New York City
najveći grad u Sjedinjenim Američkim Državama From Wikipedia, the free encyclopedia
New York City, (fonol.: Nju Jork Siti) ili jednostavno New York je grad u istoimenoj saveznoj državi New York i najveći grad po broju stanovnika u Sjedinjenim Američkim Državama. Drugi je grad po broju stanovnika u Sjevernoj Americi. New York se nalazi u sjeveroistočnom dijelu zemlje na nekoliko poluostrva i ostrva, a sačinjen je od 5 gradskih oblasti: Manhattan (Manhatn ), Brooklyn (Bruklin), Queens (Kvins), Bronx (Bronks) i Staten Island (Stejten Ajlend ). U 5 gradskih oblasti živi oko 8 miliona stanovnika, dok u centralnom dijelu metropleksa grada živi 22 miliona stanovnika. Gradske oblasti su podijeljene u manje gradske četvrti. New York je kosmopolitski grad sa raznolikom strukturom stanovništva, brojnim kulturnim sadržajima i velikim političkim i ekonomskim značajem.
| New York City | |||
| Grad | |||
 | |||
|
|||
| Službeni naziv: City of New York | |||
| Nadimak: The Big Apple, Gotham, Center of the Universe, The City That Never Sleeps,[1] The Capital of the World[2][3][4][5] | |||
| Država |  Sjedinjene Američke Države | ||
|---|---|---|---|
| Savezna država | New York | ||
| Okrug | Bronx, Kings, New York, Queens, Richmond | ||
| Koordinate | 40°43′N 74°0′W | ||
| Površina | |||
| - Zemlje | 789,4 km2 | ||
| - Voda | 428,8 | ||
| - Urbana zona | 8 683,2 km2 | ||
| - Grad | 1 214,4 km2 | ||
| - Metro | 17 405 km2 | ||
| Stanovništvo | (1. april 2010 [6]) | ||
| - Urbana zona | 18.223.567 | ||
| - Metro | 18.897.109 | ||
| - Grad | 8.336.697 (2012[7]) | ||
| Gustoća | |||
| - Urbana zona | 5 435,7 /km2 | ||
| - Metro | 2 812,1 /km2 | ||
| - Grad | 10 630 /km2 | ||
| Vlada | |||
| - Vrsta | Mayor-Council | ||
| - Tijelo | New York City Council | ||
| Gradonačelnik | Bill de Blasio[8] (D) | ||
| Vremenska zona | EST (UTC-5) | ||
| - ljeto | EDT (UTC-4) | ||
| Poštanski broj | 100xx–104xx, 11004–05, 111xx–114xx, 116xx | ||
| Pozivni broj | 212, 718, 917, 646, 347, 929 | ||
| FIPS kod | 36-51000 | ||
  | |||
| Veb-sajt: www.nyc.gov | |||
Etimologija i rana historija
Indijanska plemena Algonquian su prije kolonizacije naseljavali područje današnjeg New York Citya zajedno sa plemenom Lenape koje je naseljavalo tadašnje područje Lenapehoking, odnosno današnji Staten Island, zapadni dio Long Islanda, zajedno sa područjem koji će postati Brooklyn i Queens, Manhattan i Lower Hudson dolinu sa Bronxom.
Prvi zabilježeni posjet evropljana se dogodio 1524. godine kada je firentinac Giovanni da Verrazzano, u službi Francuske krune, uplovio u luku New Yorka sa svojim brodom La Dauphine. Područje je proglasio Francuskim vlasništvom i nazvao ga je "Nouvelle Angoulême" (Novi Angoulême).
Španska ekspedicija, pod vodstvom kapetana Estêvão Gomesa u portugalskoj službi kralju Karlu V, stigla je u luku New Yorka u januaru 1525. godine sa karavelom La Anunciada, koja je bila posebno napravljena za ovo putovanje. Ucrtano je ušće rijeke Hudson, te ju je kapetan nazvao Rio de San Antonio. Težak led ga je spriječio u daljnem istraživanju pa se vratio u Španiju u augustu. Prva naučna mapa iz 1527. godine poznata pod nazivom Padrón Real koja je prikazivala istočnu obalu Sjeverne Amerike se koristila podacima Gomeze ekspedicije te je mapa obilježila sjeveroistok kao Tierra de Esteban Gómez u njegovu čast.
