Ili

Châu tự trị dân tộc Kazakh Ili (giản thể: 伊犁哈萨克自治州; phồn thể: 伊犁哈薩克自治州; bính âm: Yīlí Hāsàkè zìzhìzhōu, Hán Việt:Y Lê Cát Táp Khắc Tự trị châu, Kazakh: ىله قازاق اۆتونومىيالى وبلىسى, Іле Қазақ аутономиялық облысы, İle Qazaq awtonomïyalıq oblısı, Uyghur: ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى, Ili Qazaq aptonom wilayiti, Ili Ķazaķ aptonom vilayiti), là một đơn vị hành chính tại Tân Cương, và là châu tự trị duy nhất của người Kazakh tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Châu tự trị dân tộc Kazakh Ili 伊犁哈萨克自治州 ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى ىله قازاق اۆتونومىيالى وبلىسى
—  Châu tự trị cấp phó tỉnh  —
Chuyển tự Trung văn
• Bính âm	Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu
Châu tự trị Ili (đỏ) tại Tân Cương (cam) và Trung Quốc
Châu tự trị dân tộc Kazakh Ili
Quốc gia	Trung Quốc
Khu tự trị	Tân Cương
Thủ phủ	Ghulja
Diện tích
• Tổng cộng	273,200 km2 (105,500 mi2)
Dân số
• Tổng cộng	3,880,000
• Mật độ	14,2/km2 (37/mi2)
Múi giờ	Giờ chuẩn Trung Quốc (UTC+8)
833400

Châu tự trị dân tộc Kazakh Ili nằm ở phía tây của Mông Cổ, phía nam của Nga và phía đông của Kazakhstan. Biên giới với nước ngoài của châu dài khoảng 2.000 km. Châu nằm trên thượng nguồn của Sông Ili và Irtysh (sông sa mạc) cũng chảy qua địa bàn.

Hành chính

Châu tự trị dân tộc Kazakh Ili là một châu tự trị cấp phó tỉnh và bao gồm hai địa khu là Tháp Thành (Qoqek, 塔城地区) và Altay (阿勒泰地区), cả hai đều nằm ở phía đông bắc của thủ phủ.

• Các đơn vị hành chính của địa khu Tháp Thành

#	Tên	Hán tự	Bính âm	Hán Việt	Tiếng Uyghur] (kona yezik̡)	Uyghur Latinh (yengi yezik̡)	Tiếng Kazakh (chữ Ả Rập)	Dân số (2003)	Diện tích (km²)	Mật độ (/km²)
1	Thành phố cấp huyện Tháp Thành	塔城市	Tǎchéng Shì	Tháp Thành thị	چۆچەك شەھىرى	Chöchek Shehiri	شاۋەشەك قالاسى	160.000	4.007	40
2	Thành phố cấp huyện Ô Tô	乌苏市	Wūsū Shì	Ô Tô thị	ۋۇسۇ شەھىرى	Shehiri	وسۋ قالاسى	210.000	14.394	15
4	Sa Loan	沙湾市	Shāwān Shì	Sa Loan thị	ساۋەن ناھىيىسى	Saven Nahiyisi	ساۋان اۋدانى	200.000	12.460	16
3	Ngạch Mẫn	额敏县	Émǐn Xiàn	Ngạc Mẫn huyện	دۆربىلجىن ناھىيىسى	Dörbiljin Nahiyisi	ءدوربىلجىن اۋدانى	200.000	9.147	22
5	Thác Lý	托里县	Tuōlǐ Xiàn	Thác Lý huyện	تولى ناھىيىسى	Toli Nahiyisi	تولى اۋدانى	90.000	19.992	5
6	Dụ Dân	裕民县	Yùmín Xiàn	Dụ Dân huyện	چاغانتوقاي ناھىيىسى	Chaghantoqay Nahiyisi	شاعانتوعاي اۋدانى	50.000	6.107	8
7	Huyện tự trị dân tộc Mông Cổ Hoboksar	和布克赛尔蒙古自治县	Hébùkèsài'ěr Měnggǔ Zìzhìxiàn	Hòa Bố Khắc Tái Nhĩ Mông Cổ tự trị huyện	ئاپتونوم ناھىيىسى قوبۇقسار موڭغۇل	Qobuqsar Mongghul Aptonom Nahiyisi	قوبىقسارى موڭعۇل اۆتونوميالى اۋدانى	50.000	28.784	2

• Địa khu Altay:

