Tâi-oân-ōe (臺灣話), mā hō-chò Tâi-gí/Tâi-gú, Tâi-oân Tâi-gí/Tâi-gú,Tâi-oân Bân-lâm-gí(gú) (Tiong-hôa Bîn-kok Kàu-io̍k-pō͘ bat chheng-ho͘), sī chú-iàu tī Tâi-oân liû-thong ê chi̍t khoán giân-gí, sī Tâi-oân 60% jîn-kháu thoân-thóng-siōng ê bó-gí. I sǹg sī khoah-khǹg ì-sù ê Hô-ló-ōe tang-tiong chi̍t khoán.
 | 這篇文章有漢字兮版本。 參考這篇文章兮漢字版本。 |
| Tâi-oân-ōe | |
|---|---|
| Tâi-gí/Tâi-gú/臺語/臺灣話 | |
| Goân-chū kok-ka | Tâi-oân |
| bú-gí sú-iōng-chiá | 13.5 pah-bān (2017)[1] |
| Gí-hē |
Hàn-chōng gí-hē
|
| Bûn-jī hē-thóng |
Pe̍h-ōe-jī/Tâi-lô Hàn-jī |
| Koaⁿ-hong tē-ūi | |
| Koaⁿ-hong gí-giân | Tâi-oân[2][3][4] |
| Koán-lí ki-kò͘ | Tiong-hôa Bîn-kok Kàu-io̍k-pō͘ |
| Gí-giân tāi-bé | |
| ISO 639-3 | – |
| Glottolog |
taib1242 Taibei Hokkien |
| Linguasphere |
79-AAA-jh |
.svg) 2010 nî Tâi-phêⁿ Kim-má chiàu hêng-chèng-khu chò kài-sòaⁿ kì-lio̍k, tī chhù-nih kóng ê ōe ū pau-koat Ho̍h-ló-ōe ê jîn-kháu pí-lē (hâm kóng chē chióng ōe ·ê, pí-lūn Ho̍h-ló-ōe kiam Hôa-gí). | |
Hō-miâ
Ùi Tâi-oân-ōe pún-sin ê iōng-gí, tùi pún giân-gí ê hō-miâ kî-tiong chi̍t khoán sī Ho̍h-ló-ōe;[5][6] “Ho̍h-ló” chit-ê khài-liām khó-lêng ê gí-goân sī Kńg-tang-hē ê Kheh-lâng ia̍h Kńg-hú-lâng tùi Tiô-chiu téng tha-cho̍k ê chheng-ho͘, ùi Hok-kiàn khah hán lâng chai.[7]
Tī ha̍k-su̍t-kài it-poaⁿ ê jīn-sek lāi-bīn, Tâi-oân-ōe sǹg Bân-lâm-gí chi̍t chióng, nā chiàu hit khoán lí-lō͘, mā thang ēng Tâi-oân Bân-lâm-gí lâi chí-miâ Tâi-oân-ōe. Chóng-sī Tâi-oân-ōe ēng-chiá pún-sin tī kháu-gí siōng khah hán teh ēng “Bân-lâm-gí” chheng-ho͘ ka-tī teh kóng ê ōe. Lēng-gōa tī chi̍t-kóa tiûⁿ-ha̍p, "Tâi-oân-gí", "Tâi-gí" téng iōng-gí, hō͘-lâng ēng-lâi chí kok-khoán Tâi-oân ê giân-gí chéng-thé.
Tâi-gí ia̍h Bân-lâm-gí tī éng-pái tiāⁿ hông kóng sī Tiong-kok-ōe ê chi̍t khoán hong-giân.[6] M̄-koh nā khó-lū tio̍h hō͘-siong hui-lí-kái-sèng (mutual unintelligibility), Bân-lâm-gí sī sǹg Hàn gí-cho̍k (Sinitic family; sio̍k Hàn-Chōng gí-hē chi̍t hūn) ē-té ê chi̍t khoán giân-gí.[8] Nā Bân-lâm-gí kap Tâi-gí ê koan-hē, mā ū ha̍k-chiá chú-tiuⁿ ài khó-lū in-ê chèng-tī pian-kài, kā khòaⁿ chò ná Tek-gí kap Hô-lân-gí ê koan-hē.[6]
Kin-kì gián-kiù, tōa-pō͘-hūn Tâi-oân Kheh-lâng lia̍h "Tâi-gí" chí "tī Tâi-oân--ê Ho̍h-ló-ōe", chò pà-tō kap bô kong-pêⁿ--ê,[9] tì-kàu siū tio̍h cheng-gī.
