Plasma

In de nateurkunde es plasma e foaze woarin da deeltjes van e stoffe tout up zeker' ogte g'ioniseerd geroakn. Plasma es een van de vier aggregoatietoestandn van materie.

Dat artikel es geschreevn in 't Zuudôostelik West-Vlams.

---

E plasmalampe

De centroale elektrode van e plasmalampe, woar dat er blauwe plasma omoge lopt.

Poolluchtn (ier in Alaska) zyn e voorbeeld van nateurlik plasma.

Wuk es plasma juste?

In e goaze èn atoomn e gelykig antal positief en negatief geloadn deeltjes. De positieve loadienge vind je were in de kern en de negatief geloadn elektroonn moakn 't geheel neutroal. By plasma èn sommigste atoomn één of meer elektroonn kwytgespeeld, byv. deur e verogienge van de temperateure. De losgesleegn elektroonn beweegn under vry deur de ruumte. Me zeggn da de kern die overbluuft mè de rèste van de elektroonn, g'ioniseerd es.

De meeste plasma's zyn styf warm.

E stoffe es plasma gekommn vanof 't moment dan d'r genoeg atoomn zyn die g'ioniseerd zyn vo 't elektrisch karakter van de goaze te verandern. Den toestand plasma vind je styf vele were in de nateure. De dounkere materie in 't heelal es plasma. In totoal bestoat 99% van de massa in 't heelal uut plasma.

Plasma geleidt elektriek, reageert up veranderiengn in elektrische en magnetische veldn, en kut chemische reacties rapper doen goane. Doadeure zyn d'r veel toepassiengsmeugelikeedn. 'n Tak van de nateurkunde die em bezigoudt mè de studie van et dynoamisch gedrag van plasma's, noemt plasmafysica.

Voorbeeldn van plasma

• vier en 'n bliksem zyn natuurlikke plasma's. Ook de zunne - juste lik olle andere sterrn - es één styve grote plasmabolle.
• tl-lampn zyn e voorbeeld van kunstmoatige plasma's
• Plasma's loatn under beïnvloedn deur magnetische veldn. Da kun je goed ziene an de poolluchtn dien 't magnetisch veld van d'eirde volgn.

Interne koppeliengn

• Goaze
• Vloeistoffe
• Vaste stoffe