廈門話拉丁化新文字
来自维基百科,自由的百科全书
廈門話拉丁化新文字(Emngwe Ladingxua Sinmundzi (ELS))是以廈門話為拼寫對象的拉丁化新文字,是不包含聲調的拼音方案。
字母表
拉丁字母 | a | b | bh | c | d | dz | e | er | g | gh | i/j | k | l |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
字母唸法 | 亞 a |
悲 bi |
米 bhi |
此 c |
知 di |
兒 dzi |
廈 e |
禍 er |
機 gi |
宜 ghi |
伊 i |
器 ki |
利 li |
唸法台羅 | à | pi | bí | tshír | ti | jî | ē | ēr | ki | gî | i | khì | lī |
使用場合 | 漳 州 音[1] |
泉 州 音[2] |
|||||||||||
拉丁字母 | m | n | ng | nh | o | oh | p | s | t | u/w | x | y | z |
字母唸法 | 姆 m |
年 ni |
秧 ng |
奧 o |
烏 oh |
鄙 pi |
思 s |
恥 ti |
吁 u |
喜 xi |
與 y |
書 z | |
唸法台羅 | ḿ | nî | ng | nn | ò | oo | phí | sir | thí | u | hí | ír | tsir |
使用場合 | 鼻 音 後 綴 |
泉 州 音[2] |
聲韻
拼音方式
- 韻母單獨成為音節:促韻母uat及複韻母ua、uai、ui、ue可單獨成為音節,但u應改為w,拼作wat、wa、wai、wi、we等。鼻韻母uan、uang、uenh、uinh、uanh、uainh等亦可單獨成為音節,但同樣要將u改為w,拼作wan、wang、wenh、winh、wanh、wainh等。其它韻母皆可單獨成為音節。
- 聲母單獨成為音節:z(y)、c(y)、s(y)、m、ng,如zlaizui(「自來水」)、niaoc(「老鼠」)、ssiong(「思想」)、msi(「毋是」)等。
- 聲母和韻母相拼成為音節。
- n、m、ng三個聲母不配鼻音後綴,如ni(「年」)不拼成ninh、mi(「處」)不拼成minh、ngi(「硬」)不拼成nginh、niao(「貓」)不拼成niaonh等。[2]
- 聲母bh不配任何鼻音韻母,如Emng(「廈門」)不拼成Ebhng、Monggoh(「蒙古」)不拼成Bhonggoh、munli(「文字」)不拼成bhunli等。[2]
多音節詞的音節間,若前後字母易誤拼,有幾種界音方式:
- 若後面的字母為a、e、o、ng,加頂撇「'」界音。
- 若後面的字母為i,以j界音:i單獨成為音節時須加上j,拼作ji,否則都改i為j。
- 若後面的字母為u,而前面字母為n,加頂撇「'」界音。
- 若後面的字母為m,前面是單韻母,加頂撇「'」界音。
- 若後面的字母是y,前面是聲母,加頂撇「'」界音。
拉丁化新文字的通則:
- 詞素連寫,詞間分寫。
- 動名詞、複合名詞連寫。
- 前綴助詞(如「有」、「袂」)、後綴助詞(如「的」、「仔」)與本詞連寫。嘆詞分寫。
- 數字與量詞或位數詞(如「十」、「百」、「千」)之間、序數前綴(如「第」)與數字之間,分寫或以連字號「-」相連。
- 擬聲詞或擬態詞的疊字與疊詞,重複的部分以連字號「-」相連。
- 「A-不-A」結構,在「A」與「不-A」之間以連字號「-」相連。「不-A-不」結構,完全連寫或完全分寫。
- 四字成語,若前兩字與後兩字結構相仿,之間以連字號相連,否則完全連寫。
- 句子(到句號為止)的起首、專有名詞,詞首首字母使用大寫。
- 依具體方案而異:部份常用詞可使用音節首字母縮寫,部份常用詞有避免同音歧義的特殊拼法。
範例
廈門話拉丁化新文字原文 | 台羅對照 |
---|---|
(廈拉) LIU MONG KIK ----Lim---- (松花江上歌譜) Ghua'e ge duadi Manglam[Manlam] Lohgang do siong, 1940
|
Liû-bông khik Lîm Guá-ê ke tuà-tī Bân-lâm Lōo-kang tō siōng, |
台閩字對照 | 白話字對照 |
流亡曲 林 我个家蹛值閩南鷺江道上,彼位有真粹个風景,也有幼秀雄偉名勝古蹟。 |
Liû-bông khik Lîm Góa-ê ke tòa-tī Bân-lâm Lō͘-kang tō siōng, |
廈拉原文 | 台羅 |
---|---|
台閩字 | |
SIGAKLI'E XISING ZIA Danming |
Sì-kak-lī ê Hi-sing Tan-bîng |
四角字个犧牲者 Tan-bîng | |
Di lizap ni zing, wu ziit'e xulinlang, Ii si diamdi Xokgiansing Zin'gangguinh'e xiunh'e[,] Ii'e diongxu si lai Singapo (Singapore) tanzia, Ii zin kun'gin zuogang ngmang diongxu za-za dolai, dansi, diongxu mji-si bho dolai, simzi puesin ia bhogia. Ii'e simlai zap-xun diogip daklit iu-bhun lau bhaksai. |
Tī lī-tsa̍p nî tsîng, ū tsi̍t ê hū-lîn-lâng, i sī tiàm-tī Hok-kiàn síng Tsìn-kang kuinn ê hiunn-ē, i ê tiōng-hu sī lâi Sin-ka-pho (Singapore) thàn-tsia̍h, i tsin khûn-kín tsuè/tsò-kang ǹg-bāng tiōng-hu tsá-tsá tò[tò-tńg]--lâi, tān-sī, tiōng-hu m̄-i sī bô tò[tò-tńg]-lâi, sīm-tsì phue-sìn iā bô kià. I ê sim-lāi tsa̍p hun tio̍h-kip ta̍k-li̍t iu-būn làu ba̍k-sái. |
