მონღოლეთი

მონღოლეთი^{[კომ. 1]} ზუღაშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფო ბჟაეიოლ აზიას, ნამუსჷთ ოორუეშე უხურგანს რუსეთი, ობჟათშე, ბჟაეიოლშე დო ბჟადალშე — ჩინეთიშ ოკათე რესპუბლიკა. ქიანაშ ფართობი რე 1,564,116 კმ² 3.5 მილიონიანი მახორობათ, ნამუშით მოსოფელს არძაშე თხიტხას დოხორელი სუვერენული სახენწჷფო რე. მონღოლეთი მოსოფელს არძაშე უკაბეტაში ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფოეფი რე, ნამუთ ვამძღჷ ინოხვილერი ზუღას, ტერიტოირიაშ უმენტაშობა უკებჷ დოლოამი სტეპეფს, ოორუეშე დო ბჟადალშე გვალეფს, ობჟათეშე — გობიშ ტიოზის. ულან-ბატორი — ქიანაშ ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა, სოდე ქიანაშ მახორობაშ დოხოლაფირო გვერდი ოხორანს.

მონღოლეთი Монгол Улс Mongol Uls მონღოლეთი
ჰიმნი: Монгол Улсын төрийн дуулал
მონღოლეთიშ ორენი
ნანანოღა		ულან-ბატორი 47.916667,106.88333347°55′ ოორ. გ. 106°53′ ელ. გ.
უკაბეტაში ნოღა		ულან-ბატორი, ერდენეტი, დარჰანი
ოფიციალური ნინა(ეფი)		მონღოლური
რელიგია		51.7% ბუდიზმი 40.6% ვა რელიგიური 3.2% ისლამი 2.5% შამანიზმი 1.3% ქირსიანობა 0.7% შხვა
თარობა		უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა[1]
-	პრეზიდენტი	უხაანგიინ ხურელსუხი
-	პრემიერ-მინისტრი	ლუვსანნამსრაინი ოიუნ-ერდენე
ფართობი
-	გვალო	1,564,116 კმ2 (18-ო)
-	წყარი (%)	0.67[2]
მახორობა
-	2023[3] ფასებათ	3,504,741 (131-ა)
-	მეჭედალა	2.24 ად/კმ2
ედპ (ჸუპ)		2023 ფასებათ
-	გვალო	$52.989 მილიარდი[4] (124-ა)
-	ართ მახორუშე	$15,087[4] (103-ა)
აგი (2022)		0.741 (მაღალი) (96-ა)
ვალუტა		ტუგრიკი (MNT)
ბორჯიშ ორტყაფუ		UTC+8:00 (UTC+7:001)
ქიანაშ კოდი		MN
Internet TLD		.mn
ოტელეფონე კოდი		+976
1კანკალე რეგიონს რე UTC+7:00 ბორჯიშ ზონა

თეხანური მონღოლეთიშ ტერიტორიას გამაგენდეს შხვადოშხვა გეგია სახენწჷფო, თინეფს შქას ხუნუ, სიანბეი, ჟუჟანიშ სახაკანო, თურქეფიშ სახაკანო, მაჟირა ბჟაეიოლი თურქეფიშ სახაკანო, უიღურეფიშ სახაკანო დო შხვ. 1206 წანას, ჩინგიზ-ყაენქ ქუდარსხჷ მონღოლეთიშ იმპერია, ნამუქჷთ ისტორიას გჷნირთუ უკაბეტაში მოხურგე ოსქირონე იმპერიათ. ჩინგიზ-ყაენიშ მოთა ყუბილაი-ყაენქ ქჷდიჸუნუ დინოხოლენი ჩინეთი დო ქუდარსხჷ იუანიშ დინასტია. იუანიშ აკოცჷმაშ უკული, მონღოლეფქ დირთეს მონღოლეთშა დო მაახალეს დინოხოლენი მოზოგ-მოზოგური კონფლიქტეფი, დაიან-ყაენიშ დო ტუმენ ზასაგტ ყაენიშ ბორჯიშ მოხ.

XVI ოშწანურას, მონღოლეთის ტიბეტური ბუდიზმიქ მადჷ, ნამუშ უკული გეგნოდჷ მანჯურეფიშით დჷნარსხუებუ ცინიშ დინასტიას, ნამუქთ XVII ოშწანურას ქიანა მუშ აკოდგინალუაშა გენშეჸონუ.XX ოშწანურაშ დაჭყაფუშო, ქიანაშ ძინათებული ქომოლი მახორობაშ მეხოლაფირო ნასუმოსი ბუდისტი ბერი რდჷ.^[5][6] 1911 წანას, ცინიშ დინასტიაშ აკოცჷმაშ უკული, მონღოლეთიშ ზოხორინალა გჷმაცხადუ დო 1921 წანას ფაქტიური ზოხორინალა მიპალჷ ჩინეთიშ რესპუბლიკაშე. თე მოლინაშე ჭიჭე ხანიშ უკული, ქიანაქ სხუნუეფიშ რსხუშ სატელიტი სახენწჷფოთ გჷნირთუ. 1924 წანას გიჭყჷ მონღოლეთიშ ოკათე რესპუბლიკაქ მუჭოთ სოციალისტური სახენწჷფო.^[7] 1989 წანაშ ანტიკომუნისტური რევოლუციაშ უკული, 1990-იანი წანეფიშ დაჭყაფუს მონღოლეთის მოხვადჷ თინჩალი დემოკრატიული რევოლუციაქ. თეს მაჸუნუ ანდაპარტიული სისტემაქ, 1992 წანაშ ახალი კონსტიტუციაქ დო რთულას, მარა იშენით გინულაქ საბაზარო ეკონომიკაშა.

