Malacca Hái-kiap

Malacca [mēu le̍h kheuh] hái-kiap (Má-lâi-gí: Selat Melaka; Eng-gí: Strait of Malacca) sī 1 tsuā tsiâⁿ ue̍h ê hái-lōo, tī Malaysia puàⁿ-tó kah Indonesia Sumatra-tó ê tiong-hng. Keng-hūi sī (1.43N, 102.89E).

Malacca hái-kiap ta̍k-nî tah-bū

King-tsè tiōng-iàu-sìng

Tì king-tsè ê kak-tōo khuàⁿ khí-lâi, Malacca hái-kiap sī sè-kài-tíng té tiōng-iàu ê 1 tsuā ūn-su hái-lōo, buē-su Suez Ūn-hô, á-sī Panamá Ūn-hô. Tsit-tsuā hái-kiap sī tsûn-tsiah lâi-óng Thài-pêng-iûⁿ kah Ìn-tō͘-iûⁿ ê tsú-iàu lōo-tôo, khan-liân sè-kài-tíng 3 gê lîn-kháu té tsuē ê kok-ka, Ìn-tō͘, Ìn-nî kah Tiong-kok. 1-nî ū 5-bān tsiah tsûn tshut-li̍p, hū-tam tsuân sè-kài hèu-liōng ê 1/5 kàu 1/4. Sóo-ū tsûn-ūn tsio̍h-iû ê 1/4 king-kèu tsit-tsuā hái-kiap: tī 2003 nî, 1-li̍t tshap-it-to 1100-bān tháng (170-bān m³). I ê tn̂g-tōo sī 930 km, té ue̍h ê sóo-tsāi tó-á 38 km khuah.

Hái-tsha̍t kah tah-bū

Tsit gê kak-sì sī hái-tsha̍t kah kiaⁿ-háng (terrorism) ê bo̍k-phiau. Tsit kuí nî lâi, hái-tshat sī 1 hāng giâm-tiōng ê tāi-tsì, tì 1994-nî ê 25-paíⁿ tshiúⁿ-kiap piàn-kà 2000-nî ê 220-paíⁿ. 2003-nî tshun 150-paíⁿ, tsiàm tsuân sè-kài ê 1/3. 2004-nî liáu-aū koh-tsiah piàn tsuē.

Huân-ló kiaⁿ-háng sī in-uī kiaⁿ ū tuā tsiah tsûn ē khìi hōng kiap--khìi, kā-i tiâm-ē té khín ê sóo-tsaī (tó-á 25m tshim), tsiū-an-ne kā hái-kiap that--khiaih, hōo sè-kaì bōo-i̍k tio̍h tāng-siong.

Līng-guā 1 gê būn-tuê sī Sumatra-tó ta̍k-nî lóng tio̍h héu-sio, hōo kui gê hái-kiap bông-ian-sàn-bū, khuàⁿ-hn̄g tó-á 200m niā, hōo tsit tsuā khueh-tsa̍t-tsa̍t ê sing-lí suàⁿ-lōo piàn kah tsiâⁿ m̄-sī-khang.

Bô-tik-khak phái-lâng ē lī-iōng tah-bū ê sî-tsūn kiap tsûn huat-tōng kiaⁿ-háng sīi-kiāⁿ.