Розум
From Wikipedia, the free encyclopedia
Розум (лац.: ratio; грэч. νους) — філасофскае паняцце, якое выказвае здольнасць думаць: аналізаваць, і рабіць высновы. Вышэйшая форма творчай інтэлектуальнай дзейнасці, заключаецца ва ўсвядомленым аперыраванні паняццямі і абапіраецца на раскрыццё іх прыроды і зместу. У паўсядзённым разуменні "разумнае істота — гэта істота, якая ўспрымае інфармацыю, мяркуе, вучыцца, валодае жаданнямі і эмоцыямі, што робіць свабодны выбар і дэманструе мэтазгодныя паводзіны. Агульнае інтэлектуальнае развіццё, узровень пазнання, ведаў каго-небудзь.
Філасофскія і навуковыя тэорыі розуму спрабуюць зразумець прыроду гэтай псіхічнай (ці ментальнай) дзейнасці, яе характарыстыкі, а таксама прыроду «Я» або суб’екта, які валодае свядомасцю і ажыццяўляе гэтую дзейнасць.
У супрацьвагу спазнанне — вышэйшы ўзровень рацыянальнага пазнання, якому ўласцівыя творчае аперыраванне абстракцыі і рэфлексіі, скіраванасць на ўсведамленне уласных формаў і перадумоў, самопознания.
Розум ўласцівы разумным істотам, у прыватнасці чалавеку разумнаму Homo sapiens.
Адна з характарыстык розуму — інтэлект.
Прыродны розум — закладзеная ад нараджэння здольнасць чалавека думаць.
Беларускае слова «розум» у перакладной літаратуры часта выкарыстоўваецца як пераклад санскрыцкага тэрміна чыта, англійскага mind і нямецкіх тэрмінаў geist (дух)[1]. Слова «розум» выкарыстана пры перакладзе сачынення Дэкарта «Правілы для кіраўніцтва розуму» (Regulae ad directionem ingenii). Да лацінскіх сінонімаў можа быць аднесены «інтэлект» (ад лац.: Intellectus — разуменне, пазнанне) — гэта розум, разумовыя здольнасці: вучыцца з вопыту, прыстасоўвацца, ўжываць веданне, каб кіраваць навакольным асяроддзем або думаць абстрактна[2].
Часта розумамі называюць навукоўцаў, нобелеўскіх лаўрэатаў, дарадцаў, аналітыкаў і спецыялістаў, якія займаюцца разумовай працай[3][4][5].