მახორობაშ დოხოლაფირო 30% მეჸუნს გეგია ვარ-და გვერდო გეგია რინაშ წესის; მეცხენობა ჯვეშობურო სქიდჷ კულტურაშ უგურთუ ნორთო. ბუდიზმი უმენტაშობაშ (51,7%) რელიგია რე, ვარელიგიური მახორობა (40,6%) მაჟირა უკაბეტაშ ბუნა რე. ისლამი სიკაბეტათ მასუმა რელიგური გემაჸვენჯობა რე (3,2%), სოდე უმენტაშო აკოდვალირი რე ეთნიკურო ყაზახეფით. ქიანაშ მენმოღალეეფიშ უმენტაშობა რე ეთნიკურო მონღოლი, მახორობაშ დოხოლაფირო 5% აკმადგინანა ყაზახეფი, ტუვალეფი დო შხვა ეთნიკური უჭიჭაშობეფი, ნამუეფჷთ გიშაკერზაფილო ოხორანა ქიანაშ ბჟადალი რეგიონეფს. მონღოლეთი გეჸვენჯი ერეფოშქაშე ორგანიზაციეფიშ მაკათური რე: გოერო, აზიაშ წოროხანდაშ დიალოგი, G77, აზიაშ ინფრასტრუქტურული საინვესტიციო ბანკი, უგინობირაფუობაშ ყარაფი დო NATO-შ გლობალური პარტნიორალა. 1997 წანას, ქიანქ ქაკათჷ მოსოფელიშ სავაჭრე ორგანიზაციას დო ოცადჷ მუში კათაფაშ გოძინას რეგიონალურ ეკონომიკური დო სავაჭრე ბუნეფს.^[2]

თაშნეშე ქოძირით

• მონღოლეფი
• მონღოლეთიშ აიმაკეფი
• მონღოლეთიშ იმპერია
• ჩინგის ხანი
• მონღოლეფიშ პატჷნალა საქორთუოს
• მონღოლეთიშ პარლამენტი
• მონღოლეთიშ პრეზიდენტი
• მონღოლეფიშ მინოკათინეფი საქორთუოშა
• გობიშ ტიოზი

რესურსეფი ინტერნეტის

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

მონღოლეთი

• სათარობო ტურისტული საიტი (ინგ.) Archived 2008-10-25 ვებ-ხასჷლას Portuguese Web ArchiveCategory:Webarchive template other archives
• ტურისტული საიტი მონღოლეთშე (რუს.)
• მონღოლეთი www.worlds.ru-ს (რუს.) Archived 2015-06-18 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• სათარობო საიტი (ინგ.) (მონღ.) Archived 2008-11-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• გობიშ ტიოზი (ინგ.) Archived 2009-02-05 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• გობიშ ტიოზი დო მოგვალრზენარეფი გობიშ ტიოზის (ინგ.) Archived 2009-03-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ულან-ბატორი (ინგ.) Archived 2015-05-10 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• მონღოლეთიშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი (ინგ.)
• ჩინგის ხანი დო მონღოლეფი (ინგ.)
• ჩინგის ხანი (ინგ.)
• ღურა, ბადება დო შხვა (ინგ.)
• დემოგრაფია (ინგ.);(რუს.);(ფრანგ.);(იტალ.)დო შხვ. Archived 2016-03-05 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ბაღანეფიშ ღურა (ინგ.)
• მონღოლეთიშ მახორობა (ინგ.)
• მოგვალრზენობა (ინგ.)
• მოგვალრზენობა 1 (ინგ.) Archived 2015-06-17 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• მონღოლეთიშ სტეპი (ინგ.) Archived 2009-02-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• შარალუა მონღოლეთის (ინგ.)
• ულან-ბატორი (რუს.) Archived 2014-08-02 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• მონღოლეთიშ მახორობაშ მუდანობაშ რკება. РИА "Новости"-ის ჟურნალისტიშ სტატია (რუს.)
• მონღოლეთიშ მახორობა (რუს.) Archived 2009-04-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• მონღოლეთიშ რუკა შხვადოშხვა მეღანკუეფით (რუს.)
• მონღოლეთიშ რუკა Google-ის დო შხვადოშხვა მუნაჩემეფი (რუს.)
• მონღოლეთიშ გეოგრაფია (რუს.)
• მონღოლეთიშ ისტორია (რუს.)

კომენტარეფი

1. მონღ. Монгол Улс; მონღოლური ჭარალუა: ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ, mn, moŋɣol ulus; აიწ. „მონღოლური ერი“ ვარ-და „მონღოლეთიშ სახენწჷფო“
   ⁱ/mɒŋˈɡoʊliə/ mong-GOH-lee-ə