#	Tên	Hán tự	Bính âm	Hán Việt	Tiếng Uyghur (kona yezik̡)	Uyghur Latinh (yengi yezik̡)	Dân số (2003)	Diện tích (km²)	Mật độ (/km²)
1	Thành phố cấp huyện Altay	阿勒泰市	Ālètài Shì	A Lặc Thái thị	ئالتاي شەھىرى	Altay Shehiri	230.000	10.852	21
2	Burqin	布尔津县	Bù'ěrjīn Xiàn	Bố Nhĩ Tân huyện	بۇرچىن ناھىيىسى	Burchin Nahiyisi	70.000	10.369	7
3	Phú Uẩn	富蕴县	Fùyùn Xiàn	Phú Uẩn huyện	كوكتوقاي ناھىيىسى	Koktokay Nahiyisi	90.000	32.327	3
4	Phú Hải	福海县	Fúhǎi Xiàn	Phú Hải huyện	بۇرۇلتوقاي ناھىيىسى	Burultoqay Nahiyisi	70.000	33.319	2
5	Cáp Ba Hà	哈巴河县	Hābāhé Xiàn	Cáp Ba Hà huyện	قابا ناھىيىسى	Qaba Nahiyisi	80.000	8.186	10
6	Qinggil	青河县	Qīnghé Xiàn	Thanh Hà huyện	چىڭگىل ناھىيىسى	Chinggil Nahiyisi	60,000	15,790	4
7	Jeminay	吉木乃县	Jímùnǎi Xiàn	Cát Mộc Nãi huyện	جېمىنەي ناھىيىسى	Jéminey Nahiyisi	40.000	7.145	6

Ngoài ra, Ili còn có 2 huyện cấp thị (thành phố cấp huyện), 7 huyện và một huyện tự trị trực thuộc châu tự trị:

#	Tên	Chữ Hán	Bính âm	Hán Việt	Uyghur (kona yezik̡)	Uyghur Latin (yengi yezik̡)	Dân số (ước tính năm2003)	Diện tích(km²)	Mật độ(/km²)
1	Thành phố cấp huyện Y Ninh	伊宁市	Yīníng Shì	Y Ninh thị	غۇلجا شەھىرى	Ghulja Shehiri	430.000	629	684
2	Khuê Đồn	奎屯市	Kuítún Shì	Khuê Đồn thị	كۈيتۇن شەھىرى	Küytun Shehiri	300.000	1.171	256
3	huyện Y Ninh	伊宁县	Yīníng Xiàn	Y Ninh huyện	غۇلجا ناھىيىسى	Ghulja Nahiyisi	360.000	4.486	80
4	Hoắc Thành	霍城县	Huòchéng Xiàn	Hoắc Thành huyện	قورغاس ناھىيىسى	Qorghas Nahiyisi	360.000	5.466	66
5	Củng Lưu	巩留县	Gǒngliú Xiàn	Củng Lưu huyện	توققۇزتارا ناھىيىسى	Toqquztara Nahiyisi	160.000	4.124	39
6	Tân Nguyên	新源县	Xīnyuán Xiàn	Tân Nguyên huyện	كۈنەس ناھىيىسى	Künes Nahiyisi	300.000	7.583	40
7	Chiêu Tô	昭苏县	Zhāosū Xiàn	Chiêu Tô huyện	موڭغۇلكۈرە ناھىيىسى	Mongghulküre Nahiyisi	160.000	10.465	15
8	Tekes	特克斯县	Tèkèsī Xiàn	Đặc Khắc Tư huyện	تېكەس ناھىيىسى	Tékes Nahiyisi	160.000	8.080	20
9	Nilka	尼勒克县	Nílèkè Xiàn	Ni Lặc Khắc huyện	نىلقا ناھىيسى	Nilqa Nahiyisi	160.000	10.130	16
10	Huyện tự trị dân tộc Tích Bá Qapqal	察布查尔锡伯自治县	Chábùchá'ěr Xībó Zìzhìxiàn	Sát Bố Tra Nhĩ Tích Bá Tự trị huyện	ئاپتونوم يېزىسى چاپچال شىبە	Chapchal Shibe Aptonom Nahiyisi	170.000	4.489	38

Nhân khẩu

• Hán: 45,2%
• Kazakhs: 25,4%
• Uyghur: 15,9%
• Hồi: 8,3%
• Mông Cổ: 1,69%
• Tích Bá: 0,83%

Tham khảo

• Henry Lansdell, "Russian Central Asia: Including Kuldja, Bokhara, Khiva and Merv". Full text available at Google Books; there is also a 2001 facsimile reprint of the 1885 edition, ISBN 1402177623. (Chapters XIV-XVI describe Lansdell visit to the area in the early 1880s, soon after the Russian withdrawal). (tiếng Anh)

Liên kết ngoài

• Trang chính thức (giản thể)
• Thông tin hành chính (giản thể)
• A TALE OF TWO CITIES: NEW MUSEUMS FOR YINING AND URUMQI "CHINA HERITAGE NEWSLETTER", China Heritage Project, The Australian National University. ISSN 1833-8461. No. 3, September 2005. (Talks about Ili Kazak Autonomous Prefecture Museum in Yining).