Khí-goân
Kīn-taⁿ Tâi-oân-ōe ê chú-liû khiuⁿ-kháu, chú-iàu sī chi̍t khoán Chiang-choân-lām, ia̍h chiū sī goân-lâi tī Tâi-oân hun-pia̍t liû-thong tī pō͘-hūn tē-hng ê Chiang-chiu-ōe kap Choân-chiu-ōe nn̄g khoán ōe saⁿ-lām liáu-āu sán-seng--ê.[10] Tû-liáu Chiang-Choân ê lâi-goân, Tiô-chiu-ōe mā chiàm liáu chin chió-hūn ê éng-hióng, Tiô-chiu-hē ê jîn-kûn tī Tâi-oân ē-tàng kóng í-keng pun-sòaⁿ tī chāi-tē Ho̍h-ló-lâng lāi-bīn.[11]
Kap Hok-kiàn he̍k-chiá sī Lâm-iûⁿ téng kî-tha Bân-lâm-hē giân-gí khah bô kâng ê pō͘-hūn chi it, sī Tâi-oân-ōe khah chē tùi Ji̍t-pún-ōe he̍k-chiá sī keng-kòe Ji̍t-pún-ōe thoân ji̍p ê gōa-lâi-gí,[12] lēng-gōa ia̍h ū chi̍t kóa chāi-tē Lâm-tó giân-gí ê sêng-hun, kap pō͘-hūn in-ūi Hô-lân[13] kap Tēⁿ--sī kiam Chheng-kok[14] thóng-tī téng te̍k-sû le̍k-sú pōe-kéng éng-hióng sán-seng ê sû-lūi kap ho͘-im. Chiàn-āu, Tâi-gí tī gí-im kap Hàn-jī ho͘-im bûn-pe̍h soán-te̍k ê piàn-hòa téng hong-bīn mā siū Hôa-gí éng-hióng.[15]
Gí-im
Chú-im
| Siang-tûn-im | Khí-gûn-im | Khí-gûn chhùi-kòa-im |
Nńg-chhùi-kòa-im | Siaⁿ-mn̂g-im | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Iú-seng | Bû-seng | Iú-seng | Bû-seng | Iú-seng | Bû-seng | Iú-seng | Bû-seng | ||||
| Phīⁿ-im | [m] m |
[n] n |
[ŋ] ng |
||||||||
| That-im | bû-khì | [p] p |
[b] b |
[t] t |
[k] k |
[g] g |
|||||
| iú-khì | [pʰ] ph |
[tʰ] th |
[kʰ] kh |
||||||||
| Sat-chhat-im | bû-khì | [ts] ch,ts |
[dz] j |
[tɕ] ch(i),ts(i) |
[dʑ] j(i) |
||||||
| iú-khì | [tsʰ] chh,tsh |
[tɕʰ] chh(i),tsh(i) |
|||||||||
| Bôa-chhat-im | [s] s |
[ɕ] si |
[h] h | ||||||||
| Piⁿ-im | [l] l |
||||||||||
| Siang-tûn-im | Khí-gûn-im | Velar | Glottal | |
|---|---|---|---|---|
| Phīⁿ-im | [m] -m | [n] -n | [ŋ] -ng | [◌̃] -ⁿ,-N |
| Phòa-im | [p̚] -p | [t̚] -t | [k̚] -k | [ʔ] -h |
- Chi̍h-téng sat-chhat chú-im and bôa-chhat-im ùi /i/ thâu-chêng ē piàn khí-gûn chhùi-kòa-im, ia̍h chiō sī kóng /dzi/, /tsi/, /tsʰi/, kap /si/ hông ho͘ chò [dʑi], [tɕi], [tɕʰi], kap [ɕi].
- Chú-im /dz/ ū khó-lêng hông lí-kái chò bôa-chhat-im; ia̍h chiō tōa-hūn tiûⁿ-ha̍p sī hông tòng chò [z], tī /i/ thâu-chêng koh chò [ʑ].
- Tī chi̍t kóa chêng-hêng, Iú-siaⁿ phòa-im (/b/ kap /ɡ/) hun-pia̍t piàn bôa-chhat-im ([β] kap [ɣ]).
Bó-im
Bó-im ⟨o⟩ ū nn̄g khoán ho͘-im. Lâm-pō͘, chhiūⁿ Ko-hiông, Tâi-lâm téng só͘-chāi, chú-iàu ho͘ [ə] im; tī Tâi-pak chú-iàu ho͘ [o].
Chù-kái
Chham-chiàu
Liân-kiat
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
