D' Aroabiesche toale (Aroabiesch : العَرَبِية ) is de klassieke Aroabiesche toale van de 6ste êewe en zyn teegnwôordige ofgeleide vormn mêt uutzoendrienge van 't Maltêes. Aroabiesch wordt gesprookn in e grôot gebied da lopt deur West-Oazje, Nôord-Afrika, en den Ôorn van Afrika. 't Aroabiesch makt dêel uut van d' Afro-Aziejoatiesche famielje.
D' algemêen beschoafde toale, genoamd "Modern Standoard Aroabiesch" of "Lietrèèr Aroabiesch", is d' êenigte oofiesjêele vorm van 't Aroabiesch. 't Wordt gebruukt in de mêeste geschreevn dokumentn mor ook by formêele gesprookn geleegneedn, lik by leeziengn en uutzendiengn.
Aroabiesch is e "Centroal Semietiesche toale", dichte verwant mê 't Arameesch, 't Hebrêewsch, 't Ugarietiesch en 't Feeniesiesch. Standoard-Aroabiesch verschilt van en is mêer beoedsgezind of aal de gesprookn varjeteitn, en de twêe bestoan in e toestand die diglossia gêetn wordt, gebruukt neffnst mekoar vo verschillnde sosjoale funksjes.
Sommigte van de gesprookn varjeteitn zyn weedrzyds oenbegryplik [1], zowêl geschreevn of moendlienk, en de varjeteitn lik êen gehêel vormn e sosjoo-liengwiestiesche toale. Da wil zeggn da vanuut zuuvre toalkundige zyde de neigienge bestoat vo ze lik mêer of êen toale te beschown, mo ze zyn geweunlik tegoare bekeekn lik êen toale uut polletieke en godsdienstige oovrweegiengn. O ze beschowd wordn lik mêer of êen toale, ton ist nie duudlik oeveele toaln datr zoen zyn, omda de gesprookn varjeteitn 'n streektoaln-keekn uutmoakn, en datr gin duudlikke grenzn zyn. Ot 't Aroabiesch êen toale is, tonne wordt ze misschiens gesprookn deur apeupri 420 mieljoen gebruukrs (deur gebôorte) in d' Aroabiesche weirld[2], zodoanig da ze êen van zes mêest gesprookn toaln van de weirld is. In 't gevol van verschillnde toaln, is 't Egyptiesch Aroabiesch de mêest gesprookn varjeteit[3] mê 89 mieljoen spreekrs van gebôorte [4] — nog atyd mêer of glyk wukke Afro-Aziejoatiesche toale. 't Aroabiesch is ook e lieturgiesche toale vo 1,6 bieljoen Mosliems [5][6]. 't Is êen van de zes offiesjêele toaln van de Verêenigde Noasjes [7].
De teegnwôordige geschreevn toale (Modern Standoard Aroabiesch) is ofgeleid van de toale van de Kooran (gekend lik Klassiek Aroabiesch of Kooroaniesch Aroabiesch). 't Wordt ip veele platsn oendrweezn in schooln en uunieversieteitn, en wordt in verschillnde moate gebruukt by 't werk, 't bestier, en de meedja. De twêe formêele varjeteitn zyn tegoare gepakt lik Lietrèèr Aroabiesch, die d' offiesjêele toale is van 26 stoatn en de lietuurgiesche toale van den Ieslam. Modern Standoard Aroabiesch vôgt van dichte de sproakkunste van 't Koroaniesch Aroabiesch en gebruukt apeupri de zeifste wôordnschat. Mo, 't êt e poar gramatiekoale droajn en wôordn weggeloatn die nie mê bestoan in de gesprookn varjeteitn, en 't êt êenigte niewe droajn en wôordn oovrgenoomn uut de gesprookn toale. Veele uut de niewe wôordnschat dient vo begrippn weere te geevn die oenstoan zyn in loatre tydn, in 't byzoendre in de moderne tyd.
't Aroabiesch is d' êenige oovrbluuvnde van d' Oede Nôord-Aroabiesche streektoaln-groep woar te neemn in de vôor-Ieslamietiesche ipschriftn die bestoan vanof de 4-de êewe [8][9]. Aroabiesch wordt geschreevn mê 't Aroabiesch schrifte, dat 'n abjad-schrifte is (meedeklienkrs-schrifte) en 't is geschreevn van lienks no rechs aloewêl da de gesprookn varjeteitn somtyds in ASCII gezet wordn, en van rechs no lienks goan zoendre duudlikke reegls.
't Aroabiesch êt e grôotn invloed gêt ip veele toaln in hêel de weirld hêel ze geschiednisse lank. Sommigte van de mêest beïnvloede toaln zyn Perziesch, Koerdiesch, Somoaliesch, Swahielie, Bosniesch, Kazakhsch, Bengalie, Hindie, Malejziesch, Iendoneeziesch, Tigrinj, Pashto, Punjabie, Tagalog, Sindhie en Hausa. Binst de Middlêewn was 't Lietrèèr Aroabiesch e belankryke kuultuurtoale in Europa, in 't byzoendre in de weetnschap, de wiskunde en de fielozofie. Doadeure ên d' Europeesche toaln ook veel wôordn dr van gelêend. Veele wôordn van Aroabieschn ôorsproenk zyn ook te vienn in oede toaln lik Latyn en Grieksch. Aroabieschn invloed, in d' êeste plekke in de wôordnschat, is te ziene in de Romoansche toaln, in 't byzoendre in 't Spoans, Kataloansch, Galiesiesch, Portugeesch en Siesieljoans, zowêl deur de klêene afstand tusschn 't Kristlik Europa en d' Ieslamietiesche beschoaviengn lik deur de 800 joar Aroabiesche kuultuure en toale ip 't Iebeeriesch schiereiland, dat in 't Aroabiesch "Al-Andaloes" gêetn wordt.
't Aroabiesch êt ook wôordn gelêend van veele andre toaln, woaroendre Eebrêewsch, Aramêesch, Grieksch, Perziesch en Syriesch in vroegre êewn, Koerdiesch in de Middlêewn en de teegnwôordige Europeesche toaln van deezn tyd, mêesta van 't Ienglsch en 't Fransch.
Verwyziengn
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
