bilmək

阿塞拜疆語

其他字母

西里尔字母		билмәк
波斯-阿拉伯字母		بیلمک

詞源

源自原始突厥語 *bil- (“知道”)。^[1] 與 古突厥語 𐰋𐰃𐰠 (bil-, “知道”), 土耳其語 bilmek, 克里米亞韃靼語 bilmek, 烏茲別克語 bilmoq (“知道”). 克里米亞韃靼語 bilmek, 哈薩克語 білу (bılu, “知道”), 韃靼語 белү (belü)同源。

發音

• 國際音標^(幫助)：[bilˈmæk], [bilˈmæj]
• (Absheron) 國際音標^(幫助)：[bilˈmej]
• (大不里士) 國際音標^(幫助)：[bilˈmɑχ]^[2]
• 斷字：bil‧mək

動詞

bilmək

1. 〈及物〉 知道

   Çox yaşayan çox bilməz, çox yer gəzən çox bilər

   不是活得久知道得就多，去的地方多才是真正懂得多。

2. 〈及物〉 能夠
   • 1906, Sultanməcid Qənizadə, Allah xofu; 再版為 “Allah xofu”, 出自 Sultanməcid Qənizadə. Seçilmiş əsərləri, Baku: Avrasiya Press, 2006，頁號 120:

     Muzdur Məşədi Əsgər rusca danışmaq bilmirdi.

     農民 Məşədi Əsgər 不會說俄語。

3. 〈及物〉 認為
   • 1911, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Zeynal Bəy; reprinted as Tоfiq Hüsеynоğlu, Məryəm Aхundоva 編, Yusif Vəzir Çəmənzəminli. Əsərləri. Üç cilddə. Birinci cild, 卷 I, Baku: Avrasiya Press, 2005，頁號 117:

     Pоlis məmurları şəhərin zahir görünüşünü bir təhər qaydaya salmağa var qüvvələrini sərf еtmişdilər və indi də şəhərin halını qubеrnatоra rövnəqli surətdə göstərməyi hər kəs özünə müqəddəs bir vəzifə bilirdi.

     Police authorities made every effort to anyhow put the appearance of the city in order and everyone considered it to be his holy duty to show the governor condition of the city in magnificent speed now.