值二十年前,有一个婦人人,伊(她)是踮值福建省晉江關个鄉下, 伊(她)的丈夫是來新加坡趁食,伊(她)真勤謹做工怏望丈夫早早倒[倒軫]來, 但是,丈夫毋伊[但?] 是無倒[倒軫]來,甚至批信也無寄。伊(她)的心內十分着急逐日憂悶落目屎。 | |
Diongxu lai Singapo siwu 4 nila, inwi mbatli, simlai siaoliam i'e xulinlang. I cianh batlang ga'i gia pue, dansi long bhowu zidio xelai'e pue, I ziu m'ai gogiala , di de-lakni'e 3 ghe. I si bhe dokila. I daising gia ziitduinh[ziitdiunh] pue doki. |
Tiōng-hu lâi Sin-ka-pho sī ū 4 nî--lah, in-uī m̄ bat lī, sim-lāi siàu-liām i ê hū-lîn-lâng. I tshiánn pa̍t-lâng kā i kià phue, tān-sī lóng bô ū tsih-tio̍h he-lāi ê phue, i tsiū m̄ ài koh kià--lah, tī tē-la̍k nî ê 3 ge̍h. I sī beh tò--khì--lah. I tāi-sing kià tsi̍t tiunn phue tò--khì. |
丈夫來新加坡是有四年啦,因為毋𧧸字,心內數念伊个婦人人。 伊請別人加伊寄批,但是朗無有接着彼內个批,伊就不愛閣寄啦,值第六年个三月。 伊是欲倒[倒軫]去啦。伊代先寄一張批倒[倒軫]去。 | |
Ziit'e simlai manxun diogip dide tingxaao diongxu'e siaosit'e xulinlang, zidio diongxu'e pue, si zaijunh-e.xuanhxi zaijunh'e kaisim'a[.] Ii te zitdiunh pue, baitok gebia'e zz lau-aze kuanh,lau-aze dit-dit io tao laubhaksai[laobhaksai], tohkui bi'ai! Siunhki I si takge 7 nigu'e susu, ghohging, lun'ghu, sianzin, xianzai ciudiong de-de ziitdiungpue[ziitdiunhpue] bhuexiao tak, mzai lai'min'e isu giksim giansiao gongbhue cut. Bek gao bhoxuat'e si. I gong mxola! Mxola! |
Tsi̍t ê sim-lāi bān hun tio̍h-kip tī teh thìng-hāu tiōng-hu ê siau-sit ê hū-lîn-lâng, tsih-tio̍h tiōng-hu ê phue, sī tsái[nn]-iūnn ê huann-hí tsái[nn]-iūnn ê khai-sim--ah. I thê tsit tiunn phue, pài-thok ke-pian/pinn ê tsu-tsú[?] láu-a-tsé khuànn, láu-a-tsé ti̍t-ti̍t iô thâu làu ba̍k-sái, thóo-khuì pi-ai! Siūnn-khí i sī tha̍k-kè 7 nî kú ê sù-su, gōo-king, lūn-gú, sian-tsîn, hiān-tsāi tshiú-tiong té-té tsi̍t tiunn phue, buē-hiáu thak, m̄ tsai lāi-bīn ê ì-sù kik-sim kiàn-siàu kóng-buē--tshut. Pik-kàu bô-huat ê sî. I kóng m̄ hó--lah! M̄ hó--lah! |
一個心內萬分著急值宁聽候丈夫个消息个婦人人,接著丈夫个批,是怎樣个歡喜怎樣个開心啊。 伊(她)提這張批,拜託家邊个諸子[?] 老阿姊看,老阿姊直直搖頭流目屎,吐氣悲哀!想起伊是讀過七年久个四書、五經、論語、先秦, 現在手中短短一張批未曉讀,不知內面个意思激心見笑講未出。迫較無法个時。伊講不好啦!不好啦! | |
Cinhcam, zuatmong! Si'e ohxun baowiliao xulinlang'e zuanboh, zitsi Ii iging bhoxuat zaitse[ziatse?] gagi, di 30 xunzing i'ao. Ii xising-liao[,] gohxiong si ziitjunh laoliat canxng si ziitjunh xosiu, dansi! I soh siaoliam'e lang si ingwan bhuowe dolaila. |
Tshinn-tshám, tsua̍t-bōng! Sî ê oo-hûn pau-uî-liáu hū-lîn-lâng ê tsuân-pōo, tsit sî i í-king bô-huat tsiat-tsè[?] ka-kī, tī 30 hun-tsing í-āu. I hi-sing--liáu, kòo-hiong sī tsi̍t-iūnn lāu-lia̍t tshân-hn̂g sī tsi̍t-iūnn hó-siu, tān-sī! I sóo siàu-liām ê lâng sī íng-uán buē-uē tò[tò-tńg]--lâi--ah. |
悽慘、絕望!時个烏雲包圍了婦人人个全部,此時伊(她)已經無法 節制[?] 家己, 值三十分鐘以後。伊(她)犧牲了,故鄉是一樣鬧熱田園是一樣好收, 但是!伊所數念个人是永遠未會倒[倒軫]來啦。 |
註釋
參考文獻
參閲
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.