Voyale naziåle

Ene voyale naziåle u voyale do nez^[1], c' est ene voyale ki s' prononce do nez.

C' est des sons assez tipikes do walon, et des ôtes lingaedjes d' oyi. ^[2]

Les naziåles e walon

Les sons ki s' prononçnut do nez e walon ^[3] c' est :

• li son IN (dins, prinde, vantrin, flamind)
• li son én (bén, rén, vijhén, tchén, latén)
• li son ON (on 2, bon, måjhon, walon)
• li son AN (panse, danse, dimander, francès)
• li son UN, foirt råle e walon (djun)
• li son ån, prononçaedje do son "ON" e tchestrolès, nén rprins e rfondou walon.
• li son în, (îⁿ) prononçaedje do costé des Scåssenes do betchfessî én.

Les naziåles e walon fwaiynut pårteye di foninmes ki polnut candjî sorlon les accints do walon. Sacwants candjmints ont stî rashonnés dins des betchfessîs scrijhas.

• betchfessî én
• betchfessî OEN

Des ôtes, la kel candjmint est rsintou come coinrece, sont lomés "oyons" :

• oyon AN/ON (prononçaedje Hesbaye-Condroz)
• oyon AN/IN (aschates walon picård, Årdene nonnrece, tchestrolès)

Disnaziålijhaedje

On lome "disnaziålijhaedje" li passaedje, dins sacwants pårlers, d' ene naziåle a ene voyale ordinaire :

• po cåzu totes les voyales divintrinnes dins les pårlers d' après Vervî et Måmdey.
• po IN ki dvént "î" u "è" dins l' tchestrolès.
• po ON, ki dvént "o" di costé d' Nivele. (walo, o vout bîⁿ).
• po én, ki dvént "é" dins sacwantès coines do costé d' Tcheslet et di Spå.

Ôtes prononçaedjes

xhiltant prononçaedje

Les naziåles "on" et "én", metowes å coron des mots si prononcèt xhiltanmint (come l' inglès -ing) dins l' payis d' Måmdey :

• on : walon => walong
• én : Bastén => Bastèng

prononçaedje avou -gn

So sacwants plaeces el Hesbaye (come Sint-Djôr-so-Mouze), li son "én" et pacô li son "in" å coron des mots si prononcèt -ègn

c' est bègn, on tèrègn (c' est bén, on terén)

On-z î prononce foirt tipicmint li fråze ki shût :

Mârtègn va so s' djârdègn; i veût on lapègn ki magne si perzègn; i houke si tchègn; vo n' la-t i nègn k' i n' l' apice nègn ! (loukîz a : betchfessî én).

Les naziåles foû do walon

e francès

Gn a cénk sicrijhas ki s' prononçnut naziålmint (in, on, an, en, un). Mins les scrijhas "in" et "en" si prononçnut parey.

Les sons naziås, c' est ene des målåjhminces po les etrindjirs aprinde li francès.

Ene des fråzes tipikes a saveur prononcî :

Le ciel serein d'Espagne est sans embruns (li clair cir d' Espagne est sins brouheur).

e picård

E picård, li son IN est bråmint pus spårdou k' e walon. I replaece eto tos les mots walons avou "AN".

e gåmès

Gn a des coines la k' on-z a on xhiltant prononçaedje come e walon do costé d' Måmdey.

Hårdêyes difoûtrinnes

• Sol waibe del Croejhete walone da Lorint Hendschel
  • Les letes do walon, inte di zeles, les naziåles
  • Senes des voyales naziåles dins l' Alfabet Fonetike Eternåcionå

Sourdants et pî-notes

1. Li prumî noûmot po ciste atuze la sonante do nez atåvlé paRoger Viroux dins les Noveles des WASAB l° 1 (1982) p. 13; li mot «sounante» n' a nén stî ritnou sol Wikipedia, ca i rshonne a «cossoune», lomêye cossonante dins l' noûmotî Viroux.
2. E-n occitan, on trouve des xhiltants prononçaedjes (lan´të-mang po Fr. « lentement ».
3. Po les notåcions di ces sons la e-n Alfabet Fonetike Eternåcionå, loukîz cial.