4. 〈不及物〉 誤以為 （與elə連用時）

   Mən elə bilirdim ki biz artıq evdəyik ― 我以為我們已經到家了。

變位

肯定
主語非過去分詞			bilən
主語過去分詞			bilmiş
主語將來確定分詞			biləcəq
非主語分詞			(mənim +) bildiyim	(sənin +) bildiyin	(屬施 +) bildiyi	(bizim +) bildiyimiz	(sizin +) bildiyiniz	(屬施 +) bildiyi 或 bildikləri
			bilib
一般時間分詞			biləndə
強化分詞			bildikcə
特定時間分詞			bilərkən
情態分詞			bilərək
不定式			bilmək
			單數			複數
			第一	第二	第三	第一	第二	第三
直陳	現在	一般	bilirəm	bilirsən	bilir	bilirik	bilirsiniz	bilirlər
		完成1	bilmişəm	bilmisən, bilmişsən*	bilmişdir	bilmişik	bilmisiniz, bilmişsiniz*	bilmişlər
		完成2	–	bilibsən	bilib(dir)	–	bilibsiniz	bilib(dir)lər
	過去	一般	bildim	bildin	bildi	bildik	bildiniz	bildilər
		連續	bilirdim	bilirdin	bilirdi	bilirdik	bilirdiniz	bilirdilər
		完成	bilmişdim	bilmişdin	bilmişdi	bilmişdik	bilmişdiniz	bilmişdilər
	將來	確定	biləcəyəm	biləcəksən	biləcək	biləcəyik	biləcəksiniz	biləcəklər
		不定	bilərəm	bilərsən	bilər	bilərik	bilərsiniz	bilərlər
	過去將來	確定	biləcəkdim	biləcəkdin	biləcəkdi	biləcəkdik	biləcəkdiniz	biləcəkdilər
		不定	bilərdim	bilərdin	bilərdi	bilərdik	bilərdiniz	bilərdilər
條件	現在		bilsəm	bilsən	bilsə	bilsək	bilsəniz	bilsələr
	過去		bilsəydim	bilsəydin	bilsəydi	bilsəydik	bilsəydiniz	bilsəydilər
虛擬			biləm	biləsən	bilə	bilək	biləsiniz	bilələr
勸勵			biləsiyəm	biləsisən	biləsi	biləsiyik	biləsisiniz	biləsilər
强制	现在		bilməliyəm	bilməlisən	bilməli	bilməliyik	bilməlisiniz	bilməlilər
	过去		bilməliydim	bilməliydin	bilməliydi	bilməliydik	bilməliydiniz	bilməliydilər
證據	現在		bilirmişəm	bilirmişsən	bilirmiş	bilirmişik	bilirmişsiniz	bilirmişlər
	過去		bilibmişəm	bilibmişsən	bilibmiş	bilibmişik	bilibmişsiniz	bilibmişlər
祈使			bilim	bil	bilsin	bilək, biləlim*	bilin	bilsinlər
否定
主語非過去分詞			bilməyən
主語過去分詞			bilməmiş
主語將來確定分詞			bilməyəcəq
非主語分詞			(mənim +) bilmədiyim	(sənin +) bilmədiyin	(屬施 +) bilmədiyi	(bizim +) bilmədiyimiz	(sizin +) bilmədiyiniz	(屬施 +) bilmədiyi 或 bilmədikləri
動副詞			bilməyib
一般時間分詞			bilməyəndə
強化分詞			bilmədikcə
特定時間分詞			bilməyərkən
情態分詞			bilməyərək
不定式			bilməmək
			單數			複數
			第一	第二	第三	第一	第二	第三
直陳	現在	一般	bilmirəm	bilmirsən	bilmir	bilmirik	bilmirsiniz	bilmirlər
		完成1	bilməmişəm	bilməmisən, bilməmişsən*	bilməmiş	bilməmişik	bilməmisiniz, bilməmişsiniz*	bilməmişlər
		完成2	–	bilməyibsən	bilməyib(dir)	–	bilməyibsiniz	bilməyib(dir)lər
	過去	一般	bilmədim	bilmədin	bilmədi	bilmədik	bilmədiniz	bilmədilər
		連續	bilmirdim	bilmirdin	bilmirdi	bilmirdik	bilmirdiniz	bilmirdilər
		完成	bilməmişdim	bilməmişdin	bilməmişdi	bilməmişdik	bilməmişdiniz	bilməmişdilər
	將來	確定	bilməyəcəyəm	bilməyəcəksən	bilməyəcək	bilməyəcəyik	bilməyəcəksiniz	bilməyəcəklər
		不定	bilmərəm	bilmərsən, bilməzsən	bilməz	bilmərik	bilmərsiniz, bilməzsiniz	bilməzlər
	過去將來	確定	bilməyəcəkdim	bilməyəcəkdin	bilməyəcəkdi	bilməyəcəkdik	bilməyəcəkdiniz	bilməyəcəkdilər
		不定	bilməzdim	bilməzdin	bilməzdi	bilməzdik	bilməzdiniz	bilməzdilər
