Chiến tranh Pháp–Phổ
xung đột quân sự giữa Pháp và Phổ (1870–1871) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Chiến tranh Pháp - Phổ (19 tháng 7 năm 1870 – 28 tháng 1 năm 1871), thời hậu chiến còn gọi là chiến tranh Pháp – Đức (do sự kiện thống nhất nước Đức ở thời điểm ấy[3] và Phổ là thành viên Liên bang Bắc Đức), hay chiến tranh Pháp – Đức (1870 – 1871),[11] chiến tranh Pháp - Đức lần thứ nhất[12], thường được biết đến ở Pháp là chiến tranh 1870, chiến tranh Napoleon với Đức lần thứ hai là một cuộc chiến tranh vũ trang giữa hai nước là Pháp với Liên bang Bắc Đức do Phổ lãnh đạo. Cuộc chiến kết thúc với chiến thắng của nước Phổ đại diện cho Đức, trở thành cuộc chiến tranh đế quốc đầu tiên do Phổ phát động.[5] Cuộc chiến đã dẫn tới sự thành lập của một nhà nước thống nhất cho dân tộc Đức là Đế quốc Đức khi hầu hết các bang miền Nam gia nhập Bắc Đức ngoại trừ Áo vì Áo bị Phổ loại trừ trong kế hoạch thống nhất của mình và Áo lúc đấy đã thực hiện chế độ quân chủ kép với Hungary. Đây là cuộc chiến tranh có tầm vóc đồ sộ, trọng đại[13] nhất kể từ những cuộc chiến tranh của Napoléon đến Chiến tranh thế giới thứ nhất,[3] có vai trò hết sức to lớn trong lịch sử châu Âu, đặc biệt là nó đã gây ra mối thù nước Đức trong lòng người Pháp về việc mất lãnh thổ và điều này góp phần dẫn đến Thế chiến I.
Chiến tranh Pháp–Phổ | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Một phần của Giai đoạn thống nhất nước Đức | |||||||||
Từ trên xuống theo chiều kim đồng hồ: Lực lượng Bộ binh Phổ trong trận chiến tại Spicheren; họa phẩm La ligne de feu (1886) của nhà Họa sĩ Jeanniot, miêu tả Trận Mars-La-Tour; cảnh quân Pháp đầu hàng tại Sedan qua nét vẽ của Werner; Tranh "Những viên đạn cuối cùng" Neuville khắc họa trận Bazeilles. | |||||||||
| |||||||||
Tham chiến | |||||||||
Đến ngày 4 tháng 9 năm 1870 Đệ Nhị đế chế Pháp |
Đến 18 tháng 1 năm 1871 Bayern Württemberg | ||||||||
Từ ngày 4 tháng 9 1870 |
Từ ngày 18 tháng 1 năm 1871 | ||||||||
Chỉ huy và lãnh đạo | |||||||||
Napoleon III (POW) François Achille Bazaine Patrice de MacMahon (POW) Léon Gambetta Giuseppe Garibaldi Louis-Jules Trochu |
Wilhelm I Otto von Bismarck Helmuth von Moltke Friedrich III Karl Friedrich von Steinmetz Prince Friedrich Karl Albrecht von Roon | ||||||||
Thành phần tham chiến | |||||||||
Lực lượng ban đầu: |
Lực lượng ban đầu: 300.000 quân chính quy[8] 900.000 quân dự bị và Landwehr (dân vệ)[8] Tổng cộng: 1.494.412 | ||||||||
Thương vong và tổn thất | |||||||||
138.871 chết[9] |
44.700 chết | ||||||||
~250.000 thường dân chết, bao gồm 162.000 dân thường Đức chết do dịch đậu mùa lây truyền từ tù binh Pháp |
Nước Phổ được hỗ trợ bởi Liên bang Bắc Đức và các bang miền nam Đức như Baden, Württemberg và Bayern. Ngay từ những sự kiện dẫn tới chiến tranh, thiên tài ngoại giao của vị Thủ tướng nước Phổ là Otto von Bismarck đã được biểu lộ.[14] Chiến thắng của quân Phổ và Đức là một bước ngoặt to lớn trong lịch sử châu Âu,[15] đã đem lại sự thống nhất và khởi lập của nền Đế quốc Đức dưới sự cai trị của Hoàng đế Wilhelm I – Quốc vương Phổ. Với thắng lợi hiển hách này - là chiến tích chiến lược huy hoàng của ông,[16] tên tuổi của vị Tổng tham mưu trưởng Quân đội nước Đức là Đại tướng - Bá tước Helmut von Moltke đạt tới đỉnh cao vinh quang, với đầu óc sáng tạo mang tầm ảnh hưởng to lớn đến nền quân sự toàn cõi châu Âu.[17][18] Tuy nhiên, bên cạnh thiên tài của ông nói riêng thì cả Bộ Tổng Tham mưu Đức nói chung đã có đóng góp lớn nhất cho chiến thắng vinh hiển của đất nước.[19] Thất bại thảm hại của Pháp cũng đánh dấu sự sụp đổ của Napoléon III và dấu chấm hết cho nền Đệ Nhị đế chế Pháp, sau đó được thay thế bởi Đệ Tam cộng hòa. Do đó, thất bại này đã hoàn toàn chấm dứt chế độ quân chủ Pháp, trở thành một trong những thảm bại nặng nề nhất trên đất Pháp.[5][20] Đức từ chối sự đề nghị của Pháp về việc Pháp trao Nam Kỳ cho Đức vì Đức nhất quyết vẫn muốn lấy bằng được vùng Alsace-Lorraine, vùng này sau đấy bị người Đức chiếm đóng và hợp thành một phần của nước Đức thống nhất như một điều khoản của hiệp ước hòa bình Frankfurt giữa hai nước cho đến sau khi Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc. Kể từ sau thất bại trong cuộc chiến, người Pháp luôn bị ám ảnh bởi sự mất mát này.[21] Trong khi đó, chiến thắng quyết định của người Phổ - Đức đã tiếp lửa cho tinh thần đoàn kết, cao trào dân tộc chủ nghĩa Đức trỗi dậy mạnh mẽ và làm cho nước Pháp thất trận bị lăng nhục nặng nề,[22] mở đầu cho sự thù địch cay đắng giữa nước Đức và Pháp, đặt nền tảng cho một cuộc chiến tranh Pháp – Đức đẫm máu hơn nhiều.[5][23] Với sự thống nhất của Đế quốc Đức vào tháng 1 năm 1871, về chính trị người Đức đã toàn thắng trước cả khi Paris thất thủ.[24] Là một đòn giáng sấm sét vào đội quân hùng mạnh của Napoléon III,[25] chiến thắng của nước Đức cũng mở đầu cho quá trình suy yếu nghiêm trọng của nước Pháp[4], đánh một đòn đau đớn tới nước Pháp nói chung kể từ sau năm 1815.[26]