Khí-chiu-pēⁿ he̍k gê-chiu-pēⁿ (Eng-gí: periodontal disease) kán-tan kóng tō-sī chhùi-khí sì-chiu ê chi̍t-pēⁿ.

Khí-chiu-pēⁿ ē tì-sú kháu-chhàu, chhùi-khí sòng-sit; ū khí-chiu-pēⁿ ê hū-jîn-lâng khah-gâu ū chá-sán he̍k sin-seng-jî thé-tāng siūⁿ kheng ê hiō-ûi-chèng; ū khí-chiu-pēⁿ ê lâng khah iông-ì ū sim-hiat-kńg-chi̍t-pēⁿ, pí-lūn-kóng: hiat-kńg khah-gâu soan-sat chò-sêng tiòng-hong he̍k sim-chōng pān-mo̍·h khoat-sún ê lâng khah-gâu siū-tio̍h khí-chiu pēⁿ-khún ê éng-hióng, sú pēⁿ-chêng giâm-tiōng; khí-chiu-pēⁿ hō· thn̂g-jiō-pēⁿ pháiⁿ khòng-chè, thn̂g-jiō-pēⁿ ê lâng mā khah-gâu tek-tio̍h khí-chiu-pēⁿ; ū sim-hiat-kńg chi̍t-pēⁿ ê lâng ho̍k-iōng khòng-gêng-hiat-che tī tī-liâu khí-chiu-pēⁿ ê sî-chūn,khah-pháiⁿ chí-hoeh; ū-ê sim-chōng-pēⁿ he̍k tian-pēⁿ ê io̍h-á ē hō· khí-hōaⁿ pûi-tōa; ū sim-chōng pān-mo̍·h khoat-sún ê lâng tī chiap-siū khí-chiu tī-liâu chêng ài seng ho̍k-iōng khòng-seng-sò· lâi pó-hō·.

In-toaⁿ khí-lí

Khí-chiu-pēⁿ ê khí-lí sī chhùi-khiuⁿ ōe-seng bô-hó. Chhùi-khiuⁿ lāi-té ū chiok-chē sè-khún, khah-sú chhùi-khí sé bô chheng-khì, sè-khún tō-ē tōa-liōng cheng-seng, liâm-hù tī chhùi-khí piáu-bīn, chiâⁿ-chò khí-khún-pan. Khí-khún-pan tú-khí-seng sī thang-kng ê, oh khoàiⁿ, ài ēng khí-khún-pan hián-sī-che kā ní-sek chiah ē khoàiⁿ. Khí-khún-pan lúi-chek kàu mó·-mi̍h-á têng-tō·, tō chiâⁿ-chò n̂g-n̂g siô·ⁿ-siô·ⁿ ê 1 chân mi̍h liâm tī chhùi-khí piáu-bīn. Khí-khún-pan siāng-chia̍p lúi-chek tī chhùi-khí óa khí-hōaⁿ ê só·-chāi, kap chhùi-khí hâm chhùi-khí chi-kan ê lîn-chiap-bīn. Chit-ê khí-khún-pan tō-sī khí-chiu-pēⁿ ê in-toaⁿ.

Chèng-thâu

Khí-chiu-pēⁿ thâu-khí-seng lóng bô bêng-hián chèng-thâu, i ê phò-hāi koh hoat-seng tī khí-hōaⁿ lāi-té, só·-í tiāⁿ-tiāⁿ hō·-lâng khin-hut sit-kak-chhat. Khí-thâu ē sè-chhùi lâu-hoeh, khí-hōaⁿ ngāi-gio̍h-ngāi-gio̍h, chhùi chhàu. Koh-lâi khí-hōaⁿ ē chéng, iû-kî sī khang-khòe khah thiám, bē-khùn, tn̂g-tô· lí-hêng, sim-lí ap-le̍k tōa téng-téng, hō· té-khòng-la̍t khah-bái ê sî-chūn kēng-ka bêng-hián. Chia-ê chèng-thâu khí-khí-lo̍h-lo̍h, ū-sî bái ū-sî hó, kàu siāng-lō·-bóe, chhùi-khí lô·-hia̍p, khí-hōaⁿ ta-mo̍·h, léng-jia̍t mí-kám, sīm-chí tong-ûn chéng thiàⁿ bē-hó. Chia-ê chèng-thâu m̄-sī ta̍k-ê lóng-ū, jî-chhiáⁿ ta̍k-lâng chêng-hêng ū cheng-chha, mā bô it-tēng ê sian-āu sūn-sū, sīm-chí ū lâng kàu chòe-āu chhùi-khí lóng lak-liáu-liáu iā m̄-pa̍t thiàⁿ--kòe.

Tī-liâu

Khí-chiu-pēⁿ ê tī-liâu tiōng-tiám tio̍h-sī “chheng chheng-khì”, kā khí-khún-pan ta̍k-kang thiat-té phiàⁿ-sàu, chia̍h io̍h-á boah io̍h-á lóng bô ka-tī sé-chhùi bín-chhùi-khí tiōng-iàu.

Khí-kho-i tī-liâu khí-chiū-pēⁿ ê tē-1-ê hoat-tō· kiò-chò phase-one treatment:

Kui-chhùi ê chhùi-khí hip tiān-kong-phìⁿ kiám-cha
Sú-iōng khí-chiu thàm-chiam thàm-chhek khíu-chiu lak-té-á ê chhim-tō· (periodontal probing)
Sú-iōng chhiau-im-pho sé-khí-ki kap curet kā khí-tái khe hō· chheng-khì, sūn-sòa kài khí-thâu ê piáu-bīn, hō· kim-kut kng-seⁿ.
Kàu-io̍k hoān-chiá chèng-khak ê chhùi-khiuⁿ chāi-bat, ióng-sêng liông-hó ê chhùi-khiuⁿ ōe-seng koàn-sì.

Tē-1 kai-tōaⁿ ê tī-liâu nā bô hoat-tō· kái-koat, ē-sái chìn-chi̍t-pō· chò khí-chiu gōa-khó chhiú-su̍t, lâi siau-tû ín-khí khí-chiu-pēⁿ ê in-sò·.

Khí-chiu-pēⁿ ê tī-liâu m̄-sī kantaⁿ khò khí-kho-i, iah-koh ài hoān-chiá phòe-ha̍p 2 tiám chiah ē-ēng--chit:

Ta̍k-kang î-chhî liông-hó ê kháu-khiuⁿ ōe-seng
Tēng-kî hôe-chín kiám-cha pó-ióng

Ī-hông

Tēng-kî pó-ióng kiám-cha
Ta̍k-kang chèng-khak sú-iōng khí-bín-á kap khí-sòaⁿ

Chhò-ngō· koan-liām

Khí-chiu-pēⁿ sī in-ūi hóe-khì-tōa, khùn-bîn put-chiok só· ín-khí.
Seⁿ 1 ê gín-á, pháiⁿ 1 khí chhùi-khí.
Iōng iâm, io̍h-iōng khí-ko, lo̍k-chhùi-chúi ē-sái tī-liâu khí-chiu-pēⁿ.
Bô sé-chhùi, kan-taⁿ lo̍k-chhùi tio̍h ē-sái.
Bô sú-iōng khí-sòaⁿ, ke bín-chhùi-khí tio̍h ē-sái.
Nî-hòe ū--ah, tio̍h-ē lak chhùi-khí.
Iōng khí-thok thok chhùi-khí.
Khí-hōaⁿ lâu-hoeh sī in-ūi khiàm bî-tá-mín C.