa 1799, mipahigayon siyag usa ka kudeta, ug gitudlo ang iyang kaugalingon isip Unang Konsul sa Pransiya, ug human ang lima ka tuig nahimong Emperedor sa Pransiya. Sa unang dekada sa napuloan 19 nakiggubat siya sa gamhanang mga nasod sa Uropa, diin nadominar niya ang kontinental nga Uropa sa pipila ka kadaogan. Pipila sa mga sangka nga dili malimtan mao ang Austerlitz ug Friedland. Sa nasod nga iyang nabuntog, iyang gipangbutang sa dagkong mga katungdanan niini ang pipila ka higala ug kabanay.
Ang kaparotan sa iyang pagsulong sa Rusya niadtong 1812 nakapausab sa tuyok sa gubat. Ang maong kampanya dakog nakuha sa Grand Armée (Dakong Kasundalohan) sa Pransiya, ug wala na kini makabawi sukad niadto. Sa Oktubre niadtong 1813, ang Ikaunom nga Kowalisyon mipilde sa iyang kasundalohan didto sa Leipzig ug misulong ngadto sa Pransiya. Ang kowalisyon nakapugos ni Napoleon sa pagbiya sa gahom niadtong Kiling 1814, diin siya mipahiklin didto sa pulo sa Elba. Apan wala magtuig nakabalik siya sa Pransiya ug misaka sa gahom sulod sa Usa ka Gatos ka Adlaw. Apan napilde na usab siya sa kataposang higayon sa Sangka sa Waterloo niadtong Kabay 18, 1815. Iyang gigugol ang nahibiling unom ka tuig sa iyang kinabuhi ilawom sa pagtan-aw sa mga Briton didto sa pulo ni Santa Elena sa Kalawrang Atlantiko.