條件	現在		bilməsəm	bilməsən	bilməsə	bilməsək	bilməsəniz	bilməsələr
	過去		bilməsəydim	bilməsəydin	bilməsəydi	bilməsəydik	bilməsəydiniz	bilməsəydilər
虛擬			bilməyəm	bilməyəsən	bilməyə	bilməyək	bilməyəsiniz	bilməyələr
勸勵			bilməyəsiyəm	bilməyəsisən	bilməyəsi	bilməyəsiyik	bilməyəsisiniz	bilməyəsilər
强制	現在		bilməməliyəm	bilməməlisən	bilməməli	bilməməliyik	bilməməlisiniz	bilməməlilər
	過去		bilməməliydim	bilməməliydin	bilməməliydi	bilməməliydik	bilməməliydiniz	bilməməliydilər
證據	現在		bilməyirmişəm	bilməyirmişsən	bilməyirmiş	bilməyirmişik	bilməyirmişsiniz	bilməyirmişlər
	過去		bilməyibmişəm	bilməyibmişsən	bilməyibmiş	bilməyibmişik	bilməyibmişsiniz	bilməyibmişlər
祈使			bilməyim	bilmə	bilməsin	bilməyək bilməyəlim*	bilməyin	bilməsinlər
潛在否定
主語非過去分詞			biləmməyən
主語將來確定分詞			biləmməyəcəq
非主語分詞			(mənim +) biləmmədiyim	(sənin +) biləmmədiyin	(屬施 +) biləmmədiyi	(bizim +) biləmmədiyimiz	(sizin +) biləmmədiyiniz	(屬施 +) biləmmədiyi 或 biləmmədikləri
動副詞			biləmməyib
一般時間分詞			biləmməyəndə
強化分詞			biləmmədikcə
特定時間分詞			biləmməyərkən
情態分詞			biləmməyərək
不定式			biləmməmək
			單數			複數
			第一	第二	第三	第一	第二	第三
直陳	現在	一般	biləmmirəm	biləmmirsən	biləmmir	biləmmirik	biləmmirsiniz	biləmmirlər
		完成1	biləmməmişəm	biləmməmisən, biləmməmişsən*	biləmməmişdir	biləmməmişik	biləmməmisiniz, biləmməmişsiniz*	biləmməşmilər
		完成2	–	biləmməyibsən	biləmməyib(dir)	–	biləmməyibsiniz	biləmməyib(dir)lər
	過去	一般	biləmmədim	biləmmədin	biləmmədi	biləmmədik	biləmmədiniz	biləmmədilər
		連續	biləmmirdim	biləmmirdin	biləmmirdi	biləmmirdik	biləmmirdiniz	biləmmirdilir
		完成	biləmməmişdim	biləmməmişdin	biləmməmişdi	biləmməmişdik	biləmməmişdiniz	biləmməmişdilər
	將來	確定	biləmməyəcəyəm	biləmməyəcəksən	biləmməyəcək	biləmməyəcəyik	biləmməyəcəksiniz	biləmməyəcəklər
		不定	biləmmərəm	biləmmərsən, biləmməzsən	biləmməz	biləmmərik	biləmmərsiniz, biləmməzsiniz	biləmməzlər
	過去將來	確定	biləmməyəcəkdim	biləmməyəcəkdin	biləmməyəcəkdi	biləmməyəcəkdik	biləmməyəcəkdiniz	biləmməyəcəkdilər
		不定	biləmməzdim	biləmməzdin	biləmməzdi	biləmməzdik	biləmməzdiniz	biləmməzdilər
條件	現在		biləmməsəm	biləmməsən	biləmməsə	biləmməsək	biləmməsəniz	biləmməsələr
	過去		biləmməsəydim	biləmməsəydin	biləmməsəydi	biləmməsəydik	biləmməsəydiniz	biləmməsəydilər
虛擬			biləmməyəm	biləmməyəsən	biləmməyə	biləmməyək	biləmməyəsiniz	biləmməyələr
祈使			biləmməyim	biləmmə	biləmməsin	biləmməyək	biləmməyin	biləmməsinlər
註：部分變位形式可能只是假設，並非每一種變位形式都確實存在。
* 舊式或高語域

bilmək的變位

派生詞

• bildirmək (“通知”)
  • bildiriş (“通知”)
• bilgi (“知識”)
• bilik (“知識”)
  • biliklik (“百科全書”)
• bilinmək (“被知道”)

參考資料

1. Starostin, Sergei; Dybo, Anna; Mudrak, Oleg (2003年)，“*bil-”，Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8)，Leiden, New York, Köln：E.J. Brill
2. Haneda, Koichi (2009—2010年)，“bilmək”，لغات لهجه‌ی تبریز [大不里士方言詞彙表] (波斯語)，大不里士：یاران，ISBN 978-964-234-028-6，第 94 頁