From Wikipedia, the free encyclopedia
De spoensn (porifera), (Latyn: porus, porie, en ferre, droagn), zyn e stamme van primitieve, mêercellige bêestn die under nie kunn vôortbeweegn. Ze leevn in 't woater en ze zettn under vaste ip de bodem. De mêeste leevn in zêen en oceoann, toet ip 8,5 kilometer diepe, moa der zyn ook zoetwoaterspoensn. Ze vangn under eetn deur woater te filtreern. Z' èn gin aparte orgoann, spiern of zenuwn. Der zyn e goeie 8400 sôortn bekend, en regelmoatig wordn der nieuwe sôortn beschreevn. Spoensn zyn van d' oudste bekende bêestn. Fossieln dateern van 't Precambrium.
Spoensn èn e simpeln bouw. Ze bestoan uut e buuze, woavan dat er êen ende vastegezet is ip de bodem. 't Boovnste ende van de buuze is oopn en wordt osculum genoemd. Vanbinn ist er een holte, 't spongocoel. De buuze èt e skelet die mêestal ipgebouwd is uut skeletnoaldn (spicula). Deur de wand van de buuze wordt woater noa binn gezoogn en via de boovnkant, 't osculum, komt 't were noa buutn.
Spoensn èn mor e poar sôortn celln:
In zekere zin kan e spoense ook anzien wordn lyk e kolonie van celln en nie lyk een individu. Os de celln van e spoense byvoorbeeld deur e mixer g'hoald wordn, goan de celln mekoar weere ipzoekn en e spoense vormn.
Spoensn èn e grôot regeneroasjevermeugn. Iedere celle èt de meugelykheid van uut te groein toet e nieuwe spoense. An de buutnkant van de spoense kunn knoppn wordn gevormd, die losloatn of ofbreekn en ton uutgroein toet e nieuwe spoense. An de binnkant van de spoense kunn gemmulae oentwikkeln. E gemmula bevat vele kroagcelln (choanocytn) en is omgeevn deur skeletnoaldn. Ze kunn uutdroogienge en bevriezienge overleevn. Ze kommn geweunlyk vry os de spoense dôodgoat en by gunstige omstandigheedn goan z' oopn en vormn nieuwe exemploarn.
Spoensn zyn mêestal hermafrodiet (twêeslachtig), of wisselnd mannelyk en vrouwelyk. Vôortplantiengcelln kunn oentstoan uut al de sôortn celln, moa spermacelln oentstoan mêestal uut kroagcelln en eicelln uut archeocytn. De spermacelln kommn de vrouwelyke spoense binn met de woaterstroom deur de buuze van de spoense. Bevruchte eicelln oentwikkeln under toet vryzwemmnde larvn. In sommigte gevalln bluuft de larve e tyd in de moederspoense. Uutendelyk vestign de larvn under ip de bodem en groein uut toet e nieuwe spoense.
Volgns World Register of Marine Species (1 moarte 2016) zyn der vier klassn spoensn die nog in leevn zyn:
Uutgestorvn:
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Porifera van Wikimedia Commons. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.