Engleski istražitelj Henry Hudson je ponovo otkrio ovo područje 1609. godine kada je uplovio svoj brod Halve Maen ("Polumjesec" na holandskom) u luku New Yorka dok je tražio sjeverozapadni put ka istoku za svog poslodavca Dutch East India Company. Nastavio je ploviti uzduž rijeke koju je nazvao Sjeverna rijeka (današnja Hudson rijeka) pa sve do današnjeg glavnog grada savezne države Albanyja u nadi da je rijeka bila pritoka okeanu. Kada se rijeka suzila i više nije bila slana, shvatio je da nije morski put pa se vratio nizvodno. Istraživao je ovo područje deset dana i proglasio je ovo područje za svog poslodavca. Područje između Cape Coda i zaljeva Delaware će 1614. godine biti proglašeno za područje Holandije i nazvat će se Nieuw-Nederland (Nova Holandija).
New York je osnovan 1625. godine, najprije pod imenom New Amsterdam. Ostrvo Manhattan na kojem je podignut današnji Manhattan kupljen je od Indijanaca za 23 dolara. Prvih godina po osnivanju New York se nalazio u najjužnijem dijelu ostrva Manhattan i prostirao se do današnje Ulice Wall Street, gdje su se nalazile prvobitne zidine grada, koje su odvajale doseljenike iz Evrope od indijanskih plemena. Svoj najveći razvoj New York je počeo 1867. godine kad je usvojen jedna od najvećih i najambicioznijih urbanističkih planova za razvoj grada, koji je predviđao naseljavanje ostrva Manhattan po koordinatnoj organizaciji ulica, a koji je i danas najupečatljiviji dio gradske strukture u New Yorku. Manhattan je podjeljen u 202 ulice, koje su se prostirale od istoka ka zapadu i 12 avenija, koje su presjecale ulice od sjevera prema jugu.
New York ima jednog glavnog gradonačelnika, koji je zadužen za svih 5 gradskih oblasti. Trenutni gradonačelnik grada je Michael Bloomberg. Pored toga svaka gradska oblast ima svog načelika i predstavnika u vladi države New York. Iako je njujorški gradonačelnik član američke Republikanske stranke Njujorčani tradicionalno glasaju na predsjedničkim izborima za kandidate iz Demokratske stranke. New York je sjedište Ujedinjenih nacija, te brojnih diplomatskih predstavništava i političkih organizacija, što mu daje poseban internacionalni karakter.
Grad New York pruža se na tri ostrva: Staten Island, Manhattan i Long Island (koji uključuje i gradske oblasti Queens i Brooklyn) i na poluostrvu Bronx. Smješten je na ušću rijeka Hudson i East River (Istočna rijeka) u Atlantski okean. Pored svojih prirodnih oblika ostrva grada New Yorka, naročito Manhattan su značajno proširena zemljanim nasipima u cilju stvaranja dodatnih prostora za gradnju. Primjer zemljišnog nasipa je Battery Park City, četvrt koja se nalazi na zapadnoj obali Manhattana, a čija je površina bila nasuta zemljom iskopanom prilikom kopanja temelja za gradnju Svjetskog trgovačkog centra, dviju zgrada blizanaca tokom 1970-ih godina.
Najeći dio izvorne gradske topografije izmjenjen je gradnjom. Naime, prije dolaska evropskih doseljenika New York je bio izrazito brdovito područje. Urbanom gradnjom prirodna topografija je promijenjena, prostor je poravnat, a mnogi dijelovi su dobili nove, vještački napravljene topografske oblike.
New York se smatra jednim od glavnih ekonomskih centara SAD-a i svijeta. Wall Street berza se nalazi u New Yorku, a grad je poznat po veoma razvijenom bankarstvu. Kao tradicionalni lučki grad trgovina je također značajna ekonomska baza New Yorka. U 20. i 21. vijeku New York se razvio kao jedan od vodećih centara profesionalno servisne industrije.
New York ima cijeli niz javnih i privatnih ustanova za obrazovanje. Neki od najpoznatijih ustanova visokog obrazovanja su New York University (NYU) i Columbia University, dva američka univerziteta sa dugom tradicijom i internacionalnim renomeom.
New York ima ugovore o prijateljstvu i partnerstvu s gradovima:
Pregled
U New Yorku se nalaze brojne arhitekturne znamenitosti, 500 galerija, oko 150 muzeja, više od 100 pozorišta, brojne robne kuće i oko 17.000 restorana. Na južnom i središnjem dijelu Manhattana prevladavaju neboderi; godine 1902. izgrađena trokutasta zgrada Flatiron je neslužbeno prvi svjetski neboder. Poznati su i zgrada Woolworth iz 1915., Chrysler Building iz 1930. u stilu art-decoa, te 1939. završeni kompleks zgrada Rockefellerovog centra u kojem se nalaze studiji TV-mreže NBC. Najviši neboder u gradu i jedna od najposjećenijih svjetskih znamenitosti s 3,5 miliona posjetilaca godišnje je Empire State Building, dovršen 1931.
Najpoznatiji vjerski objekti u gradu su: katolička Katedrala svetog Patrika dovršena 1879., tada najviša gradska građevina, zatim episkopalna (anglikanska) Katedrala svetog Ivana apostola (St. John the Divine) započeta 1892, Crkva svetog Trojstva u srcu Wall Streeta, Ujedinjena sinagoga konzervativnog Judaizma, te Katedrala Armenske apostolske crkve.
Zaštitni znak New Yorka je Kip slobode izgrađen 1886. na Ostrvu slobode (Liberty Island, službeno dio države New Jersey) južno od Manhattana. Poznate građevine su i glavna njujorška željeznička stanica, godine 1913. otvoreni Grand Central Terminal, Brooklynski most (Brooklyn Bridge) koji povezuje Manhattan s Brooklynom, poznata sportska dvorana Madison Square Garden, te koncertna dvorana Carnegie Hall. Na obali East Rivera nalazi se kompleks zgrada u kojem je sjedište Ujedinjenih naroda.
U znamenitosti grada ubrajaju se i stara stambena četvrt Brooklyn Heights, umjetnički Greenwich Village u kojem se nalazi Gradski univerzitet New Yorka (Univerzitet Columbia nalazi se na sjeveru Manhattana) i slavoluk u spomen na Georgea Washingtona, te Ground Zero, mjesto na krajnjem južnom dijelu Manhattana gdje su stajali tornjevi-blizanci Svjetskog trgovačkog centra. U njujorškoj luci nalazi se i Ostrvo Ellis (Ellis Island), ulazna kontrolna tačka za brojne imigrante krajem 19. i početkom 20. vijeka, danas muzej.
Poznati hoteli New Yorka su Plaza na križanju 5. avenije i južnog ruba Central Parka (otvorena 1907.), Waldorf-Astoria na Park aveniji (otvoren 1930.), Carlyle na 76. ulici (otvoren 1931.) i Four Seasons na 57. ulici (otvoren 1993.)
Najpoznatiji sportski klubovi u New Yorku su New York Yankees i New York Mets (MLB liga), New York Knicks i Brooklyn Nets (NBA liga), New York Rangers i New York Islanders (NHL liga), New York Giants i New York Jets (NFL liga), New York Liberty (WNBA liga) te New York-New Jersey Metrostars (MLS liga). Popularni klubovi koji su prije igrali u New Yorku su New York Cosmos (NASL liga), New York Giants (danas San Francisco Giants) i Brooklyn Dodgers (danas Los Angeles Dodgers - MLB) i Brooklyn Americans (NHL)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
